Morgunblaðið - 31.12.1994, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 1994 13
VIÐSKIPTI
Hrávara
Málmverð upp
ílokársins
Scania og
Hekla semja
bændasamfélagsins gamla. Landeig-
endur við Seyðisfjörð höfðu fljótlega
komist upp á lag með að selja ekki
lóðir undir starfsemi útlendinganna,
heldur að leigja. Ekki varð þó hjá
því komist að til tíðinda drægi í
stjórnmálum svæðisins.
Bændur voru ráðandi afl í hrepps-
nefndinni og höfðu ekki skilning á
löngun „borgaranna" til þess að
vinna að ýmsum málum viðkomandi
hafnargerð, bæjarumhverfi og öðru
sem laut að þeirri starfsemi sem
þeir síðarnefndu stunduðu. Bænd-
urnir vildu þó mjög gjarnan losna
við tómthúsa- og þurrabúðarfólkið
úr sínu lífi svo þeir gætu þó alla
vega reynt að halda í eitthvað af
því gamla sem hafði reynst þeim svo
vel um aldir.
Bænarskrá til Alþingis
í aprílmánuði 1891 var búið til
skjal til þess að safna á undirskrift-
um. í upphafi þessa stendur: „Vér
sem skrifum nöfn vor hér undir, ósk-
um eftir, að verzlunarstaðimir Seyð-
isíjarðaralda með Búðareyri og jörð-
unum Firði og Fj'arðarseli, og Vest-
dalseyri, verði gjörðir að kaupstað
með vanalegum kaupstaðanjettind-
um.“ Undir þetta skrifuðu 68 menn,
flestir velmegandi karlar úr efri lög-
um samfélagsins. Efstur á blaði var
Ottó Wathne.
í samræmi við þetta var svo hald-
inn fundur á Vestdalseyri „til þess,
eftir ósk margra Seyðfirðinga, að
ræða um hvort skipta ætti hinum
núverandi Seyðisfjarðarhreppi í 2
sveitarfjelög eða lögsagnarum-
dæmi...“ Fundurinn kaus sex
manna nefnd til þess að undirbúa
málið betur. Nefndin átti að fjalla
um skiptingu eigna og kvaða og kalla
síðan saman almennan fund til þess
að „ræða og greiða atkvæði um skipt-
ingaruppástungu hennar".
í maímánuði 1891 var svo haldinn
almennur sveitarfundur. Þar kusu
fundarmenn um hvort skipta ætti
hreppnum í tvennt. Kosningin fór
fram í tvennu lagi; annars vegar
meðal þeirra sem kæmu til með að
vera í kaupstaðnum og hins vegar
meðal þeirra sem eftir yrðu í hreppn-
um. Þeir fyrmefndu samþykktu
skiptinguna með 14 atkvæðum gegn
■ 6, en þeir síðarnefndu með 22 sam-
hljóða atkvæðum. Að lokum var kos-
in þriggja manna nefnd til þess að
að ganga frá bænarskjali til Aiþingis.
Bænarskjalið er hvorki langt né
ítarlegt. Helstu rökin sem þar koma
fram eru íbúafjöldi og vilji íbúanna.
Þó er þar vikið að atriði sem gæti
verið ein af orsökunum fyrir því
hversu góðar undirtektir skiptingin
fær hjá úthreppingum, — kostnaði
við fátækrahjálp; „Á verzlunarstöð-
unum Seyðisfirði og Vestdalseyri eru
nú 7 fastar verzlanir, auk smáverzl-
ana og lausakaupaverzlana. Gjaldþol-
ið yrði því tiltölulega miklu meira í
bænum, og aptur tiltölulega nokkuð
fleiri fátækir þurrabúðarmenn er
styrks kynnu að þarfnast, þar en í
hreppnum."
Bænarskjal Seyðfirðinganna var
síðan sent til alþingis og farið fram
á að lögin um Seyðisfjarðarkaupstað
yrðu sem líkust lögum frá 8. október
1883 um bæjarstjórn á Akureyri.
Árið 1893 lögðu þingmennirnir Einar
Jónsson, Jón Jónsson og Sigurður
Gunnarsson fram frumvarp til laga
um bæjarstjóm á Seyðisfirði. Það
mætti ekki mikilli mótspyrnu á þingi
og voru helstu ágreiningsefnin þau,
hvort sýslumaðurinn á Seyðisfirði
ætti að vera jafnframt bæjarfógeti,
og ef svo væri, hversu mikil laun
hann ætti að fá. Að lokum var þó
málið leitt til lykta og var frumvarp-
ið afgreitt til landshöfðingja sem lög
frá alþingi frá 45. fundi þess þann
22. ágúst 1893.
Árið eftir staðfesti Kristján hinn
níundi, af guðs náð Danmerkur kon-
ungur, Vinda og Gauta, hertogi í
Sljesvík, Holtsetalandi, Stórmæri,
Þjettmerski, Láenborg og Aldinborg
lögin sem urðu lög nr. 15 frá 8. maí
1894. Lögin skyldu öðlast gildi 1.
janúar 1895.
Helstu heimildir:
Alþingistíðindi 1891.
Alþingistíðindi 1893.
Austri 1884-85.
Hovland, Kari Shetelig 1980: „Norske Seilskuter
pá Islandsfíske“, Bergen.
Stjórnartíðindi 1894.
Visitasíubók Dvergasteinsprestakall 1883
(óútg.)
Lojidon. Reuter.
SYNT er að verð á málmum haldi
áfram að hækka á næsta ári eftir
verðhækkanir þær sem orðið hafa
í ár vegna efnahagsbatans í heimin-
um.
Kopar, sem hefur hækkað um
75% í verði 1994, lauk árinu með
glæsibrag þegar tonnið fór í 3,032
dollara í gær — hæsta verð síðan í
apríl 1989. „Við verðum mjög vin-
veittir koparnum næstu fjóra til
fimm mánuði," sagði talsmaður
verðbréfafyrirtækisins Merrill
Lynch.
Á1 hefur einnig hækkað um 75%,
en verð á nokkrum hráefnum er
lægra í lok desember en hæsta verð
sem fengizt hefur fyrir þau á árinu.
Olía hefur hækkað um 20% á
árinu, en nú er viðmiðunarverð á
Norðursjávarolíu 16 dollarar tunnan
samanborið við tæplega 18.50 í
ágúst.
Gull hefur lækkað um 3% síðan
í janúar. Veikleiki þess sýnir að
gróskan á hrávörumarkaði hefur
ekki enn ýtt undir verðbólgu.
Staðan í lok ársins:
KOPAR. Birgðir eru naumar og
eftirspum mikil í rafeinda-, bíla- og
byggingaiðnaði. Spákaupmenn
seldu kopar í desember til þess að
hagnast á 75% hækkun hans síðan
samdrættinum lauk, en hann hækk-
aði aftur í 3,030 dollara, hæsta verð
í_ tæp sex ár.
ÁL.Seldist í lok ársins á rétt innan
við 2,000 doilara tonnið, verði því
sem það komst í í nóvember. Merr-
ÍSLENSKA útvarpsfélagið hf. er
orðið þriðji stærsti hluthafinn í út-
gáfufyrirtækinu Framtíðarsýn hf.
sem nýlega tók við útgáfu Viðskipta-
blaðsins.
Á hluthafafundi í Framtíðarsýn
fyrir nokkru var samþykkt að félag-
ið keypti öll hlutabréf í útgáfufélagi
Viðskiptablaðsins, Þekkingu hf.
Jafnframt fékk stjórn Framtíðarsýn-
ar heimild til að áuka hlutafé þess
um tíu milljónir og keypti íslenska
ill Lynch telur koparinn traustari,
en gerir þó ráð fyrir uppsveiflu.
Samkomulag á árinu um að stemma
stigu við offramleiðslu stendur enni
NIKKEL.Hefur hækkað um 40% á
árinu og verðið var um 9,000 dollar-
ar tonnið í gær, en 575 dollurum
lægra en í byrjun desember þegar
það seldist á metverði vegna frétta
um erfiðleika í Norilsk-risabræðslu
Rússa í Síberíu.
GULL.Hefur náð sér að nokkru síð-
an verðið fór niður í 375.75 dollara
únsan 5. desember. Verðið í London
í gær var skráð 382.50 dollarar.
En árið slæmt; áhugi lítill.
HRÁOLÍAViðmiðunarverð á Norð-
ursjávarolíu var um 13 dollarar
tunnan í byrjun ársins, hið lægsta
síðan 1973. Nokkuð hefur gengið á
umframbirgðir vegna stöðugri eftir-
spurnar. Sérfræðingar ekki vissir
um að núverandi verð, 16-17 dollar-
ar, hækki að ráði, nema veður kólni
í Bandaríkjunum eða til umróts komi
í mikilvægu framleiðslulandi.
KAFFI.Verðið í London fjórfaldað-
ist vegna frosta og síðan þurrka í
Brasilíu og komst í 4,140 dollara
tonnið, hæsta verð í níu ár, 22. sept-
ember. Nú hefur birgðastaðan í
Brasilíu batnað. Verðið er um 2,800
dollarar og hefur hækkað um 135%
á árinu. Framleiðendur reyna að
hindra offramboð.
SYKUR.Verðið í London hefur ekki
verið eins hátt i 4-1/2 ár; um 415
dollarar tonnið, sem er 60% hækk-
un. Framleiðsla minni en ætlað var.
útvarpsfélagið stóran hluta af því.
Eftir bréytingarnar er Þorkell Sig-
urlaugsson stærsti hluthafinn með
15%, Frjáls fjölmiðlun hf., útgáfufé-
lag DV, er með 13,1%, og íslenska
útvarpsfélagið með 12,9%. Þorkell
er stjórnarformaður félagsins en
aðrir í stjórn eru Jón Ólafsson, Yngvi
Harðarson, Hjöitur Nielsen og Árni
Zophaníason. í varastjórn eru Krist-
inn Gylfi Jónsson, Eyjólfur Sveins-
son og Jafet Ólafsson.
UMBOÐSSAMNINGUR milli
Scania og Heklu hf. var undirrit-
aður 19. desember sl. í Söder-
talje í Svíþjóð. Samninginn und-
irrituðu fyrir hönd Scania, Göran
Löfgren, forstjóri og Urban
Erdtman, framkvæmdastjóri, og
fyrir hönd Heklu, þeir Sigfús
Sigfússon, forstjóri, og Sverrir
Sigfússon, framkvæmdasljóri.
Samningurinn tekur gildi þann
11. febrúar 1995 og felur i sér
sölu á Scania-vörubifreiðum,
hópbifreiðum og strætisvögnum
hérlendis ásamt viðgerðar- og
varahlutaþjónustu því samfara.
í fréttatilkynningu frá Heklu
segir ennfremur: „Scania hefur
átt miklum vinsældum að fagna
á íslandi og eru nú á skrá sam-
Innstæður á Landsbók bera aftur
á móti verðtryggingu og eru bundn-
ar í 12, 24 eða 60 mánuði eftir teg-
und bókar. Eftir umsaminn bindi-
tíma er hver innborgun laus í einn
mánuð en binst síðan aftur í fimm
mánuði þ.e. af hverjum sex mánuð-
um er hún laus í einn mánuð.
Vaxtauppbót
tvisvar á ári
Innstæður á Gullbók bera eftir-
leiðis nafnvexti sem nú eru 2% en
til viðbótar verður reiknuð sérstök
0,5% vaxtauppbót tvisvar á ári á
innstæður sem staðið hafa óhreyfðar
sex mánuði eða lengur. Innstæður á
Metbók verða eftirleiðis óbundnar
en úttektargjald reiknast af innborg-
aðri fjárhæð sem staðið hefur skem-
ur inni en 12 mánuði.
Innstæður Stjörnubóka verða
verðtryggðar og verður hægt að
velja um 12 mánaða bók eða 30
mánaða bók. Að liðnum binditíma
verða innstæður lausar til útborgun-
ar í einn mánuð í senn á sex mán-
aða fresti.
Svipaðar breytingar munu eiga
sér stað hjá sparisjóðunum. Innstæð-
ur á svokölluðum lausum Tromp-
reikningi verða eftirleiðis óverð-
tryggðar með 2,5% vexti. Hreyfingar
innan mánaðar bera almenna spari-
sjóðsbókai'vexti 0,5%. Bundinn
Trompreikningur er aftur á móti
ætlaður þeim sem vilja binda fé sitt
á óverðtryggðum reikningi í 12 eða
24 mánuði.
Bakhjarl er ætlaður þeim sem vilja
binda fé sitt á verðtryggðum reikn-
ingi og er hægt að velja á milli 12,
24, 36 og 48 mánaða. Innstæðan
binst aftur í fimm mánuði þegar
binditími þessara reikninga er liðinn
en er laus í 6. mánuði o.s.frv.
tals 1.041 vörubifreiðir, hópbif-
reiðir og strætisvagnar á öllu
landinu, eða um 30% af heildar-
flotanum. Scania-verksmiðjurn-
ar eru þekktar fyrir afar vand-
aða framleiðslu og hafa sérhæft
sig í smíði stórra vörubíla og
dráttarbíla, frá 16 tonnum að
heildarþunga og þar yfir, með
hreyfla sem afkasta frá 210-500
hestöflum.
Undirbúningur er nú þegar
hafinn hjá Heklu til þess að
tryggja að sem best verði að því
staðið að veita eigendum Scania-
bíia á Islandi sem besta þjónustu,
meðal annars hefur verið byggt
nýtt 850 m2 verkstæði búið full-
komnustu tækjum til að þjóna
Scania-bifreiðum.“
Fjarskipti
Tele Dari-
mark til í
slaginn
Kaupmannahöfn. Reuter.
DANSKA fjarskiptafyrirtækið
TeleDanmark er reiðubúið að mæta
samkeppni nýrra aðila, sem vilja
aukna hlutdeild á fjarskiptamark-
aðnum vegna þess að höft hafa
verið afnumin að sögn Hans
Wiirtzen framkvæmdastjóra.
Hann efast hins vegar um að
nýjum keppinautum, innlendum eða
erlendum, muni takast að tryggja
sér eins mikla markaðshlutdeild og
þeir stefni að.
„Ég held að nýju keppinautarnir
spenni bogann of hátt,“ sagði hann
í samtali. „Keppinautar munu vita-
skuld ná undir sig hluta af mark-
aðnum, en Tele Danmark spannar
vítt svið og er traust fyrirtæki.“
Tele Danmark var einkavætt að
hiuta vegna haftaafnáms Evrópu-
sambandsins í apríl er danska ríkis-
stjórnin kom 48.3% hlutabréfa fyr-
irtækisins i sölu í kauphöllunum í
Kaupmannahöfn og New York.
Tele Danmark var áður ríkiseinok-
un og er voldugasta fyrirtæki Dan-
merkur.
Harðnandi samkeppni
á danska markaðnum
Nýstofnað danskt dótturfyrir-
tæki France Telecom hefur sett sér
það markmið að fá 15% hlutdeild í
danska markaðnum fyrir aldamót,
en evrópsk-bandaríska fyrirtækið
Unisource/AT & T mun vinna að
20% hlutdeild.
Danska fyrirtækið GN Store
Nord A/S hefur lýst sig reiðubúið
að veija mörgum milljörðum dan-
skra króna á fimm árum til fjar-
skiptaframkvæmda til höfuðs Tele
Danmark.
Bannað að verðtryggja
óbundin innlán
ÓHEIMILT verður að verðtryggja óbundin innlán frá og með þessum
áramótum, samkvæmt nýjum reglum Seðlabanka íslands um verðtrygg-
ingu sparifjár og lánsfjár. Framvegis verða innlánsreikningar annað-
hvort óverðtryggðir eða verðtryggðir í stað þess að kjörin ráðist af saman-
burði á milli þessara kjara. Þá breytist binditími gengisbundinna krónu-
reikninga sem tengdir eru SDR og ECU úr sex mánuðum í 12 mán-
uði. Eftir það er innborgunin laus í einn mánuð en binst síðan aftur í
fimm mánuði.
Hjá íslandsbanka verður sú breyt-
ing að Sparileið 3 ber framvegis ein-
göngu nafnvexti en kjör reikningsins
hafa hingað til ráðist af samanburði
á milli ávöxtunar sparifjár og verð-
tryggðra kjara. Þá breytast reglur
um úttektir á Sparileiðum 12, 24
og 48. Að loknum binditíma eru
reikningar lausir með fímm mánaða
millibili, eínn mánuð í senn.
Innstæður á Kjörbók Landsbank-
ans sem er óbundinn reikningur bera
eftirleiðis nafnvexti í stað þess að
kjörin ráðist af samanburði á milli
nafnvaxta og verðtryggðra kjara.
Um þennan reikning gildir áfram
sú regla að þegar innstæða hefur
staðið óhreyfð í 16 mánuði bætist
1,4% við fyrri ávöxtun sem gildir frá
innleggsdegi og eftir 24 mánuði
leggjast við 0,6% til viðbótar. Bank-
inn bendir á að nafnvaxtakjörin hafi
iðulega komið betur út en verð-
tryggðu kjörin og meðaltalsraun-
ávöxtun verið 6% frá því þrepin tóku
gildi árið 1987.
íslenska útvarpsfélagið hf.
Kaupirhlutí Við-
skiptablaðinu