Morgunblaðið - 16.12.1994, Blaðsíða 48

48 FÖSTUDAGUR 16. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
MINNIIMGAR
SIGRÚN
JÓNSDÓTTIR
+ Sigrún Jóns-
dóttir fæddist
þann 13. júní 1911
í Austurey í Laug-
ardal. Hún lést á
heimili sínu í
Reykjavík 8. des-
ember síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Skúli Skúla-
son bóndi í Austu-
rey og síðar húsa-
smíðameistari í
Keflavík og Guð-
rún Guðmundsdótt-
ir frá Hörgsholti í
Hrunamanna-
hreppi. Systkini Sigrúnar eru
Guðmundur, f. 1906, Elín, f.
1908, Katrín, f. 1909 (látin),
Sigríður, f. 1910, og Skúli, f.
1913 (látinn). Kjörforeldrar
Sigrúnar voru Sigríður Guðna-
dóttir og Jón Guðmunsson frá
Hörgsholti, móðurbróðir Sigr-
únar, bóndi á Heiðarbæ og síð-
ar Brúsastöðum og veitinga-
maður í Valhöll á Þingvöllum.
Uppeldissystkini Sigrúnar eru
Haraldur Einars-
son, Sigríður Jóns-
dóttir, Magnús
Magnússon (látinn)
og Áskell Einars-
son. Sigrún giftist
eftirlifandi eigin-
manni sínum Gisla
Þór Sigurðssyni
rafvirkja árið
1946. Börn þeirra
eru: 1) Sigurður,
arkitekt, f. 1946,
kona hans er Sig-
rún Einarsdóttir
tækniteiknari og
eiga þau þrjú börn.
s) Sigurbjörg, efnafræðingur,
f. 1948, sambýlismaður hennar
er Hreinn Hjartarson veður-
fræðingur og eiga þau þrjú
börn. 3) Jón, næringarfræðing-
ur, f. 1953, sambýliskona hans
er Ástfríður Sigurðardóttir
matvælafræðingur. Jón var
áður giftur Bergljótu Bergs-
dóttur og eiga þau eina dótt-
ur. Utför Sigrúnar fer fram
frá Hallgrímskirkju í dag.
ÖLL EIGUM við okkar endadægur.
Sigrún fóstursystir mín og ná-
frænka, átti sitt endadægur með
þeim látlausa hætti, sem voru
sterkustu einkennin í persónugerð
hennar. Þegar Sigríður uppeldis-
systir okkar færði mér þessar frétt-
ir komu þær ekki á óvart, þrátt
fyrir það kom fregnin róti á huga
minn. Minningar um löngu liðna
daga vöknuðu sem minntu mig á
hóp okkar fimm ólíkra fóstursystk-
ina, er ólust upp saman á Brúsa-
stöðum. Sigrún var elst okkar og
hafði um flest forystu fyrir sundur-
lausum hópi tökubarna hjónanna á
Brúsastöðum, sem þau gengu í
foreldrastað.
Þannig atvikaðist, þegar Jón
Guðmundsson í Hörgsholti og Sig-
ríður Guðnadóttir í Laxárdal gengu
í hjónaband, að ekki var jarðnæði
að hafa í heimahögum þeirra í
Hreppunum. Það varð úr að þau
ákváðu að fara í ábúð á hálfum
Heiðarbænum í Þiiigvallasveit. Þar
bjuggu þau, þar til að þau fluttu
að Brúsastöðum 1919 og keyptu
Valhöll á Þingvöllum.
Um svipað leyti hófu búskap í
Austurey í Laugardal Skúli Skúla-
son frá Berghyl og Guðrún Guð-
mundsdóttir frá Hörgsholti, systir
Jóns. Guðrún missti heilsuna og
þau fluttust til Keflavíkur. Það
varð að ráði, að Sigrún dóttir þeirra
færi að Heiðabæ. Ungu hjónin á
Heiðarbæ voru barnlaus og þau
ættleiddu fósturdótturina.
Snemma á búskaparárum Jóns
og Sigríðar á Heiðarbæ höfðu þau
hjón hvort á sinn hátt mótandi
áhrif í sinni nýju heimasveit. Jón
gerðist snemma forystumaður um
forsjá í sveitarmálum og eftir að
hann kom að Brúsastöðum var
hann oddviti hreppsnefndar um
áratugaskeið. Sigríður hafði for-
göngu um mannúðarmál og rækt-
aði bróðurþel í samskiptum svei-
tunga sinna. Snemma kom í ljós
að Sigríður mótaði uppeldi Sigrún-
ar svo að hún gæti gengið í fót-
spor hennar í anda kvenréttinda-
hyggju þeirra tíma, jafnt innan
heimilisins og um forgöngu utan
þess.
Næstur í röð fóstursystkinanna
er Haraldur, en hann var ekki
tengdur þeim hjónum. Hér munu
hafa ráðið viðhorf, sem reyndust
mjög rík í fari þeirra hjóna. Eftir
að Jón og Sigríður fluttu að Brúsa-
stöðum og hófu veitingarekstur á
Þingvöllum eignuðust þau dóttir
sem skírð var Guðbjörg. Hún lést
á fyrsta ári. Þessi harmur gekk
mjög nærri þeim hjónum og þá
sérstaklega Sigríði. Sigríður helg-
aði sig í vaxandi mæli samhjálp í
anda kristilegs kærleiks. Hún gerð-
ist nærkona í sinni sveit og var ljósa
margra systkinanna á Kárastöðum.
Næst kom Sigríður, sem þau
hjónin ættleiddu sem dóttur sína.
Sigríður var ekki tengd þeim hjón-
AÐ HÆTTIBOKSALA
AMSTERDAM 3+2 SOFASETT
OG JÓLASTEIKIN FYLGIR!
Matarúttekt fylgir, ávísun á jólamat
hjá Nóatúnsbúðunum að upphæó 5.000 kr.
Ath. takmarkaður fjöldi.
Sendum um land allt.
Opið laugardag 11-18
og sunnudag 11-16
Smiðjuvegi 6, Kópavogi. (Rauð gata) Sími 44544
um. Síðar kom röðin að Magnúsi,
en hann var bróðursonur Jóns og
tekinn í fóstur eftir lát móður sinn-
ar. Síðastur er höfundur þessarar
greinar í hópi fósturbarna Brúsa-
staðahjónanna. Svo atvikaðist að
ég var sendur 1929 til sumardvalar
á Brúsastöðum. Móðir mín lést
sama ár í lok september, en hún
var systir Jóns. Það varð úr að ég
var tekinn í fóstur. Eg tengdist
nýjum systkinahópi og fjölskyldu-
böndum allt til fullorðinsára. Á
þessum árum var fágætt að ung
munaðarlaus börn ættu kost á
skjóli. Fátt varpar betur ljósi á
mannúðarhyggju þeirra Brúsá-
staðahjóna. Við fóstursystkinin
vorum því einstakrar gæfu aðnjót-
andi.
Kreppuárin kölluðu mjög á hjálp-
semi Brúsastaðaheimilisins, jafnt
við skylda sem vandalausa. Sigríð-
ur var hjálparhella margra og leiddi
með kristilegu þeli sínu til lykta
mörg deiluefnin og bætti úr fyrir
ótrúlega mörgum, sem bjuggu við
bágan hlut. Hún gat verið dómhörð
ef réttlætis- og siðiferðisvitund
hennar var misboðið og gat hún
átt til að koma viðhorfum sínum
rækilega til skila. Þetta hafði mót-
andi áhrif. Sigrún var elst og varð
fyrir sterkustum áhrifum af áhrifa-
valdi fósturmóður okkar. Hún mót-
aði Sigrúnu, sem sterkan persónu-
leika í anda kvennahyggju þeirra
tíma.
Forlögin kölluðu Sigrúnu til for-
ystu fyrr en nokkrum uggaði. Sig-
ríður fósturmóðir okkar lést síð-
sumars 1935. Eftir lát hennar kom
það í hlut Sigrúnar að veita heimil-
inu forstöðu og verða okkur fóstur-
systkinunum skjól. Hún var aðeins
24 ára gömul, þegar það kom í
hennar hlut að hafa forystu um
búreksturinn á Brúsastöðum og
fyrir veitingarekstrinum í Valhöll.
Arfleifð fósturmóðir okkar kristall-
aðist í störfunum. Hér komu einnig
fram ríkulega hinir eðlislægu eigin-
leikar Sigrúnar, sem einkenndu æ
síðan allt hennar lífshlaup. Það var
hlýja með mannlegri yfírsýn, kaldri
raunhyggju og þrautsegju, þegar
aðkallandi vandi knúði dyra. Um-
fram allt yfirvegun og rósemi á
hverju sem gekk.
Það var mikil fórn ungri efnis-
konu að eyða mörgum bestu árum
sínum fyrir systkini sín og fóstur-
föður, með því að standa við hlið
þeirra og halda Brúsastaðaheimil-
inu saman. Það var ekki sársauka-
laust á þjóðhátíðarárinu 1944, þeg-
ar fósturfaðir okkar ákvað að selja
Hótel Valhöll félagi veitingamanna
í Reykjavík. Að öllu réttu hefði átt
að styðja Sigrúnu til að standa
fyrir rekstrinum til frambúðar og
gefa henni kost á því að afla sér
menntunar á þessu sviði. Hlutur
Sigrúnar í veitingarekstrinum í
Valhöll var mjög samofin á þeirri
ti'ð vitund marga um Þingvelli. Iðu-
lega stóð hún fyrir rekstri utan
hefðbundins starfstíma. Þetta var
gert fyrir ýmsa fastagesti og fyrir
móttökur til að auka hróður Þing-
valla. í þessum hópi voru listmál-
arnir Jóhannes Kjarval og Ásgrím-
ur Jónsson sem létu sér sérstaklega
annt um að kynna Þingvelli með
verkum sínum. Við þessa menn
mynduðust sérstök kynni, sem
hurfu þegar Sigrún hvarf af vet-
vangi.
A bernskuárum og unglingsár-
um mínum bjó ég við rysjótt heilsu-
far og þurfti nærgætna umhyggju.
Þannig hændist ég að fósturmóðir
minni og milli okkar varð náin trún-
aður. Þetta hlutskipti kom í hlut
Sigrúnar fóstursystur minnar, sem
veitti mér þá umhyggju sem þurfti
til að komast í gegnum veikindi
bernskuáranna. AF þessum ástæð-
um get ég ekki fullþakkað Sigrúnu
þá hjálp sem hún með systurlegri
umhyggju veitti mér á viðkvæmu
aldursskeiði.
Sigrún giftist Gísla Þ. Sigurðs-
syni rafvirkja og . eignuðust þau
þijú mannvænleg börn, sem öll
hafa komist til ábyrgðarstarfa í
þjóðfélaginu. Þau Gísli og Sigrún
fluttust um tíma til Vestmannaeyja
og þá rofnuðu tengslin á milli okk-
ar. Eftir að ég flutti í annan lands-
hluta rofnuðu tengsl mín við fóstur-
systkini mín, en þau ræktu sam-
band sín á milli, einkum eftir að
Sigrún fluttist til Reykjavíkur á ný.
Eftir að kynni okkar Sigrúnar
urðu nánari á ný og að ég kom í
fáein skipti á heimili þeirra Gísla,
varð mér aldrei ljósara hve sterk
mótunaráhrif fósturmóður okkar
endurspegluðust í persónugerð
Sigrúnar og lífsviðhorfum. Mér var
ljóst að Sigrúnu var þetta meðvitað
og að hún taldi sig hafa skyldur
um að rækja minningu fósturmóður
okkar. Af þessum ástæðum hefí
ég valið þann kostinn í þessari
minningargrein, að leita til rótar-
innar og þess arfs sem við höfum
öll notið alla tíð síðan við vorum í
foreldrahúsum.
Þrátt fyrir að ekki féll í hlut
Sigrúnar að verða óumdeilanlega
drottning i ríki sínu á Þingvöllum,
eins ég og margir aðrir ætluðu
henni, er hún sigurvegari í lífshlut-
verki sínu. Hún skapaði óbrotgjarn-
an minnisvarða í vitund allra þeirra
er urðu aðnjótandi þess að vera svo
lánsamir að hafa átt með henni
samleið.
Með Sigrúnu hverfur minningin
um bernskuárin á bak við tjaldið
mikla. Öll fyllumst við þakklæti og
vottum Gísla og niðjum þeirra
dýpstu samúð við sáran ástvina-
missi.
Áskell Einarsson.
Af feprð blóms
verður aldrei sagt
aldrei sagt
með orðum
né þinni
með neinum orðum.
(Stefán Hörður Grímsson)
Mig langar til að setja á pappír
nokkur orð um Sigrúnu Jónsdóttur,
konu sem ég tengdist íjölskyldu-
böndum fyrir rúmum tveim áratug-
um og höfum við átt nokkra sam-
leið síðan.
Þeir eru margir sem maður
kynnist á lífsleiðinni og mynda það
safn minninga sem maður vill flytja
með sér áfram, en minningar mínar
um Sigrúnu hafa þar nokkra sér-
stöðu. Viðhorf Sigrúnar einkennd-
ist af lifandi áhuga fyrir samferða-
mönnum sínum, sem ásamt skarpri
greind og dugnaði gerði hana að
góðum félaga. Fjölskyidan var
ávallt í fyrirrúmi, en Sigrún var
ávallt reiðubúin að rétta hjálpar-
hönd hveijum þeim sem þurfti. Það
bar ekki mikið á þessari grannv-
öxnu konu út á við, en þar sem
hún hafði verk að vinna var það
gert með einstökum dugnaði og
smekkvísi og lék allt í höndum
hennar. Aldrei var kvartað heldur
gengið til verka. Ferðalög voru
henni mikil skemmtan og að upp-
lifa land og náttúru og deila með
öðrum. Eg undraðist oft hversu
næma tilfinningu hún hafði fyrir
náttúru landsins og hve mikla gleði
það veitti henni að skoða nýja staði,
koma á fornar söguslóðir og sjá
fyrir sér liðna atburði. Lestur góðra
bóka var einnig snar þáttur í lífi
hennar og áttu þau hjónin, Gísli
og Sigrún, safn góðra bóka sem
voru.mikið lesnar. Eins var þjóð-
málaumræðan henni hugleikin, og
lagði hún þar lóð sitt á vogarskálar
jafnréttis og bræðralags eins og
tamt er mörgum þeim sem aldir
eru upp á krepputímum og efla
pieð sér réttlætiskennd með þátt-
töku í brauðstriti og amstri dag-
anna. Þrátt fyrir vanheilsu síðustu
árin hafa áhugamálin verið söm
og velferð, menntun og framtíð
barna og barnabarna verið henni
efst í huga. Þar var horft fram á
veginn. Hafðu kæra þökk fyrir
samfylgdina.
0g tíminn stendur kyrr
meðan vegurinn rennur
út úr höndum hans
í tvær gagnstæðar áttir.
(Steinn Steinar)
Hreinn Hjartarson.