Morgunblaðið - 16.12.1994, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 16. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
p FULL BUÐ
• AF FALLEGUM
NÁTTFATNAÐI
OG NÆRFATNAÐI
i FRÁ SCHISSER
h/mp!i
Laugavegi26, Kringlunni 8-12,
síml 13300. sími 33600.
Þegar veisl-
imni lýknr
BOKMENNTIR
Skáldsaga
HEIÐA FREMUR SJÁLFS-
MORÐ
eftir Hafliða Vilhelmsson. Hlöðugil,
1994 —132 síður.
SJÁLFSVÍG unglinga eru al-
vörumál og því vandmeðfarið efni
í skáldverki. í skáldsögunni Heiða
fremur sjálfsmorð tekur Hafliði
Vilhelmsson þetta viðfangsefni til
umflöllunar. Að sumu leyti dregur
hann upp sannferðuga mynd af
unglingum og lífi þeirra í nútíma
en ég er ekki alveg sáttur við sögu-
lokin, finnst að höfundar hefði
mátt undirbúa betur dramatísk
endalok aðalpersónunnar.
Höfundur nefnir sögu sína skáld-
sögu en margt í efnismeðferð og
efnisvali líkist þó fremur unglinga-
sögum og best gæti ég trúað að
Hafliði hafí haft unga lesendur í
huga þegar hann skrifaði bókina.
En vissulega höfðar viðfangsefnið
einnig til fullorðinna.
Sagan segir frá Heiður, 14 ára
stúlku,_sem býr við hin bestu skil-
yrði í Árbænum í Reykjavík og er
í góðu sambandi við foreldra sína
og umhverfi. Hún er í unglinga-
vinnunni og umgengst mest krakk-
ana þar og er meira að segja í ein-
hvers konar sambandi við einn
strákinn í vinnunni. Það er komið
Útsending alla virka daga kl. 12.45 til 23.45.
Auglýsingasímar:
814472, 35150 og 35740x
Fax 688408
að lokapartíinu og hún finnur sig
knúna til að halda það heima hjá
sér. Þar fer allt úr böndunum með
þeim afleiðingum að Heiða fremur
sjálfsmorð.
Hafliði kann ýmislegt fyrir sér í
því að segja sögu.
Skáldsaga hans er að
mestu leyti raunsæis-
leg l.p. frásögn með
sögumanni sem jafn-
framt er aðalpersóna
sögunnar. Viss stíg-
andi er í sögunni, fyrir-
boðar og vísbendingar
sem kveikja grun um
það sem koma skal.
Hins vegar eru þetta
ytri váboðar og snerta
ekki beint sálarlíf aðal-
persónunnar.
Hafliði er nokkuð
upptekinn af heimi
unglinga og að sumu
leyti er sú mynd sem
hann dregur upp af
samskiptum unglinganna sannfær-
andi; öryggisleysi þeirra sem oft
birtist í kaldhæðni, hugmynda-
heimur þeirra sem snýst raunar um
allt á milli himins og jarðar en
ekki síst hlutverkaleik, hljómsveitir
og unglingamálið. Málfar ungling-
anna í bókinni er hlaðið slanguryrð-
um og slettum: „Sjor ekkert geim
á parketinu hennar mömmu,"
„Djísós“, vott ei sörpræs!“ (92)
„Djísös fokking kræst, ég held að
hann hafí verið að meina að hann
vildi vera með í partínu. Alger gík,
myndi eyðileggja partíið mitt“
(108). Mér fínnst höfundurinn
ganga heldur langt í þessum leik
með enskusletturnar. I sjálfu sér
er rétt að málfar unglinga einkenn-
ist af slíkum slettum. En reyndin
er sú að þeir beita þeim einkum í
eiginn hópi. Flestar þessar slettur
eru teknar úr innra eintali aðalper-
sónunnar sem er raunar að ýmsu
leyti hæglát og prúð stúlka. Hitt
er svo annað mál og réttlætir að
Hafliði
Vilhelmsson
fatfegjótagjöf
sumu leyti þessa málnotkun að
höfundur er að sýna okkur ungl-
ingaveruleika sem á stundum
snertir skuggalega undirheima. Þar
á þetta málfar heima.
Höfundur leggur ekki mikla
áherslu á persónusköpun aukaper-
sóna. Flestar persónurnar eru
ómótaðir unglingar og skýrir
drættir ekki fyrir hendi. Hins vegar
beinir Hafliði athygli sinni að viss-
um sérkennum þeirra. Miklu meira
er þó lagt í aðalpersónuna. Heiða
er hress stelpa frá nokkuð góðu
heimili. Hún er elskuð af foreldrum
sínum og þykir vænt um þá. Raun-
ar býr hún nokkuð vemduðu um-
hverfi. Hún er greind og sjálfstæð.
• Þannig hefur hún unn-
un af klassískri tónlist,
hlustar á Ástardraum-
inn eftir Lizt, ræðir
sálfarir í íslendinga-
sögunum og hefur
skoðanir á útvarps-
þáttum síbyljunnar:
„... nennti ekki að
hlusta á stamið og
sjálfumgleðina í
stjórnendunum
...“(45). Hún hefur
reyndar það sterka
sjálfsímynd að hún
getur fullyrt: „Væri ég
strákur yrði ég bál-
skotinn í sjálfri mér,
eða svoleiðis!" (116).
Hún virðist því heil-
steypt persóna og í góðu jafnvægi.
Þess vegna verður sjálfsvíg hennar
þeim mun illskiljanlegra enda þótt
höfundur reyni að skýra það með
því að húsgögnin heima hjá henni
séu illa farin eftir lokapartíið og
þá ekki síður nýja parkettið en hún
sjálf undir áhrifum áfengis. Heiða
er að sönnu tilfinningavera, finnur
til afbrýðisemi og reiði. En þær
tilfinningar eru eðiilegar. Foreldrar
hennar virðast einnig jafnlynt fólk
þótt þeir eigi við sín vandamál að
stríða. Fátt bendir raunar til að hún
standi það höllum fæti gagnvart
þeim, hvorki tilfinningalega né með
öðrum hætti að hún þyrfti að ótt-
ast sérstaklega afleiðingarnar.
Ef til vill verða atburðir með
þessum hætti í veruleikanum.
Sjálfsvíg verða aldrei skýrð til
fullnustu. Þau eru órökleg og 'oft
að okkur finnst tilefnislaus. En í
raunsæislegri skáldsögu ganga til-
efnislausir eða tilefnislitlii atburðir
sem þessi ekki fullkomlega upp.
Vissulega má gagnrýna þessa
þætti skáldsögunnar. En í henni
eru þó margir ágætir sprettir. Hafl-
iði hefur bersýnilega burði til að
skrifa góðan texta og frásögnin líð-
ur ágætlega fram og heldur at-
hygli lesandans. Það er líka mikil-
vægt að taka málefni sem sjálfsvíg
unglinga til umræðu því að þrátt
fyrir allt koma þau alltaf á óvart
og kannski er það frekja af gagn-
rýnanda að gera meiri kröfur til
skáldskapar en veruleika.
Skafti Þ. Halldórsson
Jólabarokk
TONLIST
Gcrðarsafni
BAROKKTÓNLIST
Flutt voru verk eftir Boismortier,
Handel, Marais, Handel og Qunatz
þriðjudag 13. desember 1994.
CAMILLA Söderberg, Elín Guð-
mundsdóttir, Guðrún Birgisdóttir,
Martial Nardeau ásamt Mark
Levý, gömbuleikara, léku fyrir
tónleikagesti á barokkhljóðfæri í
Listasafni Kópavogs, Gerðarsafni,
sl. þriðjudag. Leikið var á blokk-
flautur, barokk-þverflautur, víólu
da gamba og sembal og er líklegt,
að þessu líkt hafi tónlistin hljómað
forðum daga, þá hún var ný „af
nálinni". Þó er það sammerkt öll-
um höfundunum á þessum tónleik-
um, að þeir voru uppi um það leyti
er borokktónlist var að renna sitt
skeið og nýr tónstíll, er síðar
blómstraði í klassíkinni, var að
skjóta rótum og hafin var þróun
í gerð nýrra, tónvissari og hljóm-
meiri hljóðfæra en áður þekktust,
er svo leiddi til þess, að barokk-
hljóðfærin voru lögð til hliðar. Þar
með var barokktónlistin helguð
gleymskunni og gömlu hljóðfærin
urðu í besta falli safngripir eða
voru beinlínis eyðilögð.
Það er sérkennileg þversögn, að
á tímum nútímalistsköpunar, þar
sem nýjungin og frumleikinn eru
megin markmið, skuli einnig vera
tími endurvakningar um gamla og
jafnvel frumstæða list, þ.e. á af-
gamalli, samtímis því að nýgömul
er skilgreind að vera væmin og
gamaldags. Hvaða ófullnægja rek-
ur menn til að leita sér fanga í
gömlum og rykföllnum skrínum
menningarsögunnar er trúlega erf-
itt að útskýra og einnig það, að
þessi gamla list býr yfir ferskleika,
sem er nútímamanninum brunnur
fegurðar og vitnisburður þess sann-
leika, er á rætur sínar í einlægni
listamannanna.
Fortíðareftirsjáin nagar að rót-
um skringiblóma nútímans, svo að
við blasir þögull berangur fár-
ánleikans en í fjarska hafa menn
safnast saman kringum hávaða-
samt tilgangsleysið. Upphafmenn
upplýsingastefnunnar, menn eins
og Decartes, trúðu því, að með því
að útrýma fáfræði væri hægt að
bæta heiminn. Nú vita menn að
kunnátta og menntun merkir ekki
eitt og hið sama. Eitthvað hefur
gleymst og líklega hafði Rousseau
rétt fyrir sér varðandi mikilvægi
tilfinninga og stöðu mannsins í
náttúrunni.
Tónleikarnir hófust og enduðu á
verkum eftir de Boismortier, sónöt-
um fyrir blokkflautu, tvær þver-
flautur og fylgiraddir og var þessi
ágæta tónlist mjög fallega leikin.
Sónata eftir Handel fyrir flautu og
fylgiraddir var fallega flutt en at-
hyglisverðasta á þessum tónleikum
var leikur Mark Levý, en hann lék
tvö gömbuverk eftir Marin Marais.
Seinna verkið, La Reveuse, vár
sannarlega dreymandi í afburða-
fögrum leik Mark Levýs.
Sónata fyrir tvær þverflautur,
eftir Telemann, er glæsilegt verk
en þó sérstaklega annar þátturinn,
Allegro, er einnig var frábærlega
vel leikinn.
Tríósónatan eftir J.J. Quantz
41697-1773) er dæmigert verk eft-
ir tónskáld, er ekki vildi yfirgefa
sína barokk og að því leyti til voru
Quantz og Friðrik mikli, nemandi
hans, sammála. Verkið er glæsilega
unnið og var afburðavel leikið.
Tónleikarnir voru enduróman frá
löngu liðnum tíma, enduróman sem
segir okkur, að það sem vel er
gert á einum tíma missir aldrei
gildi sitt og heldur sínu gullgliti,
þegar ryk gleymskunnar hefur ver-
ið strokið burt.
Jón Ásgeirsson.
DRENGJAKÓR Laugarneskirkju.
Nýjar plötur
• DRENGJAKÓR Laugarnes-
kirkju hefur gefið út geisladisk.
Kórinn vann til þriggja gullverð-
launa á alþjóðlegu drengjakóramóti
í Tampa í Flórída í vor. Við heim-
komuna var ákveðið að ráðast í
upptökur á þeim lögum sem kórinn
söng í keppninni. Á geisladiskinum
eru 19 lög. Lagavalið er fjölbreytt,
allt frá gömlunt íslenskum þjóðlög-
um til alþjóðlegra nútímaverka.
Stjórnandi kórsins var Banda-
ríkjamaðurinn Ronald Turnar, en
Friðrik Friðriksson tók við stjóm
kórsins í haust.
Diskurinn er til sölu m.a. hjá
Kirkjuhúsinu, Máli ogmenningu,
íslenskum heimilisiðnaði ogís-
lenskum markaði.
Slánda
matarstell
fyrir fjóra
á aðeins
995 kr.
fyrir fólkit) í Itinilinit
Blab allra landsmanna!
ffarðtmÞIafctti
-kjarni málsins!