Morgunblaðið - 28.01.1995, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 28. JANÚAR 1995 13
J
HEILBRIGÐISMÁLAÞING 1995
Utgjöld vegna heilbrigðismála hér á landi með því hæsta í Evrópu miðað við landsframleiðslu
Innlagnir á
sjúkrahús hvergi
fleiri í Evrópu
Innlagnir á sjúkrahús miðað við
hverja 100 íbúa eru hvergi í Evr-
ópu fleiri en hérlendis og fer þeim
fjölgandi. í samanburði við önnur
Evrópulönd er komufjöldi á
göngudeildir og heilsugæslustöðv-
ar miðað við hvem íbúa með
minnsta móti hérlendis.
Dr.R.
Prokhorskas
ETTA kom fram í erindi
dr. R. Prokhorskas frá
Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnuninni, sem hann
flutti á Heilbrigðisþingi 1995 sem
hófst í gær, en þingið er haldið á
vegum heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytisins.
Dr. Prokhorskas er frá Litháen
og er hann með menntun í læknis-
fræði, tölfræði og líffræði. Hann
byijaði að starfa fyrir
Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunina árið 1986, en
þar starfar hann á deild
sem fæst við tölfræði
og faraldsfræði og fylg-
ist hann sérstaklega með heil-
brigðisástandi í Evrópulöndunum.
í erindinu sem hann flutti á Heil-
brigðisþingi gerði hann saman-
burð á ýmsum þáttum heilbrigðis-
mála hér á landi miðað við önnur
Evrópulönd.
í erindi Dr. Prokhorskas kom
fram að útgjöld til heilbrigðismála
hér á landi 1992 voru um 8,6%
af landsframleiðslu, og í Evrópu
voru útgjöldin einungis hærri í
Svíþjóð, Þýskalandi, Finnlandi og
Frakklandi. Innlagnir á sjúkrahús
miðað við hveija 100 íbúa eru
flestar hér á landi, eða um 27,5
af hveijum 100 íbúum, en næst
kemur Austurríki með um 25,5
af hveijum hundrað. Hvað önnur
Norðurlönd varðar eru innlagnir í
Finnlandi um 23,5, í Danmörku
um 21, í Svíþjóð um 19,5 og í
Noregi um 16,5 af hveijum 100
íbúum.
Komufjöldi á göngudeildir og
heilsugæslustöðvar mið-
að við hvem íbúa er með
því minnsta hér á landi
miðað við önnur Evrópu-
lönd. Árið 1992 voru
komurnar á hvern ein-
stakling að meðaltali um
4,2 og voru þær einungis færri í
Finnlandi, Portúgal, Svíþjóð og
Tyrklandi, en flestar voru þær í
Þýskalandi, eða tæplega 11,5.
Fjöldi lækna og sjúkrarúma hér á
landi miðað við hveija 100 þúsund
íbúa er nálægt meðaltalinu í Evr-
ópu, eða um 285 læknar og um
1.000 sjúkrarúm.
Mestar lífslíkur
Pjöldi fæðinga á ári er með
mesta móti á Islandi og hlutfall
ungmenna því hátt, en árið 1992
voru um 25% þjóðarinnar yngri
en 14 ára. Ungbarnadauði
er minnstur hér á landi í
Evrópu og eru lífslíkur
mestar hér á landi, eða
tæplega 79 ár þegar mið-
að er við bæði kynin. Líf-
slíkur karla eru hvergi
meiri í Evrópu og aðeins
í Svíþjóð, Sviss og Frakk-
landi eru lífslíkur kvenna
meiri, en munurinn milli
kynjanna hér á landi er
með því minnsta sem ger-
ist í Evrópu.
í máli dr. Prokhorskas
kom fram að dánartíðni
af völdum hjarta- og æða-
sjúkdóma er með minnsta
móti hér á landi, eða um 280 til-
felli á 100 þúsund íbúa árið 1992.
Er dánartíðni af þessum sökum
einungis lægri í Hollandi, Sviss
og Frakklandi. Undantekning er
þó dánartíðni af völdum æða-
þrengsla, en þar er dánartíðnin á
Islandi svipuð meðaltalinu í lönd-
um innan Evrópusambandsins.
Dánartíðni meðal íslenskra
kvenna af völdum krabbameins er
hlutfallslega há, og hvergi er dán-
artíðnin hærri hvað varðar lungna-
krabbamein í konum, en hún fer
vaxandi samkvæmt því sem fram
kom í máli dr. Prokhorskas. Árið
1992 létust um 43 af hveijum 100
þúsund íslenskum konum úr
krabbameini í lungum eða öðrum
öndunarfærum, en í Evrópu létust
þá af þessum sökum að meðaltali
um 13 konur af hveijum 100 þús-
und. Dánartíðni af völdum bijósta-
krabbameins er að sama skapi
nokkuð há hér á landi, en þar er
ísland í 10. sæti í samanburði við
aðrar Evrópuþjóðir. Árið 1992 lét-
ust hátt í 33 af hveijum 100 þús-
und konum úr bijóstakrabba-
meini, en meðaltalið í Evrópu var
þá hátt í 30 konur af hveijum 100
þúsund.
Lífslíkur karla
eru hvergi
meiri í Evrópu
0 1 : l '< yÉHi ) * 1 10% I
Frakkland I
1 Finnland
Þýskaland
Svíþjóð
1 ISLAND
Austurríki
Holland
Noregur
Norðurlönd/IVIeöaltal
ítalía
Belgía
Irland
Sviss
ESB/Meðaltal i
!í Slóvenía
Lúxemborg
Evrópumeðaltal
Danmörk i
Spánn
Ungverjaland
Bretland m »* m ■ ■ m ■
Tékkland
Búlgaría
Pólland
Túrkmenistar ■ m m
Grikkland i utgjoia tii
Portúgal heilbrigðismála I Evránurílriiim
I Israel
Tyrkland
Kirgizía Moldóva Rúmenía Rússland — ? 1 - — sem hlutfall af landsframleiðslu (í kring um 1992) Heimiid: Alþ(6ðaheilbrigðisstofnunin (WHO/EURO)
Dánartíðni af lungnakrabbameini
meðal kvenna 1970-92
Tíðni fóstur-
eyðinga einna
minnst hér
Þá kom fram í máli
dr. Prokhorskas að
dánartíðni af völdum
öndunarfærasjúkdóma
er hlutfallslega há hér
á landi, eða rúmlega
80 tilfelli árið 1992 af hveijum
100 þúsund íbúum, en meðaltalið
í Evrópu var þá um 55 tilfelli af
hveijum 100 þúsund íbúum.
Dánartíðni vegna utan-
aðkomandi aðstæðna er á
íslandi með því lægsta
sem gerist í Evrópu, eða
liðlega 40 tilfelli miðað
við 100 þúsund íbúa.
Hvað þessu viðvíkur er meðaltalið
í Evrópu um 60 tilfelli af hveijum
100 þúsund íbúum, en hæst er
dánartíðnin í Lettlandi, eða um
FJÖLDI þátttakenda er á Heilbrigðisþingi 1995 sem hófst í gær. Morgunbiaðið/Svemr
Breytingar kalla á við-
brögð geðheilbrigðisstétta
Kransæða-
sjúkdómar
eru á und-
anhaldi
KRANSÆÐASJÚKDÓMAR
hafa verið á miklu undanhaldi
hér á landi undanfarinn áratug.
í erindi Nikulásar Sigfússon-
ar, yfirlæknis á rarinsóknarstöð
Hjartaverndar, á Heilbrigðis-
þingi, kom fram að helstu
áhættuþættir hjartasjúkdóma
hafi á undanförnum 2-3 áratug-
um færst mjög til betra horfs
þjá þjóðinni. Þannig hafi reyk-
ingatíðni meðal karla lækkað
um 52%, en meðal kvenna um
31%, blóðfita um 7% meðal karla
en 11% meðal kvenna og blóð-
þrýstingur um 6% meðal karla
og 9% meðal kvenna.
Nikulás sagði í erindi sínu að
lítill vafi léki á, að þessar breyt-
ingar á áhættuþáttum hafi leitt
til minnkandi tíðni kransæða-
sjúkdóma og bætt meðferð
lækkað dánarhlutfall þeirra sem
fái kransæðastíflu.
BREYTTAR aðstæður fjölskyldna,
vaxandi einangrun og firring, stöð-
ugt atvinnuleysi, nýir vímugjafar
og flöktandi gildismat leiða til geð-
rænna einkenna og heilkenna, sem
sérfræðingar á sviði geðheilbrigð-
ismála munu þurfa að glíma við.
Þetta kom fram í erindi Högna
Óskarssonar, geðlæknis, á Heilbrigð-
isþingi, en erindi hans nefndist „Geð-
heilsa á nýrri öld“. Högni sagði að
með einni kynslóð hefðu orðið stökk-
breytingar í þróun meðferðar við
geðkvillum. Meðallegutími á geð-
deildum hefði styst, meðferð væri í
æ ríkari mæli veitt á dagdeildum,
göngudeildum og svo utan stofnana,
á stofum geðlækna og annarra sér-
fræðinga. Vöxturinn hefði orðið hvað
mestur utan stofnana.
Högni sagði að á sama tíma
hefði flokkunarkerfi geðsjúkdóma
ekki aðeins orðið nákvæmara og
áreiðanlegra, heldur hefði umfang
geðheilbrigðiskerfisins stækkað og
breyst. Fyrirsjáanlegt væri, að
þessi vöxtur héldi áfram. Meiri
kröfur væru gerðar frá öðrum heil-
brigðishópum um meðferð, t.d.
vegna krabbameinssjúkra, eyðn-
ismitaðra, fatlaðra og fjölskyldna
þeirra, m.a. vegna krafna um meiri
lífsgæði til loka lífs.
Það kæmi oft í hlut sérfræðinga
innan geðheilbrigðisstétta að glíma
við ný siðfræðileg vandamál, bæði
tengdum örri tækniþróun og nú
þegar velmegunarþjóðfélagið væri
farið að rekast- á endimörk sín.
210 tilfelli.
Einna minnst
alkóhólneysla
Dr. Prokhorskas gerði ýmislegt
varðandi lífsmáta í Evrópulöndum
að umtalsefni, og þar kom m.a.
fram að tíðni reykinga meðal
kvenna í hlutfalli við karla er há
hér á landi, og alkóhólneysla á
hvern íbúa er meðal þess lægsta
sem gerist í Evrópu, eða ríflega
fjórir alkóhóllítrar á mann. Mest
er alkóhólneyslan í Lúxemborg,
eða ríflega 12 lítrar á mann, en
meðalneyslan í Evrópu er rúmlega
níu lítrar á mann. Hér á landi er
fituneysla með minna móti, en
hins vegar er hvergi í Evrópu
meiri próteinneysla, eða um 16%
af heildaorkugjöfum.
Um 97% íslenskra nýbura eru
2.500 grömm eða þyngri og aðeins
í San Marino er hlutfallið hærra,
eða 99%. Að meðaltali eru um
93,5% nýbura í Evrópu 2.500
grömm eða þyngri.
Fóstureyðingar hér á landi mið-
að við hverjar 1.000 fæðingar eru
tæplega 150 talsins, og er tíðni
fóstureyðinga einna niinnst hér
af Evrópulöndum. Flestar eru fóst-
ureyðingarnar í löndum fyrri A-
Evrópu og er hlutfallið hæst í
Rúmeníu þar sem hátt í 2.700
fóstureyðingar eru miðað við
hveijar 1.000 fæðingar.