Morgunblaðið - 23.11.1994, Side 8

8 MIÐVIKUDAGUR 23. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ísienskir stjórnmálaleiðtogar um niðurstöður
þjóðaratkvæðisins í Sviþjóð
jSL 7V
'GMóMQ
Niðurstaðan breytir
litlu fyrir Islendinga
Nei takk hr. Karlsson ég ætla heldur að vera hérna fyrir utan og sjá þegar þú ferð að
hafa áhrif...
Jóhanna Signrðardóttir um viðbrögð Olafs Ragnars
Grímssonar við úrsögn alþýðubandalagsfólks
Lýsir rnnra ástandmu
í Alþýðubandalaginu
„MÉR finnst þetta lýsa innra ástandi
í Alþýðubandalaginu frekar en
nokkru í kringum mig og mína hreyf-
ingu,“ sagði Jóhanna Sigurðardóttir
alþingismaður aðspurð um þau um-
mæli Ólafs Ragnars Grímssonar for-
manns Alþýðubandalagsins að hún
hafí lokkað til sín fólk frá Alþýðu-
bandalaginu sem hafi talið sig vera
í viðræðum við hana um samstarf.
„Það er sérkennilegt að láta sér
detta í hug að ég sé að lokka fólk
til fylgis við mig með því að útdeila
embættum og sætum á framboðslist-
um,“ sagði Jóhanna og sagði að hún
og hennar samstarfsmenn stunduðu
ekki slík vinnubröð. „Það er lítiisvirð-
ing við fólk að ætla að það láti stjóm-
ast af slíkum forsendum en ekki af
því að það hafí trú á þessari hreyf-
ingu og hafí hugsjónir sem það vilji
beijast fyrir. Mér fínnst það fyrst
og fremst lýsa eigin refsskap Ólafs
Ragnars að honum detti þetta í hug.“
Skoði innviði eigin flokks
„Ég varð mjög hissa á því að Ólaf-
ur Ragnar missti stjórn á skapi sínu
við það að Ragnheiður Jónasdóttir,
kona sem ég hef aldrei rætt við hvað
þá að ég hafí verið að bjóða henni
einhver sæti, gekk úr Alþýðubanda-
laginu. Ég vísa því til föðurhúsanna
sem hann kallar lágkúruleg vinnu-
brögð og leynimakk. Mér finnst hann
eigi frekar að velta því fyrir sér af
hveiju fólk er að yfírgefa Alþýðu-
bandalagið og hvort það sé ekki eitt-
hvað að innviðum þar sem hann þurfí
að skoða frekar en að vera að beina
spjótum sínum að mér.“
Spá Ólafs Ragnars að rætast
Jóhanna sagðist ekki telja þær
hrakspár Ólafs Ragnars að framboð
hennar yrði enn eitt smáframboðið á
vinstri vængnum og tækifærið til að
ná félagshyggjufólki saman í öflugan
flokk væri að renna hjá h'klegar til
að rætast. „Það getur einmitt verið
að þessi hreyfing verði upphafið að
öflugum jafnaðarmannaflokki. Fólk
vill endurnýjun í sambandi við menn
og málefni; nýjar áherslur og fólk
með nýjar hugmyndir sem er tilbúið
að breyta þjóðfélaginu og jafna
tekjuskiptinguna. Ég hygg að þar
strandi fyrst og fremst á að þeir sem
eru fyrir í þingsætum séu að passa
upp á eigin þingsæti. Við erum ekki
tilbúin til að ganga inn I Alþýðu-
bandalagið heldur vildum við skoða
samfylkingu við alþýðubandalags-
menn og annað félagshyggjufólk á
nýjum forsendum," sagði Jóhanna
Sigurðardóttir.
„Það er spuming hvort það er
ekki að rætast, sem Ólafur Ragnar
sagði þegar R-listinn sigraði í
Reykjavík í vor, að fólkið sjálft myndi
finna sér það form sem því hentaði
til að mynda breiðfylkingu á lands-
vísu og spurningin er hvort fólk
treysti Alþýðubandalaginu nokkuð
til að mynda slíka breiðfylkingu,"
sagði hún.
Endurnýjun í þingliði og
forystusveit
„Ég hef alltaf sagt við Ólaf Ragn-
ar að ég mundi stofna nýja hreyfingu
og við mundum svo meta hvort og
hvemig væri hægt að standa að sam-
fylkingu. Nú fínnst mér hann hafa
skemmt fyrir möguleikunum á því
með þessu upphlaupi. Eftir það er
erfítt að setjast niður til viðræðna
með forystumanni sem brigslar
manni um lagkúruleg vinnubrögð,
óheiðarleika og baktjaldamakk. I
slíkum viðræðum reynir fyrst og
fremst á traust og það að menn séu
opnir fyrir því að byija frá grunni,
bæði varðandi áherslur og endurnýj-
un í þingliði og forystusveit," sagði
Jóhanna.
Fulltrúar Alþýðuflokksins í bæjarráði Kópavogs
Spurt um útboð og framkvæmdir
FULLTRÚAR Alþýðuflokks í bæjar-
ráði Kópavogs hafa óskað eftir upp-
lýsingum um útboð og verklegar
framkvæmdir á síðasta kjörtímabili.
Hvaða verk hafi verið boðin út og
hvaða verktakar hafí verið ráðnir.
Meirihlutinn óskaði eftir að fram
kæmi að fyrirspurnunum hafí þegar
verið svarað miðað við áramót 1993
til ,1994.
í bókun þeirra Guðmundar Odds-
sonar og Kristjáns Guðmundssonar
bæjarfulltrúa Alþýðuflokks, kemur
fram að fyrirspurnin sé í framhaldi
upplýsinga um útboð og verklegar
framkvæmdir frá síðasta hausti.
Af eðlilegum ástæðum hafi þá að-
eins fengist upplýsingar er náðu til
september 1993.
Hvaða verk boðin út?
Spurt er, hvaða verk hafa verið
boðin út á síðasta kjörtímabili frá
júní 1990 til júní 1994? Hvaða
verktakar hafa verið í verklegum
framkvæmdum fyrir Kópavogsbæ
á síðasta kjörtímabili? Hvert er
heimilisfang þeirra? Hvaða verk
hafa þessir verktakar unnið og
fyrir hve háa upphæð? Hvernig
hafa þeir verið valdir? Hver þess-
ara verka voru a) boðin út í al-
mennum útboðum, b) lokuð útboð
nokkurra verktaka, c) samið við
verktaka á föstu einingarverði?
Svar óskast fyrir 1. desember.
Orðabók um íslenska málnotkun
Yfirlit um notk-
unarmynstur o g
blæbrigði í máli
lón Hilmar Jónsson
Jón Hilmar Jónsson er
höfundur orðabókar-
innar Orðastaðar
sem út er komin hjá Máli
og menningu. A bók-
arkápu segir að með bók-
inni bæti Jón Hilmar úr
brýnni þörf fyrir orðabók
sem leiðbeini um notkun
málsins í ræðu og riti og
birti umhverfi orðanna í
■qrðasamböndum og sam-
setningum. Jón Hilmar
vann að bókinni í fjögur
ár meðfram störfum sínum
á Orðabók Háskólans.
Hann segist hafa farið
hægt af stað en í árs rann-
sóknarleyfí hafí hann get-
að aukið kraftinn verulega
og lokið við verkið fyrr á
þessu ári í öðru leyfí.
Að hvaða leyti er þessi
bók frábrugðin öðrum
orðabókum?
„Það sem einkennir þessa bók
miðað við þær íslensku orðabækur
sem við þekkjum er að áhersla er
lögð á að notendur geti sótt sér
leiðbeiningar um notkun orðanna
frekar en að gerð sé grein fyrir
merkingu orða, uppruna og slíku.
Þannig er gert ráð fyrir að notand-
inn þekki orðin og merkingu
þeirra. Hann þurfi ekki á skil-
greiningu að halda en vilji glöggva
sig á notkunarmynstri orðanna og
virða fyrir sér breytileika í orða-
notkun til að geta valið viðeigandi
orðalag."
Hvernig er bókin unnin?
„Efniviðurinn er margvíslegur
en meginuppistaðan eru söfn Orða-
bókar Háskólans, seðlasafn með
notkunardæmum sem hér hafa
orðið til á löngum tíma, en einnig
tölvutækt textasafn og ekki síst
tölvutækar yfírlitsskrár um orða-
forðann. Efniviðurinn verður auð-
vitað aldrei nægur en vandinn er
þó ekki síður í því fólginn að velja
og hafna og setja efnið fram á
aðgengilegan hátt. Orðstöðulyklar
um fomsögumar og Biblíuna, sem
ég fékk aðgang að, komu að dijúg-
um notum. Þá em aðrar orðabæk-
ur auðvitað ómetanleg stoð og ekki
má gleyma því efni sem safnast
að manni við bóklestur.“
Hverjum er bókin ætluð?
„Hún er ætluð öllum þeim sem
fást við skriftir af einhveiju tilefni,
t.d. skólafólki, blaðamönnum eða
fólki sem þarf að semja skýrslur
og vill geta brugðið fyrir sig fjöl-
breytilegu máli, fundið ný orð og
nýtt orðalag. Þá eru þeir sem læra
íslensku sem erlent tungumál og
hafa ekki haft fjarskalega mikil
hjálpargögn hingað til. Þeir gætu
stuðst töluvert við bók af þessu
tagi. Ég vil líka nefna þýðendur
sem stöðugt em að fást við blæ-
brigði í máli og þurfa að geta
borið saman valkosti í orðalagi.
Svo vona ég að menn geti flett
upp I bókinni sér til fróðleiks og
ánægju, noti hana til að skyggn-
ast í orðaforðann og auka þekk-
ingu sína á málinu.“
Hvernig má nota
bókina?
„Ég reyni að skipa
efninu þannig að not--
andinn geti fengið yfír-
sýn um notkun orðanna en einnig
gengið að ákveðnum tilbrigðum,
t.d. fundið einkennandi lýsingarorð
með tilteknu nafnorði, þau atviks-
orð sem oftast standa með tiltek-
inni sögn o.s.frv. í lýsingu ein-
stakra orða em víða nefnd orða-
sambönd með áþekkri merkingu,
orð sem em að meira eða minna
leyti samheiti, og það gildir einnig
► Jón Hilmar Jónsson er fædd-
ur í Gröf á Vatnsnesi árið 1947
en ólst upp á Melum í Hrúta-
firði. Hann lauk kandídatsprófi
í islenskri málfræði frá Háskóla
Islands árið 1975, var sendi-
kennari í Kiel í Þýskalandi
1975-1978 og í Ósló 1979-1982
en hefur verið starfandi á Orða-
bók Háskólans síðan. Jón Hilm-
ar er kvæntur Sigríði Karvels-
dóttur og eiga þau tvö börn.
um samsetningar. Auk þess er all-
víða vísað á milli skyldra orða sem
em tengd merkingarlega. Þannig
má að vissu marki nota bókina sem
hugtakaorðabók þótt það sé ekki
meginhlutverk hennar.
Orðaforðinn er í sjálfu sér frek-
ar takmarkaður miðað við þær
orðabækur sem við eigum stærst-
ar en í Orðastað eru um 11 þús-
und uppflettiorð. Það kemur til
af því að í bókinni eru orð sem
fiestir þekkja bærilega til, henni
er ekki ætlað að skýra merkingu
sjaldgæfra orða. Flestum orðunum
er lýst með tilliti til samsetninga,
bæði þar sem orðin eru fyrri liður
og síðari liður, og em samsetning-
ar í bókinni um 100 þúsund tals-
ins. Þær eru þá flokkaðar eftir
merkingu eða hlutverki, standa
sem sé ekki í starfrófsröð enda
ekki gert ráð fyrir að notendur
hugi aðeins að einni samsetningu
heldur virði fyrir sér samstæða
liði í heild. Þannig geta menn t.d.
gengið að þeim forliðum sem hafa
það hlutverk að herða á merkingu
orða, t.d. lýsingarorða eins og
sterkur, stór eða ríkur. Hvert þess-
ara orða hefur sína sérkennandi
áhersluforliði, eins og t.d. vellríkur
og moldríkur. Það á að vera auð-
velt að ganga að áhersluliðum af
þessu tagi en í eldri orðabókum
er erfitt að fá yfirsýn um slík
notkunartilbrigði.
Þá em allmargir bakliðir eða
síðari liðir orða tilgreindir sem
flettiorð og þannig fást upplýs-
ingar um þann fjöl-
breytileika sem býr í
slíkum orðmyndunum.
Undir flettiorðinu
-menni birtast orðin
góðmenni, glæsimenni,
heljarmenni og mörg önnur sem
lúta að mismunandi eiginleikum
eða láta í ljós viðhorf til þess sem
talað er um. Undir flettiorðinu
-hærður finnum við t.d. hrafn-
hærður, strýhærður og dúnhærður
auk annarra kunnuglegri orða.
Hér fæst yfírsýn um orðafar sem
ekki er tengt saman í hefðbundn-
um orðabókum."
Ætluð öllum
sem fást við
skriftir