Morgunblaðið - 05.07.1994, Side 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 5. JÚLÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Á nú að grafa
undan hús-
bréfakerfinu?
Varla er það tilviljun
að nánast sama dag
og ég er leyst frá störf-
um sem ráðherra, blas-
ir við fyrirsögn í Mbl.
um afnám ríkisábyrgð-
ar og breytta umsýslu
húsbréfa, sem síðan er
sérstaklega fagnað í
forystugrein sama
blaðs.
Nýr félagsmálaráð-
herra þarf greinilega
að standa fast í ístað-
inu ef ekki á að takast
að grafa undan hús-
bréfakerfinu.
Rök mín gegn af-
námi ríkisábyrgðar af
húsbréfum eru þessi: Væntanlega
færi þá húsbréfakerfíð alfarið inn
í bankakerfíð. Áhrifin yrðu þau að
vextir húsbréfa myndu hækka,
meiri krafa yrði gerð til veðhæfni
eigna, sem gerði það að verkum
að lánshlutfall myndi lækka og yrði
sennilega mismunandi eftir verðlagi
fasteigna um landið. Ekki er ólík-
legt að nýbyggingar legðust af á
landsbyggðinni. Minna yrði lánað
úti á landsbyggðinni en á þéttbýlis-
stöðum, greiðsluerfiðleikar fólks
myndu aukast, færri myndu geta
keypt sér íbúð og þrýstingurinn á
félagslega kerfíð myndi vaxa.
Krafa fjármálaráðuneytisins
Allt þetta kjörtímabil hefur það
verið krafa fjármálaráðuneytisins
að afnema ríkisábyrgð af húsbréf-
um. Þessi krafa kemur upp í hvert
sinn sem gefinn er út nýr húsbréfa-
flokkur ásamt ýmsum öðrum kröf-
um, sem allar lúta að því að þrengja
að húsbyggjendum og íbúðakaup-
endum og ganga gegn
því markaðslögmáli
sem húsbréfakerfið
byggir á um framboð
og eftirspum.
Varasjóður
í tengslum við út-
gáfu húsbréfaflokks í
mars ’93 var ákveðið
að fá mat á því deilu-
efni sem uppi var milli
félagsmálaráðherra og
fjármálaráðherra um
afnám ríkisábyrgðar á
húsbréf. Nefnd var fal-
ið að athuga kosti og
galla ríkisábyrgðar á
húsbréfum.
Nefndin lagði til í lok síðasta árs
að stofnaður yrði varasjóðður til að
mæta útlánatöpum. Þannig myndi
ríkisábyrgð á húsbréfum ekki fela
í sér áhættu fyrir ríkissjóð. Ríkis-
ábyrgð á húsbréfum er allt annars
eðlis en þegar um er að ræða ríkis-
ábyrgð á lánum til atvinnureksturs.
Fullyrða má að áhættan, eða kostn-
aður, sé tiltölulega lítil þar sem
áhættan er dreifð á marga lántak-
endur. Varasjóður húsbréfadeildar
gerir líka áhættu ríkissjóðs af ríkis-
ábyrgðinni litla sem enga.
Þegar svigrúm skapaðist til
lækkunar vaxta á húsbréfum í
4,75% á þessu ári var stofnaður
varasjóður með 0,25% vaxtaálagi.
Gegn afnámi ríkisábyrgðar
Að öðru leyti náði nefndin ekki
saman. í skýrslu nefndarinnar
mæla fulltrúar félagsmálaráðuneyt-
isins og Húsnæðisstofnunar ríkisins
gegn afnámi ríkisábyrgðar á hús-
bréfum með eftirfarandi rökum:
Jóhanna
Sigurðardóttir
□NSTAKT TÆKIFÆRI!
Vorum að taka heim ný stórglæsileg fyrsta flokks
sófasett alklædd leðri.
Sófasett 3+1+1 aðeins stgr. kr. 155.000
Sérstakt kynningarverð með kKMWlilTH afslætti.
Litir: Svart, brúnt, grænt, rautt, vínrautt, bleikt og Ijósbrúnt.
Ath. Takmarkað magn.
Greiðslukjör við allra hæfi.
(§} "Es M u n a I á n
Valhúsgögn
ÁRMÚLA 8, SÍMAR 812275, 685375
Skýringar
frá manna-
nafnanefnd
Heildsöluvæðing hús-
bréfadeildar eða afnám
ríkisábyrgðar af hús-
bréfum er vísasti vegur-
inn til að grafa undan
húsbréfakerfínu, segir
Jóhanna Sigurðar-
dóttir, og telur það ekki
t.ilviljun að málið komi
upp nánast sama dag
og hún lætur af störfum
sem ráðherra.
1. Ríkisábyrgð er nauðsynleg út frá
sjónarhóli ríkisvaldsins. Mikilvægt
er að stjórnvöld geti stjómað og
haft bein áhrif á þann þátt sem
húsnæðismálin eru fyrir velferð ein-
staklinganna.
2. Ástæðan fyrir því að sú leið var
valin við mótun húsbréfakerfisins
að treysta þau með ríkisábyrgð. og
velja þeim samastað hjá Byggingar-
sjóði ríkisins var að tryggja jöfnuð
í þessum málaflokki með tilliti til
búsetu og félagslegrar stöðu. Ríkis-
ábyrgðin hefur í för með sér, eðli
málsins samkvæmt, að vextir eru
lægri en ella og þannig er unnt að
tryggja sömu vaxtakjör án tillits til
búsetu.
3. Án ríkisábyrgðar yrðu vextir
hærri, þeir yrðu mismunandi eftir
landshlutum og jafnvei gæti sú þró-
un átt sér stað að láglaunafólk yrði
krafið um hærrí vexti en þeir sem
hærri tekjur hafa. Þess vegna er
ríkisábyrgð á húsbréfum hornsteinn
jafnréttis í húsnæðismálum og
sjálfseignarstefnunnar sem fylgt
hefur verið hér á landi.
4. Ríkisábyrgð á húsbréfum jafnar
möguleika fólks án tillits til búsetu.
Ríkisábyrgðin er því mikilvægt
byggðastefnumál.
Aukinn kostnaður
Enn einu sinni voru sett fram
skilyrði af hálfu fjármálaráðuneyt-
isins fyrir útgáfu á nýjum húsbréfa-
flokki í maí sl.
Þá var hugmyndin sú að hús-
bréfadeild yrði heildsölufyrirtæki
og skipti eingöngu við banka og
sparisjóði.
Ég hef enga trú á því að þessi
leið stuðli að ábyrgum lánveiting-
um, eða að tryggt eftirlit verði með
því að lánveitingar samræmist lög-
um og reglum húsbréfadeildar.
Beinast liggur líka við að bankar
myndu taka verulega þóknun af
íbúðakaupendum fyrir slíka milli-
göngu á lánveitingum.
Þegar þessi leið var athuguð fyr-
ir nokkru síðan, þ.e. að bankastofn-
anir afhentu skuldabréf í umboði
stofnunarinnar reyndist það mjög
kostnaðarsamt, og þeim kostnaði
yrði örugglega velt yfír á lántak-
endur.
Til að hægt væri að gefa út nýj-
an flokk húsbréfa í maí sl. féllst
ég þó á að leitað verði eftir því við
lánastofnanir hvort unnt sé að bæta
þjónustuna við íbúðakaupendur án
þess að það hafi aukinn tilkostnað
í för með sér eða skerðingu á lána-
möguleikum fyrir íbúðakaupendur.
Samkvæmt þessu er éinungis
verið að kanna hvort hægt sé að
bæta þjónustu við íbúðakaupendur
án aukins tilkostnaðar eða skérð-
ingar á á lánamöguleikum.
Heildsöluvæðing húsbréfadeildar
eða afnám ríkisábyrgðar áf hús-
bréfum er vísasti vegurinn til þéss
að grafa undan húsbréfakerfinu.
Höfundur er alþingismnður og
fyrrvcrandi félagsmálaráðherra.
Morgunblaðinu hefur borist eftir-
farandi athugasemd frá manna-
nafnanefnd:
Að undanförnu hefur nokkuð
verið fjallað um störf mannanafna-
nefndar í Morgunblaðinu. Sama
efni mun hafa verið til umfjöllunar
í Ríkisútvarpinu laugardaginn 2.
júlí og vegið var ómaklega að nefnd-
inni í DV 1. júlí. Af þessu tilefni
óskar mannanafnanefnd eftir því
að Morgunblaðið birti eftirfarandi
skýringar og athugasemdir.
í 1. málslið 2. greinar núgildandi
laga um mannanöfn stendur orð-
rétt: Eiginnafn skal vera íslenskt eða
hafa unnið sér hefð í íslensku máli.
Mannanafnalögin (nr. 37/1991)
eru sett af þjóðkjörnu Alþingi Is-
lendinga og undirrituð af handhöf-
um forsetavalds. Þau eru ekki á
ábyrgð mannanafnanefndar og hún
hefur ekki vald til að víkja frá þeim
eða breyta þeim að nokkru leyti.
Það getur enginn gert nema Al-
þingi, löggjafarsamkundan sem
þjóðin kýs sér.
Mannanafnanefnd hefur á hinn
bóginn það hlutverk að skera úr
um hvort einstök nöfn eru í sam-
ræmi við lögin og þar með vilja
Alþingis og væntanlega fólksins
sem kýs það. Til að það sé unnt
þarf að styðjast við skýrar reglur
um það hvaða nöfn skuli teljast ís-
lensk og hvernig þau sem ekki telj-
ast íslensk fara að því að vinna sér
hefð í málinu. Reglur um þetta
voru settar á fundum mannanafna-
nefndar 17. ágúst og 12. október
1993 og hefur nefndin síðan farið
eftir þeim í einu og öllu. Reglurnar
hafa þegar verið kynntar nokkrum
sinnum í Morgunblaðinu og afrit
af þeim er jafnan sent til hlutaðeig-
andi sé nafni hafnað á grundvelli
þeirra.
Reglur mannanafnanefndar voru
settar að undangenginni ítarlegri
rannsókn á mannanafnalögum,
greinargerðinni með þeim, umræð-
um Alþingis um þau, sögu íslenskr-
ar nafnalöggjafar og öðru því sem
máli þótti skipta. Niðurstöður rann-
sóknarinnar voru birtar í tímariti
íslenska málfræðifélagsins síðast-
liðinn vetur (íslenskt mál og almenn
málfræði, nr. 15, bls. 7-34).
Reglurnar fela í sér skilgreiningu
á hugtökunum „íslenskt nafn“ og
„hefð í íslensku máli“. Þær tryggja
jafnan rétt borgaranna gagnvart
lögunum og koma í veg fyrir að
mannanafnanefnd láti stjórnast af
smekk eða geðþótta. Þeir sem verða
fyrir því að nafni er hafnað sjá nú
í einni sjónhending með hvaða rök-
um það er gert og geta því t.d.
rannsakað sjálfir hvort það er rétt
að nafn af erlendum uppruna hafi
ekki unnið sér hefð. Væri skýrum
reglum ekki til að dreifa ættu borg-
ararnir þessa ekki kost.
Þrátt fyrir gagnrýni á einstaka
úrskurði mannanefnanefndar hafa
ekki komið fram neinar ábendingar
um betri reglur. Hafi einhver vel
rökstuddar tillögur um slíkar reglur
er hér með skorað á þann hinn sama
að gefa sig fram við mannanafna-
nefnd. Nefndarmenn eru reiðubúnir
til að íhuga allar slíkar hugmyndir
gaumgæfilega.
{ hinni opinberu umræðu um
mannanöfn að undanfömu hefur
einkum verið staldrað við nöfnin
Með þessum athuga-
semdum heldur manna-
nafnanefnd því ekki
fram, að mannanafna-
lög Alþingis séu eins og
best verður á kosið.
Formaður nefndarinnar
telur að lögin séu of
ströng og þeim þurfí að
breyta.
Elsabet og Arnold. Hvorugt nafnið
er íslenskt í skilningi mannanafna-
laganna og samkvæmt þeim gögn-
um sem mannanafnanefnd eru til-
tæk hafa þau ekki unnið sér hefð
í íslensku. Nefndin átti því einskis
annars kost en hafna báðum nöfn-
unum og fór þar aðeins að settum
lögum og reglum. Geti hlutaðeig-
andi hins vegar sýnt fram á að þau
gögn sem mannanafnanefnd reisti
úrskurði sína á séu ófullnægjandi
mun nefndin að sjálfsögðu endur-
skoða þá.
í viðtali við formann manna-
nafnanefndar í Morgunblaðinu
laugardaginn 2. júlí kemur fram
að fólk þurfi sjálft að sanna hefð
fyrir nöfnum af erlendum uppruna.
Þetta gefur nokkuð villandi hug-
mynd um starfshætti nefndarinnar
og er því rétt að skýra það nánar
en færi gafst á í stuttu blaðavið-
tali. Hið rétta er að mannanafna-
nefnd gengur sjálf úr skugga um
hefð tökunafna eftir þeim lögum
sem hún hefur. Telji málsaðilar hins
vegar að úrskurðir nefndarinnar
séu reistir á ófullnægjandi gögnum
eða að henni hafí orðið á mistök
gefst þeim kostur á að færa sönnur
á mál sitt.
Með úrskurðum sínum um Arn-
old og Elsabet leggur mannanafna-
nefnd engan dóm á ágæti þessara
nafna. Úrskurðirnir fela það eitt í
sér að þessi nöfn eru hvorki íslensk
í lagaskilningi né hefðuð í íslensku
máli, ekkert annað. Mannanafna-
nefnd hefur samþykkt ýmis önnur
framandleg nöfn og ritmyndir
nafna, svo sem Walter, Fritz og
Esther. Þessir úrskurðir gefa það
ekki til kynna að síðarnefndu nöfn-
in séu á einhvern hátt betri eða
æskilegri en hin fyrrnefndu. Þeir
eru byggðir á þeirri einföldu stað-
reynd að síðarnefndu nöfnin hafa
unnið sér hefð í íslensku máli, hvort
sem mönnum líkar það betur eða
ver. Krafa um annars konar úr-
skurði er krafa um lögbrot.
Margir telja það góðan sið að
viðhalda nöfnum í fjölskyldum og
síst af öllu vill mannanafnanefnd
amast við því. En það er algengur
misskilningur að þegar svo stendur
á að nafn hefur tíðkast í tiltekinni
fjölskyldu sé unnt að veita undan-
þágur frá mannanafnalögunum.
Það skal því tekið fram að engin
undanþáguákvæði eru í lögunum.
Þau kveða ekki heldur á um hefðir
í einstökum fjölskyldum heldur um
hefð í íslensku máli. Sé fallist á
eitthvert tiltekið nafn einum til
handa leiðir það sjálfkrafa til þess
)
)
)
)
►
I
>
t
i
I’
*
i
I;
I
I
I
I
I
!
I
>
í

l
Tlada skutbíll