Morgunblaðið - 07.12.1994, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 7. DESEMBER 1994
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Linir
karlmenn
EFTIR AÐ hafa horft á þáttinn
„í sannleika sagt“ í sjónvarpinu í
gærkveldi 30. nóv., þar sem það kom
fram að einhieypir karlmenn væru
stærsti hópurinn sem sótti um hjálp
hjá Félagsmálastofnuninni, kom mér
í huga að komin væri hnignun í stofn-
inn. Að athuguðu máli kemst ég að
þeirri niðurstöðu að um sjúkdóm sé
að ræða, sem hijáir einkum yngri
kynslóð núlifandi karlmanna hér á
landi.
Sjúkdómi þessum gef ég heitið lin-
kind, því þessir karlmenn eru hvorki
harðir eða mjúkir, heldur linir. Sem
betur fer er þessi sjúkdómur ekki
faraldur, og hefur því
aðeins lítill hluti karl-
manna sýkst. Þeir karl-
menn sem þennan sjúk-
dóm bera finnast oftast
í þeim hjónaböndum
sem enda með skilnaði
og skal ég hér færa rök
fyrir þessu.
íslenskar konur eru
flestum konum harð-
gerðari. Flestar bregð-
ast við linum eigin-
mönnum með aukinni
hörku á vinnumarkað-
inum. Það er konunni í
blóð borið að fræða
bömin sín og þegar
heimilisfaðir, sýktur af
linkind, hættir að sjá fjölskyldu sinni
farborða, tekur konan það hlutverk
að sér. Þegar svo harðnar í ári og
minna verður til skiptanna á heimil-
inu, er hann fyrsta „bamið“ sem hún
losar sig við, enda ekki henni blóð-
tengdur. Þetta tel ég vera valdinn
að hinum mörgu skilnuðum og, þar
af leiðandi, fjölda einstæðra foreldra
í íslensku þjóðfélagi. Því vissulega
er hinn lini einstæði karlmaður for-
eldri þó að sjúkdómurinn komi oftast
í veg fýrir að hann muni það og einn-
ig að hann geti axlað þá ábyrgð sem
því fylgir, að vera faðir.
Víst get ég séð að honum finnist
hart að þurfa að greiða ti! heimilis
sem honum hefur verið hent út af
og tala nú ekki um þegar hann hef-
ur tekið að sér aðra fjölskyldu, konu
og böm. En sjúkdómurinn villir oft
fyrir mönnum og fínnst þeim að þeir
séu að greiða fyrrverandi konu sinni
laun í formi meðlagsgreiðslna en
ekki að greiðslan sé til framfærslu
bamsins hans.
Oft er líka kvartað yfir því að nú
hafi hann fyrir nýrri konu og bömum
hennar að sjá og geti ekki greitt
meira, en fær sú kona ekki líka greitt
með sínum bömum? Og kemur þetta
þá ekki allt út á eitt? Nú gengur hinn
sýkti enn með sjúkdóminn, svo ekki
líður á löngu þar til hann er aftur
orðinn atvinnuláus og fallinn í sjálfs-
vorkunn sem er fylgikvilli sjúkdóms-
ins og sagan endurtekur sig á ný.
Til er önnur tegund kvenna en þær
sem geysast út á vinnumarkaðinn
við slíkar aðstæður sem áður var
lýst. Kænar konur, einskonar Rósur.
Þær hafa séð, að ef þú vilt að uxi
þinn vinni vel á akrinum skaltu gera
vel við hann. Það er alkunna, að
minnsta kosti á meðal kvenna, að
hampa þurfí karlmönnum, einkum
linum karlmönnum, hrósa þeim og
gefa þeim mikið og gott atlæti, sem
vel er hægt þegar hægt er að halda
sjúkdómnum niðri með hampi og
karlmaðurinn verður duglegri að afla
til heimilisins. En einn er hængur á
þessu, flestar, en auðvitað ekki allar,
konur fá annan sjúkdóm við þetta,
sem nefndur er kynkuldi þegar til
lengdar lætur. Þessu er nefnilega
einu sinni þannig varið með náttúr-
una, að til að viðhalda kynáhuga
konunnar, þarf hún að geta litið upp
til síns elskhuga, sem hins sterka
karlmanns, sem ekki þarf á hampi
og hóli að halda til að vita iiver hann
er. Eðlilegt hrós á milli elskenda, er
aðdáun og virðing og hana þarf ekki
að marg endurtaka til fullvissunar -
nema um linan karlmann sé að ræða.
Oft er það sagt að í gamla daga
hafi konur ekki skilið við menn sína
vegna þess að þær gátu ekki séð sér
farborða einar. Ég vil mótmælæa
þessu. Konur á íslandi hafa verið
sterkar frá landnámi. Unnur Harðar-
dóttir skildi við Hrút er henni sýnd-
ist nóg komið. Vatnsenda Rósa lifði
í sambúð með Natani og átti með
honum tvö börn á meðan hún var
enn í hjónabandi og búandi með sín-
um lina eiginmanni Ólafi og skildi
síðan við hann.
Illt er til þess að hugsa, að minnsta
kosti fyrir konur, ef sjúkdómurinn
linkind er að verða að faraldri á Is-
landi og margir færa rök fyrir því
að um sé að kenna litlum launum
og miklu atvinnuleysi. Ég vil þá
minna á að laun kvenna
eru ennþá lægri og
komast þær samt af
með böm á sínu fram-
færi. Til er atvinna fyrir
flesta þá sem vilja
vinna, ef til vill ekki sú
vinna sem þeir helst
mundu kjósa, en vinna
samt. Það að atvinnu-
leysisbætur séu hærri í
dag en lægstu launin,
er samt engin afsökun
fyrir því að leggjast í
þann aumingjaskap að
finnast sjálfsagt að
þjóðfélagið sjái fyrir
þeim. Ekki mun finnast
sá karlmaður á elliheim-
ili borgarinnar sem taka mundi slíkt
í mál eins lengi og vinnu er að fá.
Þetta sýnir okkur glöggt, hve út-
breiðsla þessa hræðilega sjúkdóms
hefur aukist á síðari árum og hve
nauðsynlegt er að taka í taumana
strax.
En þeir karlmenn sem ekki eru
sýktir af linkind og flestu ráða hér
Hampa þarf karlmönn-
um, einkum linum karl-
mönnum, segir
Margrét Sölvadóttir.
í dag með einstöku ráðríki, ættu að
huga að því, að til að yfirvinnq þenn-
an sjúkdóm, er nauðsynlegt að breyta
hugsanagangi þeirra karlmanna sem
upp eru að vaxa í dag. Herða þá og
koma inn hjá þeim og þjóðinni allri
að eigi sé það karlmannlegt að sækja
sér hjálp hjá því opinbera strax og
eitthvað bjátar á. Að oft hafi það svo
verið og sé enn að sækja verður þá
vinnu sem gefst hveiju sinni, þó það
sé ef til vill ekki það sem óskað er
eftir. Ef til vill væri ekki illt ráðið
að nýta krafta þeirra karlmanna sem
nóga hörku áttu til að koma þessari
þjóð til vegs og virðingar og gista
nú elli- og hvíldarheimilin hér í borg,
til að kenna og hjálpa þessum sjúku
mönnum að ná fullum bata.
En auðvitað væri það þeim sem
stjóma til vegsemdar og virðingar,
ef þeir breyttu stefnu sinni til aukinn-
ar velferðar fjölskyldunnar og þeirra
sem minnst mega sín. En svo hefur
þetta ætíð verið, mikið vill meira og
því hærri laun sem okkar háu ráð-
herrar skemmta sér, því meira finnst
þeim að þeir þurfí og ættu að hafa,
þó þjóðin spyiji fyrir hvað? Skyldu
ráðherramir eða bankastjórarnir sem
flokka sig áreiðanlega í flokk harðra
karlmanna ef þeir lesa þessa grein,
skyldu þéir leita á náðir Félagsmála-
stofnunar, ef þeir yrðu að lifa á sult-
arlaunum almennings?
En þar sem léttlætið sigrar ætíð
að lokum þá eiga þeir það eflaust
eftir, hvort sem það er í þessurn
heimi eða hinum. Því ef Jóhanna
kemur því í verk að skipta kökunni
rétt, þá gerir hann það sem um rétt-
lætið sér á himnum.
Að endingu vil ég segja þeim þetta:
Harður karlmaður er réttsýn, el-
skandi mannvera, sem hefur hug-
rekki til að breyta rétt, vera sannur
karlmaður sem ekki treður á minni-
máttar, heldur er þeim skjöldur. Á
þessi lýsing við þig?
Höfundur er rithöfundur.
Margrét Sölvadóttir
Samhengi utanríkisstefn-
unnar o g ESB-aðild
MÁLFLUTNINGUR
þeirra, sem vilja, að Is-
land sæki tafarlaust um
aðild að Evrópusam-
bandinu (ESB), tekur á
sig ýmsar myndir. Þar
fer fremstur í flokki Jón
Baldvin Hannibalsson
utanríkisráðherra, sem
vitnar nú til þess að ís-
land sé „annars flokks“
ríki, af því að landið sé
ekki í ESB.
Þegar aðildin að evr-
ópska efnahagssvæðinu
(EES) var til afgreiðslu
á Alþingi, flutti þessi
sami Jón Baldvin
Hannibalsson hveija ræðuna eftir
aðra, um að einmitt aðildin að EES
tryggði, að við þyrftum ekki að
ganga í ESB. Hann sagði meðal
annars, þegar hann kynnti niðurstöð-
ur samningaviðræðnanna um EES á
Alþingi 25. október 1991:
„Þar sem ég er andvígur því að
íslendingar gangi í Evrópubandalag-
ið þá tel ég að þessi samningur sé
einhver hinn heilladrýgsti og frá
sjónarmiðum þeirra sem eru and-
stæðingar inngöngu í Evrópubanda-
lagið .. . Ef ég væri í þeim hópi fólks
sem væri að beijast fyrst og fremst
gegn einhverri hugsanlegri aðild að
Evrópubandalaginu þá mundi ég
fagna þessum samningi þar sem með
honum hefur öllum þrýstingi verið
létt af um það að knýja á um aðild
að Evrópubandalaginu. Hvaða rök
eru fyrir því að íslendingar eigi að
ganga í Evrópubandalagið úr því að
þessi samningur er gildur? Mitt
sjónarmið er það að svo lengi sem
sameiginleg fískveiðistefna banda-
lagsins er í gildi geti þjóð sem á jafn-
mikið undir sjávarútvegshagsmunum
um sína afkomu ekki séð hag sínum
borgið með aðild að bandalaginu."
Hvað hefur breyst?
Síðan Jón Baldvin Hannibalsson
flutti þingheimi þennan boðskap og
margoft annan í sama dúr allt fram
á þetta ár, hefur það gerst, að þijú
EFTA-ríkjanna, Austurríki, Finnland
og Svíþjóð, hafa ákveðið að ganga í
ESB. Veldur brottför þeirra úr EFTA
því, að ísland verður „annars flokks"
ríki með Liechtenstein, Noregi og
Sviss? Hefur ísland
ekki verið „annars
flokks“ ríki síðan Bret-
ar og Danir fóru úr
EFTA 1. janúar 1973?
Eða allt frá því ísland
gerðist aðili að EFTA
1970?
Fáir menn hafa
gegnt lengur embætti
utanríkisráðherra en
Jón Baldvin Hannibals-
son. Hann hefur átt í
viðræðum við Evrópu-
sambandið allt frá ár-
inu 1989. Er það fyrst
núna, sem hann áttar
sig á því, að ísland er
ekki í „fyrsta flokki"?
Staða íslands hefur ekki breyst
að öðru leyti en því, að hún hefur
styrkst mjög í evrópsku samstarfi
með aðildinni að EES. ísland er
áfram I EFTA. Það sem hefur breyst
er afstaða utanríkisráðherra íslands.
Hann hefur snúið baki við því, sem
hann hélt hvað helst fram, þegar
aðildin að EES var á döfinni.
Forsenda EFTA-aðildar
Talsmenn ESB-aðildar halda því
fram, að það sé stílbrot á íslenskri
utanríkisstefnu að sækja ekki um
aðild að ESB. Bjami Benediktsson
átti hvað mestan þátt í að móta utan-
ríkisstefnu íslenska lýðveldisins.
Hann ræddi um fyrirhugaða aðild
íslands að EFTA á landsfundi sjálf-
stæðismanna 1967 og sagði meðal
annars:
„Sumir hafa það á móti slíkri að-
ild, að fyrirsjáanlegt sé, að Fríversl-
unarbandalagið [EFTA] og Efna-
hagsbandalagið [ÉSB] muni áður en
yfír lýkur renna saman. Um það
getur enginn sagt á þessari stundu,
en víst er, að nokkrir aðilar Fríversl-
unarbandalagsins, svo sem Svíþjóð
og Finnland og sennilega Svissland,
geta ekki fremur en við hugsað sér
að gerast fullkomnir aðilar Efna-
hagsbandalagsins. Annað mál er, að
þessi lönd, telja, að það muni verða
sér til styrktar í samningum um að
ná nauðsynlegum tengslum við þetta
bandalag, að eiga vísan stuðning
félaga sinna í Fríverslunarbandalag-
inu. Alveg sama máli gegnir um Is-
land og hlýtur það þess vegna að
Þeir sem mótuðu ís-
lenska utanríkistefnu
eftir stríð töldu ísland
ekki geta orðið aðila að
ESB, segir Björn
Bjarnason. Það var for-
senda aðildar að EFTA.
verða eitt helsta úrlausnarefni á
næsta kjörtímabili að ná viðunandi
samningum um aðild að.Fríverslun-
arbandalaginu."
Samruni EFTA og ESB hefur ekki
átt sér stað. Hrun Sovétríkjanna olli
því, að hlutlausu ríkin, Finnland og
Svíþjóð, gátu gerst aðilar að ESB,
eftir að hafa notið stuðnings annarra
EFTA-ríkja við gerð samningsins um
evrópska efnahagssvæðið. Að þessu
breyttu hafa hin tilvitnuðu orð
Bjarna Benediktssonar gengið eftir.
Sérstaka athygli vekur, að hann
gengur að því sem vísu, að íslending-
ar geti ekki gerst „fullkomnir aðilar“
að ESB, en um það sagði hann fyrr
í ræðunni: „Fullkomnir aðilar Efna-
hagsbandalagsins getum við ekki
orðið vegna þeirra skilyrða, sem þar
eru sett.“ Af íslands hálfu var það
annað en hlutleysisstefna, sem stóð
í vegi fyrir aðild að ESB. Skilyrðin
voru hin sömu og nú, snertu fullveld-
isrétt yfir auðlindum sjávar.
I þessu ljósi er næsta haldlítið
fyrir Jón Baldvin Hannibalsson og
aðra að vísa til sögunnar og stefnu-
markandi ákvarðana um þátttöku
íslands í alþjóðlegu samstarfi eftir
stofnun lýðveldis og segja aðild að
ESB í samræmi við þær ákvarðanir.
Þessar yfírlýsingar geta þeir að
minnsta kosti ekki byggt á tilvitn-
unum í þá menn, sem mótuðu utan-
ríkisstefnuna á þeim tíma. Þegar
mælt var með aðild að EFTA gengu
þeir að því sem vísu, að ísland gæti
ekki gerst, „fullkominn aðili“ að
ESB. Er ekki aðildin að EES sú
lausn, sem strax þá var talin heppi-
legust?
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Reykjiivík.
Björn Bjarnason
Er nýtt olíufélag lausn
á einhverjum vanda?
ÞÁÐ FER víst ekki
á milli mála, að ís-
lenzku olíufélögin eru
ekki sérlega vinsæl
þessa dagana. Þetta
er þeirra eigin sök.
Þau gera enga tilraun
til að skýra stöðu sína
fyrir almenningi. Það
fer vart heldur á milli
mála, að nýtt olíufé-
lag, Irving Oil, sem
nú vill hasla sér völl
hér, hefir ekki fengið
sér góða ráðgjafa.
Þetta myndi sjást ef
skuldir olíufélaganna
væru gefnar upp, en
ekki bara höfuðstóll þeirra eftir
50-70 ára starf. Samanlagður höf-
uðstóll íslenzku olíufélaganna nú
er litlu hærri en verðmæti nauð-
synlegs birgðahalds vegna rekstr-
ar þeirra og öryggis landsins.
Gengisfellingar síðustu 50 ára
hafa valdið því, að nú þarf meira
en 10.000 nýkrónur fyrir hveija
eina, sem þá var, og það af fulls-
köttuðu fé. Þetta er það, sem á
fagmálinu nefnist eignaupptaka
með gengisfellingum, og íslenzkir
stjórnmálamenn þekkja vel.
Þess vegna eru öll olíufélögin
nú sem fyrr í stöðug-
um vanda með laust
rekstrarfé, og leita því
til almennings um
kaup bæði í formi
skuldabréfa með góð-
um vöxtum og í formi
hlutafjár. Þetta hefði
átt að vera nægileg
aðvörun fyrir ráðgjafa
nýs olíufélags, um að
ekki væri allt of feitan
gölt að flá á þessum
markaði, og Irving Oil
hefði örugglega ekki
náð sama árangri, ef
það félag hefði ekki
haft betri markaði
annars staðar en á Islandi fram
til þessa_.
Allir íslendingar ættu að vita,
að rekstrarumhverfi hér á landi
er innflytjendum mjög andhverft.
Hjá olíufélögunum, sem voru und-
ir verðlagseftirliti frá 1938, settu
af Framsóknar- og Alþýðuflokki,
gilti sú regla að „selja gamlar
birgðir á gömlu verði,“ auk þess
að ekki mátti skila hagnaði, því
þá var álagning strax skorin niður
sem því nam. Þetta er það, sem
nefnt hefir verið „núllrekstur" hjá
íslenzkum atvinnufyrirtækjum, og
Það vantar betri rök
stuðning frá borgar-
stjóra, segir Önundur
Ásgeirsson, hvað skili
sér í tekjum til borgar-
innar fyrir þá fyrir-
greiðslu sem Irving Oil
fer fram á.
þótt í orði sé sagt, að þetta sé'Iið-
in tíð, er ekki svo í raun. Þótt
þessi framsóknarmennska setti
SÍS út á kaldan klakann, sem síð-
an setti Landsbankann niður um
13 milljarða, eru ekki nema fáar
vikur síðan svonefnd „Samkeppn-
isstofnun" hótaði að setja olíufé-
lögin aftur undir verðlagseftirlit.
Gamli draugurinn lifir enn, og ég
tók eftir því að Plastprent var í
sumar að rembast við að selja út
gamlar birgðir á gömlu verði, vel
vitandi að verð á hráefni hafði
hækkað um 25%. Ætluðu þeir að
taka erlenda hráefnishækkun úr
rekstrinum? Irving Oil ætti að at-
Önundur
Ásgeirsson