Morgunblaðið - 08.05.1994, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 8. MAÍ 1994 19
Lítil breyting
inu niðri á hrauninu. Það gefur
færi á að þekkja vatnið.“ Þeir sýna
mér margvísleg línurit þessu til
staðfestingar.
Lindavatnið, sem skiptir máli
fyrir fiskveiðar og ræktun, er
tvenns konar, að því er fram kem-
ur við rannsóknina. Það er að hluta
úrkoma og að hluta til vatn úr
Skaftá. í Skaftárvatninu er mikið
súlfat og lítið klór, en í úrkomu-
vatninu er mikið klór og lítið súl-
fat. Þar gætir áhrifa saltsins úr
sjónum.
Hvar er hvaða vatn ríkjandi?
„Þegar við byijuðum þessar
rannsóknir í haust kom enn eitt
skemmtilegt fram. Hlaupvatnið í
Skaftá og vatnið í efstu lindunum
í Fljótsbotnum er sérlega súlfatríkt
en ekki sérlega klóríðsnautt. En
vetrarvatnið, sem er auðvitað
minna jökulvatn þar sem þá er
minni bráðnun, hefur miklu lægra
súlfatmagn. Þama höfum við
þriðju vísbendingu,“ segja þeir
Freysteinn og Kristinn og maður
sér þá fyrir sér í hlutverki
Sherlocks Holmes að rekja slóð
vatnsins til að vita hvað það geri
af sér eða geti gert af sér.
Þetta bauð upp á það að hægt
væri að greina vatnið í sundur í
flóðavatn, vetrarvatn og úrkomu
og hefur tekist nokkuð vel, að
þeirra mati. Má þetta glöggt sjá
af uppdrætti þar sem þeir hafa
sett niðurstöður upp í þríhyming.
„Þetta var það sem við vorum
komnir með um áramótin. Lítur
því vel út. Með þessu getum við
lesið hvaða þáttur er ríkjandi hvar
í lindavötnunum."
í lækjunum Tungulæk og Gren-
læk gætir vetrarvatns. Má skjóta
því hér inn í til glöggvunar að við
Tungulæk er eldisstöðin Tungulax
og Grenlækur rennur í Skaftá
skammt frá bænum Seglbúðum.
„Fyrstu greiningar eftir ára-
mótin sýna að þessi hlutföll era
þó breytileg. Fer það eftir árstíð-
um. Eftir því sem iengra kemur
fram á vetur ber minna á sumar-
vatni eða flóðavatni. Hlaupin
koma svo inn í þetta mynstur og
von er á hlaupi í Skaftá á næstu
mánuðum, ef að líkum lætur. Það
mundi væntanlega gefa innskot í
hraunin af súlfatríku vatni og
verður þá gott að fylgjast með því
hve fljótt það kemur fram,“ segja
vatnavísindamennirnir.
Hve mikið vatn ætli Skaftá leggi
til í grunnvatnið í hraununum?
„Lindavötnin undan hraununum
era 40-50 kúbikmetrar á sekúndu
eða um 10 Elliðaár. Fyrsta ágisk-
un er að í hraunið fari 75% úr
Skaftá og 25% vatnsins komi úr
úrkomunni. Út frá veðurfarskönn-
un á Klaustri og í Álftaveri fáum
við hér um bil sömu útkomu. Efna-
greiningu og úrkomumælingum
ber saman.“
Landgræðslan vill losna við. Þá
getur hún tekið til við að græða
upp með melgresi og í kjölfarið
fá víðir, sem er svo fallegur þama
í hrauninu. Þessi fallegi mosi,
þetta mosagræna eldhaf í hraun-
inu sem ferðafólk er svo hrifið af,
mundi þá lifa af.
Foksvæðið við Lakagíga
En hvað um hitt foksvæðið við
Skaftá, upp við Lakagíga? Þar er
Landgræðslan einnig að skoða
hvað hægt sé að gera. „Þar er
dæmi um að virkjunarlón mundi
hefta sandfok. Þá yrði Skaftár-
vatni veitt í Langasjó og stíflað
við Sveinstind. Við það mundi
vatnið ekki flæmast um allt og
aurburðurinn setjast til í lóninu,“
segir Freysteinn. „Ef að jökulvatn-
ið úr Skaftá yrði losað þar og svo
áfram í Tungnaá myndi vatnið
niðurfrá minnka." Það leiðir tal-
ið að annarri hugmynd, sem kom-
ið hefur fram í þessu sambandi,
að veita vatninu niður fyrir Kamba
og svo áfram í gamla farveginn.
„Þá er tvennt til, annars vegar
að gera ekkert frekar og þá verð-
ur engin breyting. Hitt er að taka
vatnið yfir í Tungufljót og veita
því áfram í Kúðafljót og virkja
þar. Þá hyrfi allt Skaftárvatnið,"
segir Freysteinn og við ræðum
fleiri fjölbreytilega möguleika,
sem hafa komið til tals en ekki
eru beint á dagskrá, en sem allir
mundu draga úr sandfokinu
uppfrá en hafa mismunandi áhrif
á lindavatnið.
„Þetta viðfangsefni er svo
skemmtilegt af því hve þetta er
allt flókið, en um leið er tiltölulega
auðvelt að sjá hvérnig þetta hang-
ir saman,“ segja þeir félagar.
Þeir hafa rómað mjög samvinn-
una við heimamenn fyrir austan
og ég spyr hvort þeir fylgist með
hveiju fram vindur. Freysteinn
segist hafa kynnt það sem komið
er út úr rannsóknunum í erindi á
ráðstefnu í sambandi við stofnfund
Landgræðslufélags Skaftárhrepps
25. mars sl. Segir að menn hafi
tekið þessu vel, séu einkum
ánægðir með að þetta skuli vera
athugað til þess að þeir geti vitað
hvað mundi gerast ef þetta væri
gert eða hitt. Auðvitað séu skoðan-
ir skiptar, en heimamenn fylgist
með. Með þéssum rannsóknum fái
menn skýrar fram hvað hægt er
að gera og til hvers það leiðir.
Þá kemur fram nokkuð óvænt.
Lítur út fyrir að meiri hluti grunn-
vatnsins safnist saman í Eldvatn
í Meðallandi. Undir brúna á þjóð-
veginum í Meðallandinu renna 35
kúbikmetrar á sekúndu og vísinda-
mennirnir segjast hafa ástæðu til
að halda að afrennslið í Landbrot-
inu sé um það bil 10 kúbikmetrar.
Ef þetta er svo skoðað saman, þá
lítur út fyrir að flóðvatnið sé miklu
meira í Eldvatni en í lækjunum.
„Því eigum við von á að eitthvað
muni minnka í Eldvatninu ef hætt
yrði að veita vatninu út á hraunin,
en að lítil breyting verði á linda-
vatninu í Landbroti, nema hvað
sumarvatnið í Tungulæk og Gren-
læk mundi eitthvað minnka. Eins
og útlitið er núna eigum við því
ekki von á að það geti breytt
miklu,“ segja þeir.
Hvað nú? Þessum mælingum
og rannsóknum verður fram hald-
ið út árið. Vegagerðinni er í mun
að losna við sandfokið og þarna
er veralegur uppblástur, sem
Bjarni Friðriksson vann bronsið í júdó á Ólympíuleikunum árið 1984 sællar minningar.
Nú keppir Bjarni stundum i Gullnámunni og lætur reyna á heppnina. Hann setur að sjálfsögðu
stefnuna á Silfurpottinn eða Gullpottinn eins og sönnum f H £/ip
keppnismanni sæmir. Þó svo að hann fari ekki alltaf með ; , r%
sigur af hólmi þá veit hann að málefnið er gott og allir íslendingar
njóta góðs af öflugum háskóla.
YDDA F53.29/SÍA