Morgunblaðið - 08.05.1994, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 8. MAÍ 1994 39
BREF TIL BLAÐSINS
ÞÚFNABANINN vinnubúinn.
Upphaf vélaaldarí
íslenskum landbúnaði
Frá Þorkeli Hjaltasyni:
SÍÐASTI þúfnabaninn í heiminum
er að grotna niður hjá Bútækni-
safninu á Hvanneyri. Þar fer síð-
asta minnismerki um stórhug for-
ustumanna íslensks landbúnaðar á
þriðja tug aldarinnar og fyrsta
raunhæfa vélin sem ruddi braut
vélaaldar í íslenskum landbúnaði
og jafnvel í samgöngubótum líka.
Forsagan
Árið 1921 var merkisár í sögu
íslensks landbúnaðar en þá kom-
fyrsti þúfnabaninn til landsins um
miðjan júlí fyrir tilstuðlan Sigurðar
Sigurðssonar þáverandi búnaðar-
málastjóra og með honum þýskur
maður, G. Wacker að nafni, og
skyldi hann reyna vélina og kenna
notkun hennar. Með honum voru
ráðnir tveir menn er skyldu læra
stjórn hennar en þeir voru Árni
G. Eylands og Sigurður Egilsson
frá Laxamýri og hófst vinna með
vélina í Fossvoginum 26. júlí 1921.
Fljótlega blasti þá við hvílík bylt-
ing var að gerast í jarðræktarmál-
um og að aftur yrði ekki snúið,
vélaöld í íslenskum landbúnaði var
að hefjast fyrir alvöru þó að rólega
færi næstu ár. Þúfnabaninn lagði
fram ómældan skerf til að tvö
djörfustu ævintýri íslenskrar
ræktunarsögu á fyrri hluta aldar-
innar urðu að veruleika, ræktun
Þorleifs Guðmundssonar á Vífils-
stöðum og athafnir Thors Jensens
á Korpúlfsstöðum. Árið 1922
kaupir BÍ annan þúfnabana til
Akureyrar og árið 1926 eru keypt-
ir 4 notaðir þúfnabanar frá Sví-
þjóð, tveir fara að Korpúlfsstöðum
til Thors Jensens, einn fer til
Þúfnabanafélags Akureyrar og
þann fjórða kaupir Sveinn Jónsson
frá Fjalli á Skeiðum. Síðar selur
Bí fyrsta þúfnabanann Gunnlaugi
Gunnlaugssyni, sem lengi hafði
unnið með honum. Árið 1932 selur
Þúfnabanafélag Akureyrar tvo
þúfnabana til Vildmosekom-
missionen á Jótlandi sem notaði
þá við ræktun Store-Vildmose
ásamt fleiri slíkum vélum, en fyrsti
þúfnabaninn sem kom til Dan-
merkur hóf þar vinnu árið 1921,
sama ár og fyrsti þúfnabaninn
kom til íslands.
Gerð og búnaður
Þúfnabanarnir eða Landbau-
motor Lanz voru smíðaðir í búvéla-
verksmiðju Heinrich Lanz í Mann-
heim í Þýskalandi á árunum
1912-1916. Alls voru seldir 120
stk. en margir voru notaðir af
þýska hernum í fyrri heimsstyij-
öldinni sem dráttartæki. Þeir voru
að mestu smíðaðir eftir tillögu-
teikningu ungversks vélfræðings,
Karls Köszegis. Þúfnabaninn vó
6,6 tonn, hann var með 80 ha. 4
Gagnasafn
Morgnnblaðsins
Allt efni sem birtist í Morgun-
blaðinu og Lesbók verður
framvegis varðveitt í upplýs-
ingasafni þess. Morgunblaðið
áskilur sér rétt til að ráðstafa
efninu þaðan, hvort sem er
með endurbirtingu eða á ann-
an hátt. Þeir sem afhenda
blaðinu efni til birtingar teljast
samþykkja þetta, ef ekki fylg-
ir fyrirvari hér að lútandi.
Hérmun engin hálfvelgja duga
Frá Halldóri Kristjánssyni:
í DAG SKULUM við hugleiða hvað
hefur brugðist í vörnum gegn vímu-
efnum.
Sjálfsagt er margt sem mætti bet-
ur fara. En það sem einkennir sér-
staklega síðustu áratugi er sú yfirsjón
að víða er hugsað um það öðru frem-
ur að sinna þeim sem sjúkir eru orðn-
ir en ekki að verjast sýkingu.
Ekki þarf lengi um það að ræða
að mestu sigrar í heilbrigðismálum
hafa unnist með því að menn voru
varðir sýkingu. Þurfum við að nefna
berkla, taugaveiki,- holdsveiki, sulla-
veiki? Eða eyðni? Eru ekki vonir um
árangur alls staðar bundnar öðru
fremur við að veijast sýkingu?
Þess hefur lítt verið gætt í baráttu
við vímefnin. Nú hafa AA samtökin
starfað í 40 ár hér á landi. Þau hafa
unnið gott starf og mörgum orðið að
liði. Síst skal vanmeta það. En hvergi
verður lát á því að menn þurfi hjálp-
ar að leita. Þar koma stöðugt nýir
og nýir. Og svo fer því fjarri þrátt
fyrir AA, SÁÁ, o.s.frv. að takist að
hjálpa öllum. Því er líkast sem sum-
ir hafi fengið glýju í augu vegna
þess sem heppnast hefur við endur-
hæfingu vímuefnaneytenda. Því er
eins og margir góðir menn sætti sig
við það að menn bjóði hættunni heim.
Neysla áfengis sé sjálfsögð þangað
til kemur í ljós að menn þoli ekki
áfengi - verði áfengissjúklingar, eins
og það er kallað. Þá er að fara í
meðferð, leita hjálpar, en þeir sem
ekki eru orðnir aumingjar haldi
áfram.
Meðal unglinga hefur þetta áhrif.
Þar finnst ýmsum rétt og sjálfsagt
að neyta áfengis í trausti þess að
öllu sé óhætt. Ef annað skyldi reyn-
ast þá er bara að fara í meðferð.
Hér má nefna Foreldrasamtökin
vímulaus æska. Ekki skal ég lasta
þau enda félagsmaður þar eins og í
SÁÁ. En ég trúi því að meiri árang-
ur næðist af samtökunum Vímulausir
foreldrar. Það nafn er raunar ekki
til en til eru bindindisfélög og þau
gera sitt gagn hvað sem þau heita.
Þar eru samtök vímulausra foreldra.
Og þau bíða eftir nýjum liðsmönnum.
Þegar farið var að bindast samtök-
um gegn áfengisböli í byijun 19.
aldar vildu menn vinna ofstækis-
laust. Þá stofnuðu menn hófsemd-
arfélög,- bundust samtökum um hóf
í neyslu eða þeir efndu til bindindis
um sterka drykki. Þær tilraunir stóðu
ekki lengi. Menn sáu fljótlega að
annað hvort var að stíga sporið fram
og vera í bindindi um allt áfengi eða
sleppa slíkum tilburðum. Þessu svip-
ar nokkuð til stöðunnar nú. Menn
eru að þreifa fyrir sér hveijum
árangri megi ná án þess að stofna
til bindindis af fullum trúnaði.
En hér mun engin hálfvelgja duga.
HALLDÓR KRISTJÁNSSON
frá Kirkjubóli.
strokka bensínvél. Afturhjólin
voru tveggja metra há og 1,35
m. breið og framhjólin 1 metra
há og 0,8 m. breið. Tætarinn var
festur aftanvið traktorinn og var
á tveimur 1 metra háum hjólum.
Vinnslubreidd vélarinnar var 2
metrar.
Staðan í dag
í dag liggur eini þúfnabaninn
sem eftir er úti og ryðgar niður
og hefur gert síðan hann var gef-
inn Hvanneyraskóla í kringum
1947. Mjög brýnt er að huga að
enduruppbyggingu og varðveislu
á þessu merkilega og vandaða
tæki sem olli byltingu í landbúnað-
armálum og er orðinn eftirsóttur
og verðmætur safngripur. Aðeins
er talið að einn annar sé til í heim-
inum og er hann talinn vera á
Jótlandi. Ég skora á Búnaðarfélag
íslands og aðrar stofnanir land-
búnaðarins að leggja til fé til upp-
gerðar og varðveislu þúfnabanans
og til minningar um stórhug og
framsýni manna sem að þessu
máli komu og til að komandi kyn-
slóðir geti séð þetta merkilega
verkfæri.
(Helstu heimildir: Búvélar og ræktun eftir
Árna G. Eylands og Búnaðarsambands
Kjalarnesþings fimmtíu ára eftir Guðmund
Jónatansson.)
ÞORKELL HJALTASON,
bifvélavirki og áhugamaður um
varðveislu gamalla minja.
SKOUTSALA
Opnum ó mónudag með vandaða skó
af heildsölulager fró Axel 0.
Einnig mikið úrval af
verksmiðjulager beint fró Portúgal.
Barnaskó; - strigaskór - dömuskór - herraskór.
_______Útsalan stendur aðeins í viku._
Aðeins 4 verð:
990f- 1 990f- 2490,- 2.990.-
himhh
V/SA

Skóverslunin Laugavegi 1 1 - Sími: 21675
blabib
-kjarni málsins!
Sjábu hlutina í vibara samhengi!
Ásgeir Theodórs, læknir
Sérgrein: Meltingarsjúkdómar
Kjartan Örvar læknir, sérfræðingur í lyflækningum
og meltingarsjúkdómum, mun verða staðgengill
minn fró 1. maí til 30. október 1994. Hann
mun starfa bæði ó St. Jósefsspítalanum í Hafnar-
firði (s. 50188) og í Læknastöðinni í Glæsibæ,
Álfheimum 74 (s. 686311) í Reykjavík.
Reykjavík, 30. maí 1994.
Ásgeir Theodórs, læknir. Kjartan Örvar, læknír.