Morgunblaðið - 23.11.1994, Blaðsíða 4
4 MIÐVIKUDAGUR 23. NÓVEMBER 1994
___________________________________ _____MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Sölumál sauðfjárbænda eru í verri
stöðu en talið var í sumar
Mikil óvissa
um útflutning
á kindakjöti
EINAR Gíslason, sauðfjárbóndi á Syðra-Skörðugili, segist óttast að ef sala
á umsýslukjöti mistekst á þessu verðlagsári sé mikil hætta á að sala á kjöti
framhjá kerfinu stóraukist næsta haust. Framleiðala á umsýslukjöti varð
1.600-1.700 tonn í haust samanborið við rúm 800 tonn í fýrra. Mikil óvissa
ríkir um hvort hægt verður að selja allt þetta kjöt úr landi fyrir viðunandi verð.
Yngsti fyrir-
lesarií
Alta-háskól-
anum
FIMMTÁN ára íslenskur strákur
varð yngstur til að halda gestafyr-
irlestur í háskólanum í Alta í Finn-
mörku í Norður-Noregi 16. nóv-
ember síðastliðinn. Fyrirlesarinn
Róbert Sigfússon fjallaði um sér-
svið sitt „Samskipti á milli forrita-
banka“ við góðar undirtektir 20
til 30 tölvufræðinema við skólann.
Lovísa Guðmundsdóttir, móðir
Róberts, segir að fjölskyldan hafi
upphaflega flust frá íslandi til að
faðir Róberts, Sigfús Kristmanns-
son, gæti stundað nám í sjávarút-
vegsfræðum í Tromsö. Að námi
hans loknu hafi fjölskyldan flust
aftur heim til íslands en að nýju
til Noregs þegar Sigfúsi hafi verið
boðin staða við háskólann í Alta
fyrir tveimur árum.
Byrjaði sjö ára
Sigfús þurfti ekki að leita langt
þegar ákveðið var að leita til
gestafyrirlesara um umfjöllun á
samskiptum á milli forritabanka.
Umrætt svið er nefnilega sérsvið
sonar hans. Róbert fékk gestafyr-
irlesaralaun og verður líklega aft-
ur kallaður til.
ÁGÚST Einarsson, prófessor, sagði
sig úr Alþýðuflokknum í fyrrakvöld,
á aðalfundi Félags fijálslyndra jafn-
aðarmanna. Hann sagði í samtali við
Morgunblaðið í gær að með þessari
ákvörðun sinni, væri hann að til-
kynna það opinberlega að hann væri
genginn til liðs við hreyfingu Jó-
hönnu Sigurðardóttur, alþingis-
manns. Þórunn Sveinbjömsdóttir,
formaður Sóknar, og Ásta B. Þor-
steinsdóttir, formaður Þroskahjálpar,
staðfestu við Morgunblaðið í gær að
þær hefðu tekið þátt í fundum með
Jóhönnu þar sem unnið hefði verið
að mótun málefnagrundvallar hreyf-
ingar hennar. Jóhanna og stuðnings-
menn hennar gangast fyrir opnum
Hann fór að fikra sig áfram í
tölvu föður sín þegar hann var sjö
ára. Færni hans jókst stöðugt og
nú er svo komið að hann hefur
byggt upp sinn eigin forritabanka.
Hann notfæra sér um 145 manns.
Bankinn inniheldur um 8.000
skrár og er verðmæti hans metið
á um 400.000 íslenskar krónur.
í tónlistarnámi
Róbert er með töivubúnaðinn í
herbergi sínu og hefur fengið sína
eigin símalínu. „Hann varð að fá
eigin símalínu þvi annars náðist
Formenn Þroska-
hjálpar og Sóknar
hafa tekið þátt í mót-
un málefnastarfs
með Jóhönnu
fundi á sunnudag til að kynna áform
sín.
Starf að málefnagrundvelli
„Eg hef setið fundi með Jóhönnu
og þeim sem hafa starfað í kringum
hana þar sem unnið hefur verið að
málefnagrundvelli," sagði Ásta B.
Þorsteinsdóttir, formaður Þroska-
hjálpar, aðspurð hvort hún væri
aldrei í okkur,“ segir Lovísa. '
Þrátt fyrir að Róbert eyði mikl-
um tíma við tölvuna segist hún
ekki hafa áhyggjur af því að hann
loki sig frá jafnöldrum sínum.
Félagar hans hafi áhuga á tölvum
og þeir komi saman til að ræða
áhugamálið. Þar að auki sé Rób-
ert að læra á píanó í tónlistar-
skóla og fari út að skemmta sér
um helgar eins og aðrir unglingar.
Róbert á eldri systur, Telmu
Rós, á íslandi. Hún er tvítug og
hefur velt þvi fyrir sér að fara í
tónlistarnám til Tromsö.
gengin til liðs við hreyfmgu Jóhönnu
Sigurðardóttur. „Ég hef stutt Jó-
hönnu Sigurðardóttur til þeirra verka
sem hún hefur verið að vinna og hef
þakkað fyrir að fá að koma að ábend-
ingum um það sem tengist mínum.
baráttumálum," sagði Ásta en sagði
ekkert hafa verið um það rætt hvort
vænta mætti þess að hún yrði á fram-
boðslista á vegum hreyfingarinnar.
„Ég hef komið nálægt því að fara
yfir málefnagrundvöllinn á fundum
með Jóhönnu," sagði Þórunn Svein-
bjömsdóttir, formaður Starfsmanna-
félagsins Sóknar við Morgunblaðið í
gær en vildi ekki gefa frekari yfirlýs-
ingar um tengsl sína við framboðs-
mál og nýja hreyfingu Jóhönnu.
Endanlegar tölur um slátrun í
haust liggja ekki fyrir, en flest bend-
ir til framleiðslan hafi verið jafnmik-
il eða meiri en í fyrra, en þá var hún
8.932 tonn. Þá voru dilkar óvenju
vænir eða um 15,5 kíló. í haust var
vænleikinn enn meiri eða 15,62 kíló.
Þetta eykur enn þann offramleiðslu-
vanda sem við er að eiga. Flest bend-
ir til að samdráttur í sölu á kinda-
kjöti haldi áfram. Bráðabirgðatölur
fyrir sölu í október benda til að sala
hafi verið heldur minni en árið áður.
Tímafrek markaðsleit erlendis
Stöðugt stærri hluti framleiðslu
sauðfjárbænda er svokallað umsýslu-
kjöt, en það er kjöt sem er umfram
kvóta og bændur skuldbinda sig til
að flytja út fyrir lægra verð. í fyrra
voru rúmlega 800 tonn framleidd upp
{ umsýslusamninga, en í ár er þetta
magn 1.600-1.700 tonn.
„Það liggur ekki fyrir að það tak-
ist að flytja þetta allt út á viðunandi
verði. Að því er stöðugt unnið. Stað-
an er því erfiðari en var útlit fyrir í
sumar," sagði Amór Karlsson, for-
maður Landssamtaka sauðfjár-
bænda. Hann sagði að líkast til yrði
hægt að selja 650 tonn til Svíþjóðar
og 200 tonn til Færeyja. Þá væri
verið að gera tilraunir með sölu á
Grænlandi, Japan, Bandaríkjunum
og á meginlandi Evrópu. Einar sagði
tilraunir manna til að finna nýja
markaði erlendis virðingarverðar, en
þessar tilraunir væru tímafrekar og
magnið sem menn væru að þreifa
fyrir sér með væri lítið. Birgðavand-
inn hér heima væri stöðugt að vaxa.
Einar sagði ljóst að verulega hefði
dregið úr framhjásölu í haust, enda
hefðu bændum verið gefin fyrirheit
um að hægt yrði að tryggja þeim
a.m.k. 150 krónur á kíló í skilaverð.
Hann sagðist óttast að ef ekki tæk-
ist að selja kjötið á þessu verði yrði
það bændum hvatning að hefja sölu
framhjá kerfinu að nýju.
Einar sagði að vandinn væri ekki
leystur þó að það tækist að selja
allt umsýslulqötið. Birgðir á innan-
landsmarkaði væm um 1.400 tonn-
um of miklar. Vandinn væri því um
3.000 tonn. „Þetta er gríðarlegur
vandi og enginn hægðarleikur að
leysa hann. Það sem manni þykir
verst er að það er ekki einu sinni
byijað að ræða við landbúnaðarráðu-
neytið og ríkisstjóm um þetta,“ sagði
Einar.
Einar sagðist vilja að sauðfjár-
bændur þrýstu á stjómvöld um að
þau gæfu fyrirheit um að halda bein-
greiðslum óbreyttum út þetta samn-
ingstímabil óháð sölu innanlands. Þar
með gæfist rúm til að styðja betur
við sölutilraunir á kjöti erlendis.
Fjármagn skortir til
söluaðgerða
Einar sagði að Amór hefði greint
rangt frá’ stöðu verðjöfnunarsjóðs
sauðfjárbænda á aðalfundi Lands-
samtakanna í ágúst sl. Á aðalfundi
hefði hann fullyrt. að skuld hans við
Framleiðsluráð væri 103 milljónir 1.
september sl., en staðan hefði raun-
vemlega verið skuld upp á 242 millj-
ónir. Tekjur sjóðsins em m.a. fengn-
ar með því að leggja 5% gjald á alla
framleiðslu sauðfjárbænda. Tekjum-
ar fara í að greiða fyrir sölu kinda-
kjöts innanlands og erlendis. Eins
og staðan er í dag skortir fjármagn
til söluaðgerða.
Amór sagði að alltaf hefði legið
fyrir að verið væri að eyða tekjum
verðjöfnunarsjóðs fram I tímann.
Hann sagði að raunvemleg staða
sjóðsins hefði ekki legið fyrir á aðal-
fundi sauðfjárbænda í haust. Menn
hefðu þar verið með áætlanir. Hann
sagði að staða sjóðsins myndi batna
með tekjum sem fengjust með mis-
mun á beingreiðslum og greiðslu-
marki sem ákveðið var fyrir næsta
haust.
Jóhanna og stuðningsmenn kynna áform sín á sunnudag
Ágúst Einarsson segír
sig úr Alþýðuflokknum
Útreikningar Talnakönnunar hf. á áhrifum 10% launahækkunar á lánskjaravísitölu
INNAN verkalýðshreyfingarinnar
hefur mikið verið rætt um end-
urskoðun eða afnám lánskjaravísi-
tölunnar að undanfömu vegna kom-
andi kjarasamninga en frá byijun
árs 1989 hefur launavísitalan vegið
þriðjung í breytingum á lánskjara-
vísitölunni. „Helstu rök launþega
gegn lánskjaravísitölunni nú em þau
að ekki sé hægt að ná fram neinum
kjarabótum án þess að það komi jafn-
harðan fram í hækkuðum höfuðstóli
lána,“ segir í skýrslu sem Talnakönn-
un hf. hefur unnið fyrir verkamanna-
félagið Dagsbrún um lánskjaravísi-
töluna og hvaða áhrif það hefði ef
hún yrði lögð niður.
í skýrslunni er tekið undir ofan-
greind sjónarmið iaunþega og bent
á að höfuðstóll lána og greiðslubyrði
myndi aukast um nær 60%:
„... launahækkun ein og sér, til
dæmis um 10%, myndi valda því að
lán hækkuðu um 5-6%. Þá er ekki
reiknað með óbeinum áhrifum á verð-
lag almennt. Skuldabyrði heimilanna
er samkvæmt nýlegri skýrslu félags-
málaráðherra um ein milljón á hvert
mannsbarn að jafnaði. Tökum því
sem dæmi mann sem hefur eina
milljón í laun á ári og skuldar fjórar
milljónir (meðalfjölskylda), bundnar
lánskjaravísitölu. Launahækkunin á
ári væri eitt hundrað þúsund krónur,
Skuldabyrði þyngdist
uni nær 60%
Launahækkun um 10% myndi valda því að lán hækkuðu um 5-6%.
Höfuðstóll lána og greiðslubyrði ykist um nær 60%. Rúmlega helm-
ingur launahækkunar meðalfjölskyldu sem skuldar 4 millj. myndi
hverfa. Þetta kemur fram í skýrslu Talnakönnunar fyrir Dagsbrún
um tengingu launa og lánskj ara í lánskj aravísitölunni.
en höfuðstól! lánsins hækkaði um
320 þúsund krónur. Vaxtabyrðin
ykist um 25 þúsund krónur og
greiðslubyrði í heild um nálægt 50
þúsund krónur. Rúmlega helmingur
launahækkunarinnar væri farinn
jafnvel þótt verðlag hækki almennt
ekki, sem telja verður mjög ólíklegt.
Því hefur áherslan sem launþegar
lögðu á það á sínum tíma að láns-
kjaravísitalan ryki ekki fram úr laun-
atöxtum, leitt til þess eftir breyting-
una 1989 að launahækkanir leiða oft
ekki til þeirra kjarabóta sem að er
stefnt, jafnvel þótt þær hafi takmörk-
uð áhrif á almennt verðlag. Þess er
skylt að geta að fulltrúar launþega
bentu á þetta þegar breytingin var
gerð, en fengu ekki rönd við reist,“
segir í skýrslunni.
Höfundur skýrslunnar, Benedikt
Jóhannsson stærðfræðingur, veltir
því næst fyrir sér ýmsum kostum í
þessu sambandi og telur nánast úti-
lokað að þótt lánskjaravísitalan yrði
felld niður frá næstu áramótum yrði
hún ekki látin gilda eftir sem áður
um þær skuldbindingar sem þegar
hefur verið stofnað til. Afleiðingar
launahækkana yrðu því hinar sömu
og ofan greinir en með afnámi vísi-
tölubindingar væru menn að hafa
áhrif til framtíðar.
„Þegar verðbólga er lítil er vísi-
tölubinding í sjálfu sér ekki óhagstæð
nema ef hún er of tengd launum.
Það virðist óeðlilegt að ef samið er
um launahækkanir þá hækki verð-
bréfaeign samstundis um rúmlega
helming af launaviðbótinni," segir í
skýrslunni.
Talið er að það yrði launþegum í
hag til skamms tíma litið ef tekin
yrði upp á ný lánskjaravísitala eins
og .hún var fyrir breytinguna 1989
en því fylgdu þó einnig ókostir.
„Beina hækkunin á lánskjaravísi-
tölunni yrði líklega ekki nema rúmur
þriðjungur launahækkunar í stað
50-60% nú. Hins vegar væri hringl
með vísitöluna til þess fallið að skapa
ótrú á verðbréfum sem henni fylgdu
og gæti dregið úr lánstrausti ríkis-
sjóðs meðal fjárfesta ...“ segir þar
ennfremur.
Loks er bent á að þriðja leiðin sé
að afnema vísitölu af framtíðarskuld-
bindingum. Sýnt hafi verið fram á
að greiðslubyrði af óverðtryggðum
lánum sé mun þyngri framan af en
verðtryggðum og jafnframt yrði þá
að gera ráð fyrir 1-2% raunvaxtaá-
lagi. Því væri með slíkri breytingu
verið að þyngja verulega byrði þeirra .
sem væru stutt komnir með afborg-
anir, þótt þeir yrðu að vísu fljótari
að greiða skuldimar niður. „Kostirn-
ir eru þeir fyrir launþega að lán lækk-
uðu í krónum talið ár frá ári. Hins
vegar er vafasamt að telja þessa til-
höpm kjarabót til skemmri tíma litið
því greiðslubyrði þyngdist," segir í
skýrslunni.