Morgunblaðið - 23.11.1994, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 23. NÓVEMBER 1994 21
AÐSENDAR GREINAR
Sjávarútvegur —
fjöregg íslendinga
ísland
og ESB
SATT best að segja
þá skil ég ekki utanrík-
isráðherra, Jón Bald-
vin Hannibalsson,
vegna ákafa hans í að
ísland sæki um aðild
að Evrópusambandinu
í ljósi þess hversu sjáv-
arútvegsstefna ESB er
íslendingum hættuleg
í bráð og lengd. - Vel
á minnst - íslendingar
- 260.000 manns. íbú-
ar stórs, harðbýls eylands á nyrsta
hjara veraldar. Hópur fólks, þjóð-
ríki í lagalegum og menningarleg-
um skilningi. Þjóð, sem fyrst og
fremst byggir tilvist sína á nýtingu
harðsóttra náttúruauðæva til lands
og sjávar og nýtingu orku úr ám
og iðrum jarðar. - Þetta eru ein-
föld sannindi sérhveijum Islendingi
ljós, sem vill viðurkenna tilvist sína
og stöðu, sem sjálfstæðs aðila í
samfélagi þjóðanna. Raunsæi í
þessum efnum hefur reynst íslend-
ingum vel til þessa.
Áleitnar spurningar
Er ástæða til þess að óttast um
afstöðubreytingar í þessum efnum?
Skiptir það ekki lengur máli fyrir
260.000 manns að sitja ein að ís-
lenskum náttúruauðæfum. Fáum
við meira í aðra hönd menningar-
lega, efnahags- og stjórnmálalega
með því að opna allar gáttir fyrir
erlenda aðila til fullrar og jafnrar
þátttöku þeirra til móts við okkur
í nýtingu fiskimiðanna og orkulind-
anna? Myndu íslenskir útgerðar-
menn og sjómenn vera betur settir
ef þeir deildu fiskimiðunum með
ESB? Hvort skiptir meira máli
5-10% tollamismunur
gagnvart samkeppnis-
aðilum innan ESB eða
fijáls og óskert ráð-
stöfun þess sjávarafla,
sem unnt er að veiða
innan 200 mílna fisk-
veiðilögsögu íslands?
Skýrt svar
Svar greinarhöf-
undar er skýrt og
ákveðið. óskertur ráð-
stöfunarréttur íslend-
inga yfir fiskimiðunum
og þess afla, er þau
gefa, er margfalt
meira virði en einhver
tollamismunur gagn-
vart. ESB. Því frelsi fylgir einnig
meira frelsi til viðskipta við verð-
mæt markaðssvæði fyrir sjávaraf-
urðir svo sem í Bandaríkjum Norð-
ur-Ameríku og Japan.
Þetta eru augljósar staðreyndir.
Óþarfa umsókn
Þeir, þ.á m utanríkisráðherra,
Jón Baldvin Hannibalsson, sem
hvað ákafast beijast fyrir aðild
(umsókn) íslands að ESB, segja
m.a., að nauðsynlégt sé að sjá,
hvaða kjör bjóðast.
Það er óþarfi að senda slíka
umsókn, því kjörin eru augljós. Þau
birtast í sjávarútvegsstefnu ESB
og sjávarútvegssamningi Norð-
manna, þ.e. aðildarsamningi Norð-
manna á sjávarútvegssviðum
vegna hugsanlegrar aðildar þeirra
að ESB.
Jafn aðgangur að fiskimiðum
Grundvallarstefna ESB hefur
verið og er enn sú að aðgangur
allra fiskiskipa aðildarríkjanna að
hafsvæðum sambandsins skal vera
jafn. Þessi stefna byggist á því
ákvæði Rómarsáttmálans sem
Umsókn fylgir ákveðin
skuldbinding. Óbein yf-
irlýsing um vilja til þátt-
töku, að mati Guð-
mundar H. Garðars-
sonar, sem telur að
þjóðin eigi að fara gæti-
lega gagnvart ESB.
bannar mismun á grundvelli þjóð-
ernis.
Rómarsáttmálinn er stjórnar-
skrá ESB. Ákvæðum slíks sáttmála
verður ekki breytt vegna 260.000
manns. í því gæti falist hættulegt
fordæmi gagnvart öðrum og veiga-
meiri atriðum í samskiptum stór-
þjóðanna gagnvart smáríkjunum
eða jaðarríkjum ESB.
Betri kjör!
Þess vegna er það annaðhvort
alvarleg sjálfsblekking eða dóm-
greindarleysi að halda því fram,
að íslendingar geti fengið önnur
eða betri kjör en Norðmenn á sviði
sjávarútvegsmála við aðild þeirra
að ESB. Óll meiri háttar frávik
fela í sér tímabundið gildi sam-
kvæmt sjávarútvegssamningi Nor-
egs og ESB.
Að gildistíma loknum verða
Norðmenn eins og aðrar ESB-þjóð-
ir, að hlíta sömu reglum og ákvæð-
um um nýtingu hafsins á yfirráða-
svæði ESB.
Völdintil ESB
•
Ráð ESB og framkvæmdastjórn
geta sett þrenns kohar löggjöf, sem
felst í eftirfarandi:
Reglugerðir, sem eru bindandi
Guðmundúr H.
Garðarsson
fyrir öll ríki sambandsins.
Tilskipanir, sem einnig eru bind-
andi, en aðildarríkjum er falin nán-
ari útfærsla.
Ákvarðanir, sem einnig eru bind-
andi fyrir eitt ríki eða fleiri.
Eins og nú horfir í ákvörðunar-
ferli ESB í sjávarútvegsmálum mun
eftirfarandi gerast við mótun þess-
ara mála fram til ársins 2002.
1. Völd stofnana sambandsins
aukast.
2. Allir þættir sjávarútvegsstefn-
unnar verða samræmdir í
grunnreglugerð.
3. Tekið verður upp veiðileyfa-
kerfi.
4. Reglugerð um eftirlit verður ít-
arlegri og nær til fleiri þátta en
áður.
5. Ákvarðanir um leyfilegan heild-
arafla verða væntanlega teknar
með tilliti til fleiri ára í senn.
Öll þróunin hnígur í þá átt að
árið 2002 - eftir aðeins 7 ár -
verði sjávarútvegsmálum ríkja ESB
stjórnað frá Brussel. Forræði ESB
verður ótvírætt.
Ábyrgur forsætisráðherra
Forsætisráðherra, Davíð Odds-
son, hefur gert sér grein fyrir þess-
ari staðreynd. Hann hefur m.a.
tekið af skarið um að af hálfu Is-
lands verður ekki send aðildarum-
sókn til Brussel. Ábyrgir stjórn-
málamenn leika sér ekki með fjö-
reggið.
Sjávarútvegurinn er fjöregg
Islendinga
íslenskir skipstjórnarmenn, sjó-
menn og forystumenn í útgerð og
fisvinnslu gera sér fullkomlega
grein fyrir hættunni ef Island ger-
ist aðili að ESB. - Umsókn fylgir
ákveðin skuldbinding. Óbein yfir-
lýsing um vilja til þátttöku. - Það
er hagsmunamál allra Islendinga
að forráðamenn þjóðarinnar fari
gætilega í þessum efnum og gefi
vinveittum þjóðum ekki ranglega
til kynna, hvað íslendingum er fyr-
ir bestu.
Því miður hefur utanríkisráð-
herra, Jón Baldvin Hannibalsson,
ekki verið gætinn sem skyldi.
Höfundur er viðskiptafræðingur
og fyrrv. þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í
Reykja víkurkjördæmi.
Alþýðubandalag-
ið á Vestfjörðum
65 til-
nefningar
í forvali
SEXTÍU og fimm hlutu tilnefning-
ar í fyrri umferð forvals Alþýðu-
bandaíagsins á Vestfjörðum þann
19. nóvember. Forvalið fór fram
meðal félaga í Alþýðubandalaginu
á Vestfjörðum og höfðu samtals
182 félagar rétt til þátttöku. Níutíu
og sjö greiddu atkvæði og hlaut
Kristinn H. Gunnarson, Bolungar-
vík, flest atkvæði eða 83.
Bryndís G. Friðgeirsdóttir,
ísafirði, hlaut næst flest atkvæði
eða 70, Lilja Rafney Magnúsdóttir,
Suðureyri, hlaut 68 atkvæði, Smári
Haraldsson, ísafirði, 43 atkvæði,
Einar Pálsson, Vesturbyggð, 38
atkvæði, Hallveig Ingimarsdóttir,
Yesturbyggð, 35 atkvæði, Jón
Ólafsson, Hólmavík, 32 atkvæði,
Magnús Ingólfsson, 24 atkvæði og
Finnur M. Gunnlaugsson og Karl
V. Matthíasson, Tálknafírði, 20
atkvæði.
Bindandi fyrir efstu sæti
Fyrri umferð forvalsins þjónar
þeim tilgangi að gefa félögum kost
á að tilnefna sex manns til þátttöku
í síðari umferð. Sex efstu mönnum,
gefí þeir kost á sértil síðari umferð-
ar, er síðan raðað í síðari umferð.
Auk þess getur stjórn kjördæmis-
ráðs bætt þremur við til þátttöku
í síðari umferð og hámarksfjöldi
þannig orðið níu manns alls. Niður-
staða forvaldsins er bindandi fyrir
tillögu uppstillinganefndar fyrir
þrjú efstu sætin á framboðslista
flokksins í næstu alþingiskosning-
um nái þátttaka 50%.
Meðal annarra orða
í Bretlandi eiga þingmenn og ráðherrar að tilkynna hvers
konar fríðindi, gjafír, boðsferðir og þvíumlíkt og ber að greiða
opinber gjöld af því eftir atvikum. Njörður P. Njarðvík
skrifar um embættismissi tveggja ráðherra og ásakanir á
hendur þeim þriðja.
ÞAÐ ORÐ sem oftast hefur komið fyrir í fjöl-
miðlum hér í Bretlandi að undanförnu er
„sleaze“. í orðabókum finn ég lýsingarorðið
sleazy: disreputable, sem óorð fer af. Sleaze
merkir því eitthvað sem er vafasamt, ein-
hvers konar óheilindi. Það er notað um stjórn-
málamenn, sem ekki hafa uppfyllt þær sið-
ferðiskröfur, sem gerðar eru til þeirra, og er
í raun vægt orð yfir spillingu. Það hefur leitt
ti! embættismissis tveggja ráðherra nýlega,
og sá þriðji stendur enn í orrahríð ásakana.
Það er raunar með ólíkindum hvað íhalds-
flokkurinn breski hefur verið óheppinn með
ráðherra sína. Þeir hafa hver af öðrum verið
flæktir í hneykslismál vegna kynlífs og fjár-
málaafskipta, sumir segja jafnvel vegna
mútuþægni. En þess ber að geta, að slúður-
blöðin hér eru svo ótrúlega atgangshörð og
hnýsast í einkalíf frammámanna, að það er
blátt áfram blöskranlegt. Og svo kemur hitt
einnig til, að ráðherrar eru miskunnarlaust
látnir fjúka, ef þeir hafa orðið uppvísir að
vafasömu líferni, sem brýtur í bága við al-
menningsálit.
Óheilindi
Sú hrina, sem nú stendur yfir, hófst þó
ekki opinberlega í slúðurblöðum og tengist
ekki neinu kynsvalli. Hún hófst í því að virðu-
lega blaðið Guardian, sem birti frétt þess
efnis, að íjármálamaðurinn Mohamed Fayed,
sem á hina frægu stórverslun Harrods, hafi
greitt þingmönnum íhaldsflokksins fé fyrir
að bera fram ákveðnar spúrningar í þinginu,
og samfara því kom í ljós að sami maður
sakaði íjóra ráðherra um óheilindi (impropri-
ety) í starfi. John Major forsætisráðherra fól
þá Sir Robin Butler, the Cabinet Secretary,
að gangast fyrir „sjálfstæðri og nákvæmri
rannsókn" (independent and full investigati-
on). Það þótti sumum nokkuð hlálegt og not-
færðu sér þegar í stað nafn mannsins. Butler
þýðir þjónn, og þessi Butler, var sagt í Obser-
ver, þjónar ríkisstjórninni í embætti sínu.
Ekki liðu þó margir dagar áður en tveir ráð-
herrar neyddust til að taka pokann sinn, eins
og það heitir á sjómannamáli.
Dvöl á lúxushóteli
En þar með er sagan ekki búin. Þess ber
að geta, að hér eiga þingmenn og ráðherrar
að tilkynna hvers konar fríðindi, gjafir, boðs-
ferðir og þvíumlíkt til The Register of Mem-
bers’ Interest, þar sem allt slíkt er skráð, og
ber að greiða opinber gjöld af því eftir atvik-
um. Það þykir því' sleazy" svo ekki sé meira
sagt, ef slíkt er vanrækt. Og áðurnefndur
Mohamed Fayed kemur aftur við sögu, því
að hann á ekki bara Harrods, heldur einnig
hið fræga lúxushótel Ritz í París. Og þar var
a.m.k. annar hinna brottviknu ráðherra gest-
ur hans.
Og nú er farið að heija á þriðja ráðherr-
ann að nafni Jonathan Aitkins, sem við mynd-
um líklega kalla fyrsta aðstoðarráðherra í
fjármálaráðuneytinu (Chief Secretary to the
Tresaui-y), en reyndar eiga ráðherraembætti
hér ekki öll beina samsvörun við okkar kerfi.
Hann dvaldi lika á Ritz í París og greiddi
ekki nema helming af himinháum reikningi
sínum. Því er haldið fram að hinn helmingur-
inn hafi verið greiddur af fjármálamanni frá
Saudi-Arabíu. Að þessu komst Guardian með
því að nota bréfhaus breska þingsins, og má
nú búast við málsókn fyrir slíka misnotkun!
Reyndar segir Aitkins, að kona hans hafi
alllöngu síðar greitt þennan hluta reiknings-
ins einnig. En því trúa ekki allir og þykir
tæ’past sannað, svo óyggjandi sé, þótt ljóst
sé að frönskumælandi kona hafi innt greiðsl-
una af hendi, og svipi til konu Aitkins. Og
6. þ.m. segir Observer að Aitkins hafi ekki
tilkynnt greiðslur fyrir að vera i forsvari fyr-
ir eins konar eignarhaldsfyrirtæki í eigu kon-
ungsfjölskyldunnar í Saudi-Arabíu. Og nú
bíða menn og sjá, hvað úr þessu verður.
Spilling byrjar smátt
Blöð hér hafa bent á, að alls konar smá-
spilling heiji á stjórnmálamenn. T.d. er bent
á, að þeir fái greitt fyrir flugfar á fyrsta
farrými í utanlandsferðum, en stundi að
kaupa ódýra miða og stinga mismuninum í
vasann. Sem þætti víst ekki stórmál á ís-
landi. Og þar með vaknar kannski sú spurn-
ing, að okkur komi við þessari hremmingar
í Ihaldsflokknum breska. 1 raun kemur það
öllum við. Við sjáum vaxandi tilhneigingu til
spillingar hjá stjórnmálamönnum víða um
heim. Frakkar hafa þjáðst af henni, bæði til
hægri og vinstri. Þjóðir horfa upp á að fyrir-
menn þeirra ganga á undan með vondu for-
dæmi. Hvaða áhrif hefur það? Og hvers vegna
skyldu þjóðir þola slíkt?
Er hugsanlegt að hluti skýringár sé fólginn
í því, að við lifum á hugsjónalausum tímum?
Og eigum við að halda, að þar sem sækist
þeir menn eftir frama í stjórnmálum, sem
vilja fyrst og fremst þjóna sjálfum sér og
persónulegum sérhagsmunum sínum í stað
þess að vinna í þágu málstaðar, svo að ekki
sé nefnt hið hræðilega orð hugsjón?
Svo mikið er víst, að það er kominn tími
til að stjórnmálamönnum séu settar strangar
reglur, ef ekki beinlínis lög, um það hvað
þeir megi gera og hvað ekki. Þetta segist
John Major ætla að gera. Og það þurfum við
líka að gera. Ætli það kæmi ekki svipur á
suma stjórnmálamenn okkar, ef þeir þyrftu
að láta skrá formlega öll fríðindi sín, laxveiði-
ferðir og hvaðeina? En af fréttum að heiman
að dæma, er sannarlega full ástæða til þess.
Observer birtir þá athyglisverðu kenningu,
að spilling sé fremur umborin í góðæri, en i
efnahagsþrengingum. Hafí almenningur úr
nógu að spila að eigin dómi, skipti hann sér
ekki mikið af þvi, hvernig stjórnmálamenn
hagi sér. En þegar harðnar í dalnum, þá
gerir alemnningur strangari kröfu til þess,
að stjórnmálamenn taki einnig þátt í almenn-
um þrengingum. Og svo er því bætt við, að
spilling byiji ævinlega smátt, en eigi það til
að vaxa með ógnarhraða. Það er hollt að
muna.
Höfundur er prófessor í íslenskum
bókmenntum við Háskóla íslands, en dvelst
sem stendur við rannsóknir og ritstörf í
Clare Hall Collcge, University of Cambridge.