Morgunblaðið - 18.11.1994, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FÖSTUDAGUR 18. NÓVEMBER 1994 35
þar sem amma var okkur systkinun-
um alltaf sem önnur móðir. Yndis-
legri og hlýlegri ömmu var ekki
hægt að hugsa sér, enda vildum við
systkinin hvergi annars staðar vera
en í Skipasundinu hjá ömmu og afa,
þar sem aldrei var dauð stund.
Þá var sveitastíll yfir Reykjavík,
drekkutímar með öllu, alit nýbakað
af ömmu sem sá um að enginn færi
svangur frá borði, heitt súkkulaði,
ekta, hitað í potti af ömmu sem lék
við hvurn sinn fingur í eldhúsinu á
meðan hún fór með kvæði og vísur.
Amma var afar trúuð og innrætti
okkur stöðugt að ekkert væri sjálf-
gefið í henni veröld og að við skyld-
um meta það sem við ættum. Aldrei
fórum við svo í svefninn að amma
læsi ekki fyrir okkur sálm eða kvæði
með fallegum boðskap.
Unnur amma er fædd á Núpi við
Dýrafjörð. „Fallegustu sveit á ís-
landi,“ sagði amma alltaf. Núpur var
ömmu afar hjartfólginn og kær og
sagði hún okkur sögur úr sveitinni
með tárin í augunum. Því eru afar
minnisstæðar ferðirnar vestur á
firði. Þá lék amma á als oddi og við
fundum hvað það hlýtur að hafa
verið erfitt og sársaukafullt að þurfa
að flytja suður frá sínum æskustöðv-
um.
Seinustu æviár ömmu voru henni
erfið, þreyttir, lúnir fætur gerðu það
að verkum að hún var í hjólastól
síðustu árin, en hún hafði elsku afa
sér við hlið sem var hennar stoð og
stytta í veikindum hennar. Fómfýsi
afa var með ólíkindum. Hann helg-
aði henni allan sinn tíma og alia
krafta sína. Þá ber að þakka frá-
bæru starfsfólki í Skjóli hlýleika og
góða umönnun við erfiðar aðstæður.
Mamma og Stína sáu einnig um að
létta henni síðustu árin, með því að
sitja hjá henni stundarkom hvem
einasta dag.
Amma lést við kertaljós með afa
haidandi í hönd sér. Það var í raun
falleg stund, því lífsklukkan var
búin að telja niður, tíminn var kom-
inn. Það var friður yfir ömmu, þegar
hún hvarf yfir í ljósið; eins og henni
létti. Sálmabókin var á borðinu
hennar, alveg eins hún vildi hafa
það.
Við kveðjum þig, elsku amma, og
þökkum þér hvað þú varst alltaf góð
og hlý. Hina fallegu minningu sem
við eigum um þig varðveitum við í
hjarta okkar og heilræðin þín fylgja
okkur um ókomin ár. Friður Guðs
þig blessi.
Viggó, Unnur og Edda.
Birting
afmælis-
ogminning-
argreina
Morgunblaðið tekur afmælis-
og minningargreinar til birting-
ar endurgjaldslaust. Greinunum
er veitt viðtaka á ritstjóm blaðs-
ins í Kringlunni 1, Reykjavík,
og á skrifstofu blaðsins í Hafn-
arstræti 85, Akureyri. Þá er enn
fremur unnt að senda greinarnar
í símbréfi í númer 691181. Það
era vinsamleg tilmæli blaðsins
að lengd greinanna fari ekki
yfir eina og hálfa örk A-4 miðað
við meðallínubil og hæfilega
línulengd — eða 3600-4000 slög.
Greinarhöfundar era beðnir að
hafa skírnarnöfn sín en ekki
stuttnefni undir greinunum.
Við birtingu afmælisgreina
gildir sú regla, að aðeins eru
birtar greinar um fólk sem er
70 ára og eldra. Hins vegar eru
birtar afmælisfréttir ásamt
mynd í Dagbók um fólk sem er
50 ára eða eldra.
Mikil áhersla er lögð á, að
handrit séu vel frá gengin, vélrit-
uð eða tölvusett. Sé handrit
tölvusett er æskilegt, að diskl-
ingur fylgi útprentuninni. Það
eykur öryggi í textameðferð og
kemur í veg fyrir tvíverknað.
Auðveldust er móttaka svo-
kallaðra ASCII-skráa sem í dag-
legu tali eru nefndar DOS-texta-
skrár. Þá eru ritvinnslukerfín
Word og Wordperfect einnig
auðveld í úrvinnslu.
VALGERÐUR
STEINUNN
FRIÐRIKSDÓTTIR
+ Valgerður
Steinuun Frið-
riksdóttir fæddist á
Hánefsstöðum í
Svarfaðardal 3. maí
1889. Hún lést á
Dvalarheimilinu
Hlíð á Akureyri 8.
nóvember síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru Frið-
rik Friðriksson, f.
3. apríl 1859, d. 11.
mars 1924, bóndi á
Hánefsstöðum og
síðar verkamaður á
Akureyri, og kona
hans Guðrún Friðrika Jóhanns-
dóttir, f. 16. ágúst 1860, d. 31.
mars 1953. Systkini Valgerðar
voru: Anna Friðrika, f. 4. októ-
ber 1882, d. 5. desember 1980,
gift Adolf Kristjánssyni, skip-
stjóra á Akureyri; Elín, f. 23.
febrúar 1886, d. 30. maí 1982,
gift Boga Daníelssyni, trésmið
á Akureyri; Jóhann Gunnlaug-
ur, f. 20, október 1895, d. 1.
júní 1898. Fósturbróðir Val-
gerðar var Sigurður Jónsson
frá Sauðaneskoti f. 29. júlí
1905, d. 9. apríl 1963, prentari
á Akureyri. Arið 1913 í októb-
ermánuði kvæntist Valgerður
Jónasi Franklín Jóhannssyni,
f. 10. janúar 1883, d. 4. júlí
1956, sjómanni og síðan verka-
manni á Akureyri. Foreldrar
Jónasar voru Jóhann Franklín
Jónasson bóndi á Öngulsstöð-
um, Syðra-Kálfskinni og Þverá
í Eyjafirði og kona hans Þóra
Rósa Vigfúsdóttir frá Árskógs-
strönd. Börn Val-
gerðar og Jónasar
voru: 1) Jóhann
Friðrik Franklín, f.
26. júlí 1916, d. 5.
október 1978, bak-
arameistari á Akur-
eyri, giftur Mlaríu
Jóhönnu Jóhannes-
dóttur, börn þeirra
eru Guðný Valgý,
gift Hreiðari Aðal-
steinssyni, bónda á
Öxnhóli í Skriðu-
hreppi og eiga þau
sex böm; Valgerð-
ur Ardís, meina-
tæknir á FSA, gift Jóhanni Sig-
urjónssyni kennara og eiga þau
þrjú börn; Auður Björg, að-
stoðamaður tannlæknis __ í
Reykjavík, var gift Jakob Ag-
ústssyni framkvæmdastjóra, og
eiga þau tvö börn; Erla Sigríð-
ur, heldur heimili með móður
sinni á Akureyri, og Jónas
Hreinn kvensjúkdómalæknir á
Akureyri, giftur Sigurlaugu
Vigfúsdóttur meinatækni og
eiga þau þijár dætur; 2) Þóra
Rósa Franklín, f. 7. mars 1919,
d. 28. desember 1985, gift Ólafi
Daníelssyni frá Hvallátrum á
Breiðafirði, f. 2. apríl 1905, d.
23. júní 1980, klæðskerameist-
ari á Akureyri, sonur þeirra er
Ævar Karl, f. 23. september
1940, tollfulltrúi í Reykjavík,
giftur Sigrúnu Jóhannsdóttur,
fulltrúa hjá Tryggingastofnun
ríkisins, þau eiga þrjú börn.
Jarðarför Valgerðar fer fram
frá Akureyrarkirkju í dág.
NÚ ÞEGAR birta sumarsins víkur
fyrir myrkri vetrarins kvaddi Val-
gerður amma mín þennan heim.
Hennar ljós skín í myrkrinu og
myrkrið tekur ekki á móti því, minn-
ing hennar lifir.
Mig langar í fáum orðum að
minnast Valgerðar ömmu minnar
sem ég hef verið samtíða í meira
en hálfa öld, hef ég henni mikið
að þakka, og mikinn alþýðlegan
fróðleik frá henni fengið. Hún lifði
í 105 ár og 6 mánuði og var elst
íslendinga þegar hún lést. Systur
hennar tvær Friðrika og Elín svo
og Guðrún móðir þeirra voru allar
á tíræðis aldri þegar þær létust.
Valgerður amma ólst upp á Há-
nefsstöðum í Svarfaðardal en þann
Dal dáði hún meira en nokkurn
annan stað þessa lands, hún fór á
hveiju sumri í Dalinn og taldi sig
alla tíð Svarfdæling. Sína síðustu
ferð fór hún í fyrra sumar þá 104
ára, ekki treysti hún sér til að aka
með mér hringinn í Dalnum en
heim að Hánefsstöðum fórum við,
en bærinn er stutt inn í Dalnum
að austanverðu og útsýni þaðan
gott yfir hinn fagra Dal.
Valgerður amma er á Hánefs-
stöðum hjá foreldrum sínum fram
að sautján ára aldri. Hún fékk all-
góða fræðslu hjá farand kennurum
sem fóru á milli sveita á þessum
tímum, lærði hún auk lesturs og
skriftar, réttritun, reikning og
dönsku. En hún sagði mér að skóla-
gangan hefði ekki verið löng, hún
fermdist svo á Völlum hjá séra Stef-
áni Kristinssyni frá Ysta Bæ. Sautj-
án ára gömul fór amma að heiman,
hún ræður sig í vist til læknishjón-
anna á Grenivík, frú Sigríðar og
Siguijóns Jónssonar, ætlunin var
einnig að hún fengi tilsögn hjá
læknisfrúnni í saumaskap.
Þar er hún í tvö ár, þá flytja
læknishjónin til Dalvíkur og hún
með þeim. Þau setjast að í Argerði
sem stendur á bökkum Svarfaðar-
dalsár, þar var engin brú, en feiju-
skylda, kom það í hlut ömmu að
feija yfir ána á bátkænu. Þetta er
að vori til og er hún þarna til jóla,
fer hún þá heim í Hánefsstaði, er
þar til vors og ræður sig þá í vist
til Þórönnu og Péturs Péturssonar
kaupmanns í Gránuversluninni á
Akureyri. Er þar í eitt ár en þá flytja
kaupmannshjónin til Reykjavíkur,
en amma ræður sig til hjónanna
Önnu sem varð síðar myndasmiður
og Hendriks Schiöth bankagjald-
kera, hjá þeim er hún þijú ár, þó
með sumarleyfum. Anna Schiöth
mun vera upphafskona að stofnun
Lystigarðs Akureyrar og að sögn
ömmu fékk hún sendar allskonar
plöntur frá útlöndum sem hún
hjálpaði til við að gróðursetja og
vökva. En amma varð síðar þekkt
fyrir ræktun og uppeldi fallegra
blóma og sérstaklega rauðra rósa.
Á þessum árum um 1912 ræður
amma sig í verbúða vinnu í leyfum
sínum á sumrin til Gísla Gíslasonar
útvegsbónda frá Svínárnesi sem
gerði út frá Þorgeirsfirði. Þar liggja
leiðir saman. Jónas Franklín afí
minn var þar með bát er réri það-
an, þau kynnast þarna og gifta sig
31. október 1913 í Grundarþingi
hjá séra Þorsteini Briem, hefja bú-
skap sama haust á Akureyri í húsi
Dómhildar og Magnúsar Kristjáns-
sonar í Innbænum. Kaupa síðan
suðurhluta hússins númer 20 við
Aðalstræti og eiga þar heima í 30
ár. í sambýli við ömmu mína og afa
í norðurhluta hússins við Aðal-
stræti 20 bjuggu Friðrika systir
hennar og Adolf Kristjánsson skip-
stjóri, en Adolf og Jónas afi minn
gerðu út saman báta og unnu þá
systurnar við úthaldið. í þessu
gamla húsi voru börn beggja systr-
anna alin upp en mjög mikill sam-
gangur var alla tíð á milla systr-
anna þriggja og þeirra barna.
Amma Valgerður vann á þessum
árum öll algeng störf er lutu að
sjófangi, t.d. síldarsöltun, saltfisk-
vinnslu og línubeitingu.
Hún tók mikinn þátt í félagsmál-
um kvenfélaga og góðtemplara-
reglu og starfaði í áratugi í kvenna-
deild Slysavarnafélagsins á Akur-
eyri með þeirri mætu konu Sesselju
Eldjárn sem var sveitungi hennar
úr Svarfaðardal.
Nú hef ég stiklað á stóru hvað
varðar lífshlaup ömmu minnar og
stuðst við hennar frásögn, sjálfur
man ég hana fyrst fyrir um það
bil fimmtíu árum, þá er hún komin
yfir miðjan aldur og býr ásamt Jón-
asi afa mínum í Aðalstræti 20.
Valgerður amma var glæsileg
kona, hún klæddist íslenska bún-
ingnum og bar hún þann klæðnað
afburða vel. Hún var teinrétt og
tíguleg, hár hennar var mikið og
dökkt og náðu fléttur hennar niður
í hnésbætur og setti þetta mikla
hár mikinn svip á hana og hennar
klæðnað.
Ég bar mikla virðingu fyrir henni
alla tíð og sem barn fannst mér
allar ömmur ættu að vera eins og
hún, ljúf, blíð en samt ákveðin, allt-
af að segja mér sögur og ævintýri.
Árin liðu, amma missti Jónas afa
1956, þá voru þau komin í stærra
hús sem þau höfðu byggt ásamt
foreldrum mínum við Aðalstræti 5.
Á þessum árum fór ég að sjá ýms-
ar nýjar hliðar á þessari mætu konu
sem einfaldlega stafaði af því að
ég var ekki barn lengur þótt hún
væri alltaf sama amman.
Það sem mér fannst og hefur
alltaf fundist er hve þekking hennar
á ýmsum málum var mikil, hún var
vel lesin og fylgdist með ótrúleg-
ustu hlutum hérlendis og erlendis,
og miðað við þá skólagöngu sem
hún fékk hefur hún nýtt hana vel.
Mér er alltaf minnistætt hvað hún
sagði við mig þegar sjónvarpið kom
fyrst til okkar: Nú get ég ferðast
um víða veröld heima í stofu.
Amma Valgerður hafði sérstak-
lega góða frásagnarhæfileika,
blandast þar saman mjög gott minni
og að hún kunni mjög vel að láta
aðalatriðin koma fram í frásögnum
sínum, ekki spíllti það fyrir að hún
hafði óvenju góða kímnigáfu.
Aldrei nokkurn tímann talaði hún
illa um nokkra manneskju, og dæg-
urþras leiddi hún hjá sér. Og enn
liðu árin, ég stofna mitt eigið heim-
ili og kaupi af ömmu minni hennar
hlut í húsinu. Hún dvelur þar áfram
hjá foreldrum mínum í um það bil
12 ár. Á þeim tíma fæðast böm
okkar Sigrúnar Jóhannsdóttur,
nutu þau þess ríkulega að hafa
langömmu í húsinu þann tíma þar
til hún fór á Dvalarheimilið Hlíð
fyrir um 20 árum. Þar naut hún
sérstakrar umönnunar og elskuleg-
heita alls starfsfólks og er það
þakkað hér með. Allar götur síðan
fram í andlátið hefur hún svo fylgst
með barnabörnum, barnabarna-
bömum og bamabarnabamabörn-
um sínum af sérstakri hugulsemi.
Fimm af sjö minna bamabarna
hafa séð hana og koma til með að
muna, og era þá komnir fímm ætt-
liðir. Ámma mín var ákaflega gest-
risin kona, frændrækin og vina-
mörg, eftir að hún flutti á Dvalar-
heimilið Hlíð fékk hún að njóta
þess. Hún var sameiningartákn
stórrar fjölskyldu og frændgarðs
sem þakkar nú góðar stundir.
Nú er komið að leiðarlokum, við
kveðjum ömmu Valgerði með sökn-
uði, virðingu og þakklæti.
Hafðu þökk fyrir öll þín spor
Það besta sem fellur öðrum í arf
er endurminning um göfugt starf
Moldin er þin.
Moldin er trygg við bömin sín,
sefar allan söknuð og harm
og svæfir þig við sinn móðurbarm.
Grasið hvíslar sitt ljúfasta ljóð
á leiðinu þínu. Moldin er hljóð
og hvíldin er góð...
(Davíð Stefánsson)
Ævar Karl Ólafsson.
Valgerður Steinunn Friðriksdótt-
ir, frænka mín, er látin á hundrað-
asta og sjötta aldursári. Hún var
yngst þriggja Hánefsstaðasystra,
sem allar náðu háum aldri, og þeirra
langlífust.
Ævi Valgerðar var að mörgu leyti
slétt og felld, en þó enginn dans á
rósum fremur en ævi margra er
heyja þurftu lífsbaráttu sína hér á
landi í byijun þessarar aldar. Sorg-
ina fékk hún ekki umflúið fremur
en aðrir, er lengi lifa. Þrátt fyrir
það bar hún vel alla sína mörgu
ævidaga. Rósemi, reisn og virðuleiki
einkenndu fas hennar alla tíð og
tímans straumur náði aldrei að
deyfa eða má brott þessa drætti í
persónuleika hennar, miklu fremur
dýpkaði hann þá, skerpti og skýrði.
Allt fram á síðustu æviár fylgdist
Valgerður vel með því, sem við bar
í heimabyggð og í lífi þjóðarinnar
allrar. Hún lá aldrei á liði sínu þeg-
ar h'knar- eða þjóðþrifamál áttu í
hlut. Hún tók virkan þátt í starfi
Slysavarnafélags íslands og Góð-
templarareglunnar á Akureýri. Var
þar heiðursfélagi og hlaut heiðurs-
merki reglunnar.
Valgerður giftist Jónasi Franklín
Jóhannssyni, sjómanni og verka-
manni á Ákureyri, árið 1913 og lifði
með honum í farsælu hjónabandi
þar til hann lést, 73 ára að aldri,
4. júlí 1956. Jónas var hæglátur,
traustur og afar geðþekkur maður.
Þeim varð tveggja barna auðið og
era þau bæði látin. Sonur þeirra,
Jóhann Friðrik Franklín, bakara-
meistari, var kvæntur Maríu Jó-
hönnu Jóhannesdóttur frá Engimýri
í Öxnadal og lifir hún mann sinn.
Dóttir þeirra, Þóra Rósa Franklín,
giftist Olafi Daníelssyni, klæðskera-
meistara, frá Hvallátrum á Breiða-
firði, sem einnig er látinn. Frá Val-
gerði og Jónasi Franklín er kominn
fríður hópur afkomenda, fimm ættl-
iðir.
Þau Valgerður og Jónas Franklín
reistu húsið Aðalstræti 5 á Akur-
eyri með Þóru dóttur sinni og Ólafi
tengdasyni sínum. Þar bjuggu þau
svo öll í eindrægni ásamt Ævari
Karli, syni Þóra og Ólafs. Þær
mæðgurnar vora alla tíð einstaklega
samrýndar. Þegar Ævar Karl
kvæntist Sigrúnu Jóhannsdóttur
hófu þau einnig búskap í húsinu.
Brátt bættust þar við þrjú barna-
bamabörn. Sambýli þessara fjög-
urra ættliða í Aðalstræti 5 var alveg
sérstakt. Þar ríkti einstakur andi
góðvildar og gestirisni, sem gott var
að kynnast, enda oft gestkvæmt
þegar vinir og vandamenn flykktust
þangað í heimsókn á sumrin.
Vel munum við systur, „frænk-
urnar fímm að sunnan", góðvild
Valgerðar og gjafmildi, enda urðum
við þessara eiginleika hennar svo
oft aðnjótandi er við heimsóttum
hana á sólríkum sumardögum í
hennar fagra og gróðursæla
heimabæ, Akureyri. Þar nutum við
með henni, og Þóru dóttur hennar,
hinnar fjölskrúðugu flóru höfuð-
staðarins norðan heiða, ekki síst
rósanna, en þær döfnuðu alltaf svo
vel hjá Völlu frænku.
Þótt drypi regn af upsum húsa
skein ávallt sól í sinni hjá þeim
mæðgum, Valgerði og Þóru Frankl-
ín. Geislar þessarar sólar yljuðu
okkur systranum oft og hún mun
skína áfram í huga okkar þótt sól
Valgerðar frænku sé nú gengin til
viðar.
í tímans rás hurfu þau Þóra og
Ólafur yfir móðuna miklu. Valgerð-
ur flutti á dvalarheimilið Hlíð. Ævar
og Sigrún fluttu búferlum til
Reykjavíkur ásamt bömum sínum
og barnabömum. Hið innilega sam-
band, sem verið hafði alla tíð með
Valgerði og dóttursyni hennar,
Ævari Karli, rofnaði ekki þrátt fyr-
ir fjarlægðina. Þær ferðir, sem
frændi okkar fór ásamt eiginkonu
sinni til þess að heimsækja Valgerði
ömmu, vora ófáar. Andinn úr Aðal-
stræti 5 lifði áfram og við systurn-
ar, eiginmenn okkar og börn nutum
hans á hveiju sumri er við heimsótt-
um Völlu frænku á Akureyri. Öll
munum við sakna sárt þessara ár-
vissu heimsókna.
Sólbjartir sumardagar eru að
baki. Sölnuð þau lauf er haustið
vöfðu dýrlegu litskrúði. Vetrar-
skuggar lengjast í Svarfaðardaln-
um, sveitinni er Valgerður unni svo
heitt. Einhvers staðar handan rúms
og tíma bíður hið eilífa vor. Bíður
þess, að grænir fingur mæðgnanna
úr Aðalstræti 5 prýði það vöxtuleg-
um rósum. Þegar að ferðinni fyrir-
heitnu kemur verður ekki síður dýr-
legt að heimsækja rósagarðinn þann
en Lystigarðinn fagi-a á Akureyri.
Blessuð sé minning Valgerðar
Steinunnar Friðriksdóttur og friður
Guðs með öllum þeim er hennar
sakna nú sárast.
Auður Garðarsdóttir.