Morgunblaðið - 16.12.1994, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 16. DESEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
________________AÐSEIMDAR GREIIMAR
Raunsæi eða mistök?
Athugasemd við
Reykjavíkurbréf
Morgunblaðsins
11. des. sl.
EKKI ætla ég mér þá dul, að telja
mig hafa verið óskeikulan í störfum
mínum sem ráðherra. Ég er þó þakk-
látur fyrir þau tækifæri, sem mér
hafa gefist til að sinna slíkum störf-
um, fyrst sem fjármálaráðherra í
ríkisstjórn Geirs Hallgrímssonar
1974-1978; þá sem viðskiptaráð-
herra og síðar utanríkisráðherra í
ríkisstjórn Steingríms Hermanns-
sonar 1987-1988. Ég sinnti þessum
störfum eftir bestu getu og vonandi
hefur margt tekist vel og horft til
framfara. Um árangurinn verða að
sjálfsögðu aðrir að dæma.
Ég átti samt ekki von á því að
mér yrði eignuð ein grundvallarmis-
tök síðustu tveggja áratuga á sviði
íslenskra stjórnmála, en það var
gert í Reykjavíkurbréfi Morg-
unblaðsins 11. desember sl. Mistökin
voru að mati bréfritara „að veita
opinberum starfsmönnum verkfalls-
rétt“ árið 1976. Þetta kom mér á
óvart annars vegar vegna þess, að
ekki var um mistök að ræða heldur
raunsætt mat á aðstæðum þess tíma,
og hins vegar vegna þess að mér
skuli einnig eignuð umrædd ákvörð-
un.
Sagt hefur verið að leitin að sann-
leikanum sé frumkraftur vísindanna,
en réttlætið markmið stjórnmálanna.
Sama er hve hugvitssamlegt kenn-
ingakerfi getur orðið, það er einskis
virði ef það hvílir á röngum forsend-
um. Stjómskipulag, sem byggist á
rangsleitni og sérdrægni stjórnar-
herranna er einnig iítils virði. En
hvort tveggja, sannleikann og sann-
girnina, verða blaðamenn að virða
þegar þeir Qalla um umdeild mál-
efni. Þá á ég við blaðamenn eins og
höfund Reykjavíkurbréfs Morgun-
blaðsins sem ég trúi að vilji vera
málefnalegir og heiðarlegir í umfjöll-
un sinni.
í öllum störfum sínum verða ráð-
herrar að hafa í huga að ráðher-
rastarfið veitir ekki aðeins völd held-
ur fylgir því líka mikil ábyrgð og
einnig skylda til að taka
tillit til ólíkra sjónar-
miða í leitinni að sann-
gjarnri niðurstöðu.
Sanngjörn niðurstaða
hlýtur að vera mark-
miðið þegar ólík sjónar-
mið og ólíkir hagsmunir
takast á. Nálgist stjórn-
málamenn viðfangsefni
sitt ekki með þessu
hugarfari eiga þeir á
hættu að missa trúnað
fólksins. Engri ríkis-
stjórn eða einstökum
ráðherra er heimilt eða
hollt að stjórnast af
hroka og taka ekkert
tillit til réttmætra sjón-
armiða þeirra sem í hlut
eiga. Ráðherra sem eingöngu fylgir
sérskoðun sinni um menn og málefni
brýtur gegn grunvallarreglum um
jafnræði og sanngirni, sem er fo-
senda fyrir því að fólkið þoli hann
yfirleitt í embætti. Menn eiga að
Það hlýtur því að teljast
ofrausn af höfundi
Reykjavíkurbréfs Morg-
unblaðsins 11. des. sl.,
segir Matthías A. Mat-
hiesen, að eigna mér
einum það raunsæi, sem
réð niðurstöðu þessa
máls fyrir tæpum tveim-
ur áratugum.
fylgja sannfæringu sinni en verða
umfram allt að vera raunsæir. Sann-
færingin má ekki byggjast á hleypi-
dómum eða þröngsýni. Hafa ber
hugfast, að valdið kemur frá fólkinu
og því er beitt í umboði þess.
Menn geta haft á því skoðanir hve
miklu verkföll hafa skilað launþeg-
um, en ekki hvarflar að mér að deila
við þá um rétt þeirra. Verkfallsrétt-
urinn er almennt viðurkenndur sem
hluti mannréttinda. Hver skyldi
munurinn vera á þeim
rétti eftir því hvort í
hlut eiga launamenn
hjá hinu opinbera eða
einkaaðilum? Réttur
hvorra tveggja getur
reynst afdrifaríkur. En
yaldinu, sem fyjgir
verkfallsréttinum, fylg-
ir líka mikil ábyrgð. Sú
ábyrgð hvílir á öllum
jafnt, starfsmönnum
hins opinbera sem
launamönnum á al-
mennum vinnumark-
aði. Þeir sem beita
verkfallsrétti mega
ekki virða rétt annarra
að vettugi heldur ber
þeim að taka tillit til
þeirra í aðgerðum sínum. Vissulega
er mönnum vandi á höndum þegar
staðið er frammi fyrir hörðum verk-
fallsaðgerðum á borð við verkfail
sjúkraliða. Það er á hinn bóginn
engin lausn, að beita rangri sögu-
skýringu, seilast tvo áratugi aftur í
tímann og benda á sökudólg í per-
sónu fjármálaráðherra þess tíma!
Spurningin er einfaldlega: Hafa
menn tileinkað sér vinnubrögð sem
hæfa nýjum tímum og breyttum
aðstæðum?
Ég mun að sjálfsögðu ekki firra
mig ábyrgð á þeirri ákvörðun að
opinberir starfsmenn fengu tak-
markaðan verkfallsrétt árið 1976.
Þeim rétti var síðan breytt árið 1987
og einstök aðildarfélög BSRB og
BHMR fara nú með verkfallsréttinn.
í samræmi við samþ. ríkisstjórnar
Geirs Hallgrímssonar á samnings-
drögum um aðalkjarasamning við
opinbera starfsmenn í apríl 1976,
þar sem BSRB var veittur takamark-
aður verkfallsréttur, ákvað ríkis-
stjórnin að frumvarp skyidi samið á
grundvelli samningsdraganna.
Frumvarpið var síðan lagt fyrir Al-
þingi og samþykkt.
Það hlýtur því að teljast ofrausn
af höfundi Reykjavíkurbréfs Morg-
unblaðsins 11. desember sl., að eigna
mér einum það raunsæi, sem réð
niðurstöðu þessa máls fyrir tæpum
tveimur áratugum.
Höfundur er fyrrvcrand:
alþingismaður og ráðherra.
Raunveruleikinn
SKÝRSLA Aflvaka
Reykjavíkur hf. varð-
andi lélega samkeppn-
isaðstöðu okkar á
markaði erlendra Ijár-
festa, er engu minna
umhugsunarefni en
svörtu skýrslurnar frá
HAFRÓ, sem allir ótt-
ast. Einmitt vegna
samdráttarins í sjávar-
útvegi er tilefni til að
taka skýrslu Aflvaka
alvarlega og reyna að
bregðast við vandan-
um. Vel menntaður ís-
lenskur rekstrarhag-
fræðingur, Vigdís Wangchao Bóas-
son, fjallar um svipað efni í samtali
í Morgunblaðinu 11.12. sl. og segir
m.a.: „Að mínu mati á að styrkja
fyrirtæki sem nota ekki einungis
náttúrulegar auðlindir heldur þar
sem mannlegar auðlindir eru nýtt-
ar.“ Þetta eru orð í tíma töluð,
mikilvægt er að nýta gott og vel
menntað starfsfólk, en það næst
ekki ef verkefni vantar við hæfi. -
Stjórnvöld virðast vera að vakna,
sem ráða má af 50 millj. kr. fram-
lagi ríkisstjórnarinnar til þróunar-
verkefna, 45 aðila. Fyrirheit er gef-
ið um verulegt framlag til að hæna
að erlenda íjárfesta, bjóða erlend
fyrirtæki velkomin. - Þessu ber að
fagna.
Dómgreindarleysi og erlendir
samningar
Það er áhyggjuefni hve sumir
valdamenn þjóðarinnar hafa sýnt
ótrúlega mikið dómgreindarleysi
þegar yfir hafa staðið samningar
við útlendinga og er þar skemmst
að minnast samningsins um EES,
sem stór hluti þingmanna barðist
gegn, jafnvel talaði um landsal.
Nokkrir álitu að flár-
festar mýndu kaupa
upp jarðir, ár og dali,
en önnur varð raunin.
Fjárfestar bíða hvergi
í röðum eftir að fá að
virkja atvinnulíf í öðr-
um löndum, flest lönd
leggja sig fram um að
hæna þá að og bjóða
betur ef fjárfestinga-
þörfin er mikil, ekki
síst ef Iöndin liggja ilia
við mörkuðum og at-
vinnuleysi ríkir. Þann-
ig er einmitt ástatt hjá
okkur, við þurfum að
bjóða vel til þess að
eiga einhvetja von. Við
verðum að fara víða, auglýsa og
leita eftir ijárfestum, við getum
ekki vænst þess að þeir komi til
okkar, við þurfum að láta þá vita
að við séum til. Við þurfum að laða
hingað þróuð, traust, meðalstór fyr-
irtæki.
Erlend fyrirtæki ekki
aufúsugestir.
Til þess að losna úr viðjum ein-
angrunar og fásinnis verðum við
að gera okkur grein fyrir því að
útlendingar eiga ekki alltaf upp á
pallborðið hér á Fróni, jafnve! þótt
þeir komi færandi hendi. Hópur
manna hefur um árabil rekið þann
áróður að útlendingum sé ekki
treystandi, þeir komi hingað til þess
eins að „arðræna", kæri sig kollótta
um annað og fari með gróðann úr
landi. Óliklegt má telja að fjárfestar
fari til annarra landa, nema þeir
sjái sér hag í fjárfestingu þar. Með
flárfestingunni eru þeir orðnir aðil-
ar að hagkerfi viðkomandi lands
og hagur þess verður því hagur
þeirra. - Engu að síður gekk fjand-
skapurinn svo langt hér í eina tíð,
að íslenskur ráðherra hreinlega of-
Matthías Á.
Mathiesen
Svört
fjárfestinga
skýrsla
Árni Brynjólfsson
Borgarlæknisembættið
má ekki leggja niður
í ijárlagafrumvarpi
næsta árs kemur fram
sá ásetningur heil-
brigðisyfirvalda, að
þurrka út Ijárveiting-
ar til héraðslæknis-
embættisins í Reykja-
vík, og að leggja emb-
ættið niður.
Borgarlækirinn
Reykjavík, sem eftir
breytingar á lögum
um heilbrigðisþjón-
ustu árið 1990 nefnist
héraðslækirinn í
Reykjavíkurlækn-
ishéraði, gegnir veig-
amiklu hlutverki í
heilbfrigðisþjón-
ustunni í Reykjavík. Sum verkefna
héraðslæknisembættisins eru
ákveðin með lögum, en önnur eru
innt afh endi hjá þessu embætti
af hagkvæmisástæðum.
Meðal verkefna héraðslæknin-
ins í Reykjavík, eru læknisstörf,
sem sinnt er út um borgina, skoð-
un aðstæðna og þátttaka í fundum
og ákvarðanatöku á ýmsum stöð-
um í borginni, auk embættisstarfa
á skrifstofu. Sum þessara starfa
eru innt af hendi jafnt á nóttu sem
degi. Um árabil hafa tveir læknar
í fullu starfi annast
þessi störf og virðist
full þörf fyrir það.
Sú breyting hefur
helst orðið á eðli borg-
arlæknisembættisins,
að borgarlæknir er
ekki eins og áður
framkvæmdastjóri
heilbrigðisráðs
Reykjavíkur, en ráðið
fór með stjórn heilsu-
gæslunnar og heil-
brigðiseftirlitsins í
borginni. Stjórn heil-
sugæslunnar var ger-
breytt með lagasetn-
ingu árið 1990 og að-
skilin frá heilbrigði-
seftirlitinu. Sjö nefndir og ráð
gegna nú þvi hlutverki, sem heil-
brigðisráð Reykjavíkur gegndi
áður. Útilokað er fyrir héraðslækni
að sitja alla stjórnarfundi í þessum
nefndum, ekki síst eftir að emb-
ætti aðstoðarlæknis hans var í
raun lagt niður.
Sérhæfð verkefni
Héraðslæknirinn í Reykjavík
þarf að sinna tímafrekum og erfið-
um málum, sem gjarnan tengjast
málefnum geðsjúkra, drykkju-
Þingmenn Reykjavíkur
verða að koma í veg
fyrir að borgarlæknis-
embættið verði lagt nið-
ur, sefflr Ólafur F.
Magnússon, enda gæti
slíkt leitt til ófremdar-
ástands í heilbrigðis-
þjónustunni.
sjúkra og fíkniefnaneytenda. Þessi
mál geta meðal annars varðað
nauðungarvistun og sjálfræðis-
sviptingu og þeim þarf að sinna á
ýmsum tímum sólarhringsins.
Samskipti við ýmsa aðila eiga sér
stað og sérhæfð reynsla og þekk-
ing þarf að koma til. Auk þess
sinnir héraðslæknirinn í Reykjavík
dauðsföllum utan sjúkrahúsa og
skyldum málum. Hann sér um að
votta andlát fólks utan sjúkrahúsa
og rannsakar orsakir dauðsfalla
að svo miklu leyti sem lögregla
gerir það ekki.
Ólafur F.
Magnússon
Það þarf ekki djúptækan skiln-
ing á starfsemi heilsugæslunnar í
Reykjavík til að sjá, að útilokað
er fyrir heimilislækna að sinna
þessum tímafreku störfum í vinnu-
tíma sínum. Slíkt myndi einfald-
lega þýða það, að þeir þyrftu fyrir-
varalítið að leggja niður sjúkling-
amóttöku og almenna lækningar-
starfsemi langtímum saman. Auk
þess búa þessir læknar ekki al-
mennt yfir þeirri sérhæfðu þekk-
ingu og reynslu, sem þarf til að
gegna hlutverki héraðslæknisins í
Reykjavík.
Eftirlit með sóttvörnum
Héraðslæknirinn í Reykjavík er
yfirmaður sóttvarna í borginni.
Það felur í sér þátttöku í sótt-
varnarnefnd ásamt tollstjóra og
lögreglustjóra., Rottuskoðun og
rottueyðing í skiptum fer fram í
umböði sóttvarnarnefndar og hér-
aðslæknir vottar um þessi mál.
Hann vottar einnig um farsóttir
vegna matarútflutnings, rekur
einstök matarsýningartilfelli og
önnur sýkingartilfelli í samvinnu
við heilbrigðiseftirlitið og lækna í
því skyni að draga úr smithættu.
Á vegum héraðslæknisembættis-
ins fara fram bólusetningar ferða-
manna og ráðgjöf um bólusetning-
ar og aðrar ráðstafanir í tengslum
við ferðalög.
Að höggva í
heilbrigðisþjónustuna
Héraðslæknisembættið í
Reykjavík sinnir umfangsmiklum
og sérhæfðum verkefnum í heil-
brigðisþjónustunni í Reykjavík og
er upptallningin hér að framan
alls ekki tæmandi. Mikilvægt er
að stjórnmálamenn geri sér grein
fyrir því, að heilbrigðisþjónustan
í Reykjavík er með allt öðrum
hætti en á landsbyggðinni. Sá
grundvallarmisskilningur virðist
vera uppi, að hægt sé að leggja
niður mikilverða þætti heilbrigðis-
þjónustunnar í borginni og færa
mjög sérhæfða starfsemi inn á
heilsugæslustöðvarnar. Þessar
hugmyndir eru óraunhæfar. Ég
vænti þess, að þingmenn Reykvík-
inga komi í veg fyrir að þessar
hugmyndir nái fram að ganga, því
þær gætu leitt til ófremdarástands
í heilbrigðisþjónustunni í Reykja-
vík.
Starfsbróðir minn og fyrrver-
andi samstarfsmaður í borgar-
stjórnarflokki Sjálfstæðisflokks-
ins, Ingólfur Sveinsson, ritaði rný-
lega grein í Morgunblaðið, þar sem
hann benti á, að sú sparnaðarað-
ferð að höggva, ætti ekki við í
heilbrigðisþjónustunni. Ingólfur
rifjaði upp þá sögu, að þegar högg-
ið var höfuð af þursum hér fyrr-
um, spruttu þrjú höfuð ný í stað
þess sem höggið var. Ég held að
þessa sögu megi heimfæra upp á
þá fyrirætlan heilbrigðisyfirvalda
að leggja niður héraðslæknisemb-
ættið í Reykjavík. Slíkt er eins og
áður segir óraunhæft, leiðir hvorki
af sér hagræðingu né sparnað og
gæti haft alvarlegar afleiðingar í
för með sér fyrir neytendur heil-
brigðisþjónustunnar í Reykjavík.
Höfundur er læknir og
varaborgarfulltrúi í Rcykjavík.