Morgunblaðið - 18.11.1994, Blaðsíða 10

10 FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
LAUNAÞROUIM HJUKRUNARFRÆÐINGA
Launakjör hjúkrunarfræðinga
og launahækkun samkvæmt
kjarasamningum þeirra sem
gerðir voru í vor hafa blandast
nokkuð inn í umræður um
kjaradeilu sjúkraliða. Hjálmar
Jónsson kynnti sér aðdrag-
anda kjarasamninga hjúkrun-
arfræðinga og þau rök sem
liggja honu'm til grundvallar.
LEIÐA má líkur að því að laun hjúkrunar-
fræðinga hafi hækkað um nálægt 15% að
meðaltali á síðustu tveimur til þremur árum.
Þessi hækkun er verulega meiri en hjá flest-
um öðrum stéttum á sama tímabili, hvort sem
litið er til ríkisstarfsmanna eða starfsfólks á
almennum vinnumarkaði,_ samkvæmt fyrir-
liggjandi upplýsingum. Á sama tíma má
áætla að laun annarra ríkisstarfsmanna hafí
hækkað um nálægt 3% að meðaltali, þó fmna
megi dæmi um meiri hækkanir í einstökum
tilvikum. Ef litið er til almenna vinnumarkað-
arins má fínna dæmi um að heildarlaun stétta
innan Alþýðusambandsins hafi lækkað í
krónutölu á þessu tímabili annare vegar og
hins vegar hækkað um allt að 10%. í samning-
unum vorið 1993, sem renna skeið sitt um
áramót, var ekki kveðið á um neina almenna
hækkun á launatöxtum á tímabilinu.
Skýringuna á launahækkun hjúkrunar-
fræðinga virðist mega rekja til margra sam-
verkandi þátta og þeirra sérstöku aðstæðna
sem ríkt hafa varðandi launamál þeirra. Ljóst
er að hjúkrunarfræðingar höfðu dregist aftur
úr öðrum heilbrigðisstéttum í launum með
sambærilega háskólamenntun að baki og það
að þeir voru skipulagðir í tvö stéttarfélög,
Hjúkrunarfélag Islands og Félag háskóla-
menntaðra hjúkrunarfræðinga, var dragbítur
á kjarabaráttu þeirra. Þetta ástand launa-
mála 61 af sér óánægju sem síðan virðist
hafa gert það að verkum að gerðar voru
ráðstafanir til að bæta kjör hjúkrunarfræð-
Laun hækk-
uðuum 15%
inga á Landakoti og Borgarspítala og í kjöl-
farið ráðningarsamningar við hjúkrunarfræð-
inga á Landspítala eftir fjöldauppsagnir
þeirra sem taka áttu gildi 1. febrúar 1993.
Engir sérsamningar voru í gildi á Landspítal-
anum og skömmu áður en uppsagnirnar áttu
að taka gildi voru gerðir sérstakir ráðningar-
samningar við hjúkrunarfræðinga sem bættu
kjör þeirra þannig að þeir drógu uppsagnir
sínar til baka.
Misinunantli hækkanir
Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga gerði
sinn fyrsta kjarasamning i vor eftir samein-
ingu Hjúkrunarfélags íslands og Félags há-
skólamenntaðra hjúkrunarfræðinga í eitt fé-
lag í upphafi' ársins. Samningurinn, sem gild-
ir til ársloka 1995, ári lengur en kjarasamn-
ingar almennt, fól í sér rúmlega 6% launa-
hækkun að meðaltali að mati fjármálaráðu-
neytisins, en sum sjúkrahúsin telja að áhrif
samningsins á kjör hjúkrunarkvenna séu
meiri en þessu nemur og Iaunakostnaður
þeirra því meiri. Um helming hækkunarinnar
má rekja til þess að launatöflur beggja félag-
anna voru sameinaðar í einni og hinn helm-
inginn til þess að ráðningarkjör hjúkrunar-
kvenna á stóru sjúkrahúsunum í Reykjavík
voru fest í samningnum og hækkaði það laun
þeirra sem ekki höfðu fengið hækkun sam-
kvæmt ráðningar- eða sérsamningum. Hækk-
unin sem samningurinn fól í sér var því mjög
mismunandi eftir einstaklingum, og hægt að
tilgreina dæmi um bæði minni og meiri hækk-
anir en 15% eftir því hvernig fólk raðaðist
samkvæmt nýrri launatöflu og hvaða laun
það hafði haft áður.
Eins og fyrr sagði má eftir því sem næst
verður komist rekja upphafið að Iaunahækk-
ununum til breytinga á kjörum hluta hjúkrun-
arfræðinga á Borgarspítala þegar sjúkrahús-
ið tók við bráðavöktum af Landakoti og sér-
ákvæða sem giltu á Landakoti. Með breyting-
unum á Borgarspítala var þess freistað að
fá fleiri hjúkrunarfræðinga í fullt starf og
minnka með því yfirvinnu, þar sem brögð
voru að því að hjúkrunarfræðingar væru í
hlutastarfi, en ynnu í raun í fulla vinnu að
meðtöldum aukavöktum. ,
Sparnaður hefur gengið til baka
Jóhannes Pálmason, forstjóri Borgarspít-
ala, segir að samkomulagið sem gert var
hafi falist í tilfærslu innan gildandi kjara-
samnings og hafi ekki haft launakostnaðar-
auka í för með sér vegna þeirrar yfirvinnu
sem sparaðist jafnframt. Það sé því ekki
hægt að rekja einhverjar launahækkanir til
þessa samnings, sem hafi auk þessaskapað
meiri stöðugleika í starfsmannahald sjúkra-
hússins. Síðan hafi að vísu sá sparnaður sem
náðist fram í minni yfírvinnu gengið til baka
vegna meira álags á spítalann, en það geri
kröfur til þess að meiri yfirvinna sé unnin
en ella.
Jóhannes sagði að kjarasamningurinn sem
gerður hefði verið við hjúkrunarfræðinga í
vor þýddi að meðaltali um 8,2% hækkun út-
gjalda vegna launa hjúkrunarfræðinga fyrir
Borgarspítalann. Af þessu væri fjármálaráðu-
neytið tilbúið þess að viðurkenna milli 6 og
7%, en samanburðurinn væri mjög erfiður
vegna þess að launatöflur tveggja félaga
væru gerðar að einni. Sem dæmi um breyting-
ar sem kjarasamningurinn hefði í för með
sér mætti nefna að einn hjúkrunarfræðingur
í fullu starfi hækkaði um 0,22% i launum,
annar sem væri í 80% starfi hækkaði um
12,32% og sá þriðji sem væri í hlutastarfi
hækkaði um 27%.
Óhjákvæmileg uppstokk-
un en spurning um tíma
INDRIÐI H. Þorláks-
son, skrifstofustjóri í
fjármálaráðuneytinu
og varaformaður
samninganefndar rík-
isins, telur að rætur
hækkunar launa hjúkr-
unarfræðinga megi
rekja til samninganna
sem gerðir voru á
Landakoti og Borgar-
spítala á árinu 1992.
Með samningunum
telji spítalarnir sig
jafnvel hafa sparað
með því að fá fleiri
hjúkrunarfræðinga í Indnði H.
fullt starfshlutfall og minnka þann-
ig aukavinnu, en spyrja megi sig
hvort ekki hafí mátt ná þeim
árangri með öðrum hætti. Einnig
komi fram að álag á Borgarspítala
hafí aukist verulega við það að
bráðavaktir færðust frá Landakoti
yfir á Borgarspítala.
Indriði segir að menn hafi talið
æskilegt að hjúkrunarfélögin sam-
einuðust og nokkuð tilvinnandi að
það gerðist, þar sem ekki væri
æskilegt að hafa fleiri en eitt stétt-
arfélag starfandi fyrir sama hóp.
Samræming tveggja kjarasamn-
inga feli óhjákvæmilega í sér ein-
hverjar launahækkanir eðli málsins
samkvæmt. Að auki
hafi því verið haldið
fram að á síðustu
árum hafi orðið miklar
breytingar á þeim
kröfum sem gerðar
væru til hjúkrunar-
starfsins. Mikið hefði
verið um að þeir hjúkr-
unarfræðingar sem
ekki hefðu haft há-
skólapróf hefðu sótt
framhaldsnámskeið,
þannig að bæði form-
lega séð og í reynd
hefðu orðið miklar
Þorláksson breytingar á þeim
menntunarkröfum sem gerðar
væru til hjúkrunarfræðinga. Þetta
væri ekkert nýtt því sama þróun
hefði átt sér stað þegar nám kenn-
ara hefði færst á háskólastig. Hið
sama yrði að ganga yfir alla sem
uppfylltu formlega skilyrði til
starfs, í þessu tilfelli hjúkrunar-
starfsins, því ekki væri hægt að
greiða mjög mismunandi laun fyrir
sömu störfin.
Setið eftir
Þá sagði Indriði að það væri al-
veg ljóst að háskólamenntaðir
hjúkrunarfræðingar hefðu setið
eftir í launum í samanburði við
H«inwnMw>nniwiii>iHi W— M—¦ MP m»u» MMÍ—IM—M— WBBWWMBMBWMwWHWM MMM
af buxum og blússum föstudag og laugardag
Hverfisgötu 78 - sími 28980.
aðrar sambærilegar háskólamennt-
aðar stéttir. Ein skýring á því hefði
verið sú viðmiðun sem var við þá
hjúkrunarfræðinga sem ekki voru
háskólamenntaðir. Þessi uppstokk-
un hafi því verið óhjákvæmileg, þó
alltaf megi spyrja um tímasetning-
una. Hjúkrunarfræðingar bæru sig
eðlilega saman við fjöldann af heil-
brigðisstéttum sem væru með svip-
aða námslengd að baki og það
væri erfitt að rökstyðja að það
¦ætti að gilda eitthvað allt annað
um launakjör þeirra.
Lærdómar um
kjaraákvarðanir
Indriði sagði að það mætti draga
ákveðna lærdóma af því hvernig
þessar kjaraákvarðanir fyrir hjúkr-
unarfræðinga hefðu orðið til. Ríkið
sé launagreiðandinn og beri
ábyrgðina á launagreiðslunum, en
það sé yfirstjórn sjúkrastofnana í
Reykjavík sem ákveði fyrir Borgar-
spítalann og framkvæmdastjórn
þar að gera sérsamninga, án þess
að það sé nokkurn tíma talað við
þann aðila sem eigi að borga brús-
ann, þ.e.a.s. ríkið. Sama gildi um
Landakot.
Hann dró í efa að viðkomandi
stjórnendur hefðu umboð til að taka
svona ákvarðanir og benti á að rík-
ið ræki yfir 20 sams konar sjúkra-
stofnanir út um allt land. Hann
varpaði fram þeirri spurningu hvort
hver og einn af þessum aðilum,
framkvæmdastjóri eða sveitar-
stjórnarmenn, sem skipuðu odda-
menn í stjórnir sjúkrastofnana,
gætu tekið ákvarðanir sem skuldb-
yndu ríkið að þessu leyti. Hans
niðurstaða væri sú að fjármála-
ráðuneytið yrði að hafa þetta vald
í sínum höndum. Sá kaleikur yrði
ekki frá því tekinn.
Höfðum dreg-
istafturúr
ÁSTA Möller, formaður
Félags íslenskra hjúkr-
unarfræðinga, segir að
ekki sé sanngjarnt að
einblína á hækkun launa
hjúkrunarfræðinga í
samningunum í vor, þar
sem með þeim séu
hjúkrunarfræðingar að
fá samsvarandi hækk-
anir og aðrar heilbrigð-
isstéttir hafí fengið mun
fyrr eða allt frá árinu
1987. Laun hjúkrunar-
fræðinga hafi dregist
aftur úr samanborið við
aðrar heilbrigðisstéttir
með sambærilega langt
Ásta Möller
háskólanám að baki og þeir fengið
fram leiðréttingu á því vonum seinna.
Með samningunum í vor hafi kjör
hjúkrunarfræðinga samkvæmt ráðn-
ingasamningum, sem gerðir hafi ver-
ið við þá í kjölfar fjöldauppsagna
snemmaárs 1993 á Landspítalanum,
verið staðfest. „Mér finnst verið að
draga hjúkrunarfræðinga inn í þessa
umræðu án þess að það séu forsend-
ur fyrir því vegna þess að það gerð-
ist ekkert hjá hjúkrunarfræðingum
með þessum kjarasamningum sem
hafði ekki gerst hjá öðrum starfs-
stéttum áður," sagði Ásta.
Samningar eins
upp byggðir
Hún sagði að samningar Félags
háskólamenntaðra hjúkrunarfræð-
inga og samningar sjúkraþjálfara og
iðjuþjálfa hefðu verið nákvæmlega
eins uppbyggðir, en á milli áranna
1987 og 1989 og eftir það hefðu
þessar starfsstéttir fengið fram
breytingar á sínum kjörum á meðan
kjör hjúkrunarfræðinga hefðu staðið
í stað. Það mætti því segja að hjúkr-
unarfræðingar ættu inni dráttarvexti
vegna þeirrar tafar sem var á samn-
ingum við þá og ekki hefði fengist
leiðrétting á fyrr en
gripið var til fjölda-
auppsagna.
Hún sagði að það
hefði reynst hjúkrunar-
fræðingum fjötur um
fót að vera skipulagðir
í tveimur stéttarfélög-
um eins og verið hefði
og til þess mætti rekja
skýringuna á því að
hjúkrunarfræðingar
hefðu dregist aftur úr
öðrum heilbrigðisstétt-
um á árunum eftir
1987. Hjúkrunarfélag
Islands hefði verið inn-
an BSRB ög hæst þar
og Félag háskólamenntaðra hjúkrun-
arfræðinga innan BHMR og lægst
félaga þar. „Það var pólitísk ákvörð-
un að mínu mati að ekki var hægt
að hækka hjúkrunarfræðinga í Fé-
lagi háskólamenntaðra hjúkrunar-
fræðinga til jafns við hina því þá
kæmi Hjúkrunarfélagið á eftir og
síðan öll BSRB-félögin. Það sköpuð-
ust ekki fyrr en við samruna þessara
félaga og útgöngu Hjúkrunarfélags-
ins úr BSRB forsendur fyrir því að
laga laun að breyttri menntun," sagði
Ásta ennfremur.
Hún sagði að það hefði einmitt
yerið rökstuðningur hjúkrunarfræð-
inga í uppsögnunum á Landspítalan-
um að þeir sættu sig ekki við að
vera á 20-25 þúsund krónum lægri
launum heldur en sjúkraþjálfarar,
sem væru að útskrifast með jafn-
langa menntun, eða aðrar starfs-
stéttir eins og sálfræðingar, líffræð-
ingar og félagsráðgjafar. Þetta hefði
skekkt mjög launakjörin inn á spí-
tölunum þannig að deildarstjórar
með 20 ára starfsreynslu sem báru
ábyrgð á 30 manna sjúkradeild með
30 starfsmönnum gátu verið með
sömu laun og nýútskrifaðir sjúkra-
þjálfarar, eins og kjörin hefðu verið.