Morgunblaðið - 29.01.1995, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
GENGU
FJOLMIÐLAR
OFLANGT?
Hinir hörmulegu atburðir, er snjóflóð féllu
í Súðavík og seinna á fleiri stöðum á Vest-
fjörðum, eru landsmönnum hugstæðir. Full
skelfíngar fylgdist þjóðin með fréttum af
náttúruhamförunum og þeim mannsköðum
sem þær ollu. fjölmiðlar landsins höfðu stóru
hlutverki að gegna. Eins og oft vill verða
eru menn ekki sammála um hvemig þeim
tókst að valda því. Guðrún Guðlaugsdóttir
ræddi við nokkra aðila, sem allir komu að
þessum atburðum og fréttaflutningi af þeim
með einhverjum hætti, til þess að fá álit
þeirra á fréttaflutningnum.
SÚ GAGNRÝNI sem hvað
mest hefur ugglaust komið
við fjölmiðlafólk kom frá
Hafsteini Númasyni, sem
missti þijú böm sín í þessu slysi.
Hann sagði í samtalj við Morgunblað-
ið 19. janúar sl.: „í gær og í fyrra-
dag þegar við vorum að bíða frétta
af hveijir hefðu bjargast og hveijir
ekki höfðum við verið að tala um að
við erum mjög óánægð með hversu
mikill fréttaflutningur hefur verið.
Fjölmiðlamir hafa miklu hlutverki að
gegna við að koma á framfæri upp-
lýsingum en mér fínnst það hefði
þurft að fara hægar í sakimar."
Ymsar aðrar gagnrýnisraddir hafa
heyrst um fréttaflutning fjölmiðla frá
þessum atburðum, bæði í ræðu og
riti. Ekki síst hafa menn talið gagn-
rýnisvert að Hafsteinn Númason
skyldi heyra í sjónvarpi að dóttir
hans væri fundin Iátin, en boð um
það höfðu ekki borist honum. Hins
vegar má telja mikið álitamál hvort
þar hafi verið við viðkomandi sjón-
varpsstöð eina að sakast.
Einnig heyrðust þau sjónarmið að
óþarfí væri af fréttamönnum að þrá-
spyija þá sem rétt voru sloppnir úr
lífshættu snjóflóðanna hvort þeir
ætluðu að setjast aftur að í Súðavík.
En voru fréttamiðlar of fljótir á
sér með fréttir af þessum hörmung-
um á Vestfjörðum? Það fínnst Kára
Jónassyni ekki. „Ef eitthvað er þá
vomm við of seinir með fréttir af
náttúruhamförunum í Súðavík,“
sagði Kári. „Upphafsfréttin hefði
þurft að koma fyrr. Þetta hafði spurst
út. Fréttir af þessum atburðum vora
komnar frá erlendum fréttastofum
áður en þær voru sagðar hér. Menn
verða að gera sér grein fyrir að við
íslendingar eram komnir í alþjóðlegt
fréttaumhverfí og getum ekki ein-
angrað okkur. Hingað á Fréttastofu
Útvarps vora komin fréttaskeyti er-
lendis frá um atburðina í Súðavík
áður en við sögðum fréttir af þessu
hér heima. Fólk fór að hringja til
okkar um leið og þetta fór að spyij-
ast út manna á meðal. Svona fréttir
þurfa að segjast fljótt og það er
óhjákvæmilegt að einhveijir fái högg
og heyri fréttir af aðstandendum sín-
um fyrst í fjölmiðlum, hraðinn gerir
það að verkum. Fólk verður einfald-
lega að sætta sig við að slíkt gerist.
Sem dæmi má nefna slysið þegar
feijan Estonia sökk. Þá vora ljósvak-
amiðlar notaðir til þess að tilkynna
ættingjum fréttirnar."
Elín Hirst fréttastjóri á Stöð 2
sagðist hafa lagt ríka áherslu á við
sitt fólk að fara ekki í loftið með frétt-
ina fyrr en Almannavamanefndin
fyrir vestan aflétti fréttabanni, sem
var klukkan 10.30 um morguninn.
„Mér er minnisstæður úrskurður siða-
nefndar BÍ í svipuðu máli vegna sjó-
slyss á Faxaflóa," sagði Elín ennfrem-
ur. „Þar vora Stöð 2 og Bylgjan sýkn-
aðar á þeim grundvelli að farið hefði
verið eftir fyrirmælum yfírvalda á
staðnum og fréttin ekki birt fyrr en
búið var að hafa samband við að-
standendur."
Nærgætni að leiðarljósi
Aðrir sem talað var við vora flest-
ir á því að fréttaflutningur fjölmiðla
af náttúruhamförum væri yfirleitt
sómasamlegur, þótt vissulega væra
gerð mistök. „Viðkvæmnin var mest
í fyrstu hvað snertir fréttaflutning
af slysinu í Súðavík. Þá var ég í þess-
ari atburðarás miðri og er því ekki
fyllilega dómbær á hvemig til tókst,“
sagði Kristján Þór Júlíusson bæjar-
stjóri á ísafirði. „Mér fannst verst
að Hafsteinn skyldi frétta lát dóttur
sinnar í sjónvarpsfréttum, annað hef
ég ekki fundið athugavert við frétta-
flutning af þessum atburðum."
„Vissulega hljóta menn að leiða
að því hugann hvort ávallt sé tíma-
bært að segja frá atburðum í smáatr-
iðum þegar ekki er með öllu ljóst frá
hveiju er verið að segja,“ sagði Ólaf-
ur Helgi Kjartansson sýslumaður á
Isafírði. „Þegar málin hafa skýrst á
að segja frá á hlutlausan og viðeig-
andi hátt. Fjölmiðlar ættu alltaf að
hafa að leiðarljósi nærgætni og virð-
ingu við þá sem eiga um sárt að
binda.“
Björgunarsveitarmaðurinn Leifur
Öm Svavarsson sagði að björgunar-
sveitamennimir hefðu fengið flestar
fréttir af því sem var að gerast í
Súðavík í gegnum útvarpið. „Þó við
væram á staðnum höfðum við litla
heildarmynd af því sem var að ger-
ast,“ sagði Leifur. „Mér fannst fjöl-
miðlar vera tillitssamari þarna en oft
áður, enda var því algerlega stjórnað
hvaða fréttir þeir fengu. Það er
spuming hvort stjómendur aðgerð-
anna hafi gefið of fljótt upplýsingar,
jafnvel áður en náðist í aðstandend-
ur.“
Rudolf Adolfsson geðhjúkrunar-
fræðingur er á þeirri skoðun að fjöl-
miðlar væra oft of fljótir á sér með
fréttir af slíkum atburðum sem þess-
um, en ekki þó í þetta sinn. „Tvennt
fannst mér slæmt,“ sagði Rudolf.
„Fyrst að birt var nafn Iátnins bams
áður en faðir þess frétti af látinu og
hitt að sýndar vora myndir af kistum
hinna látnu sem ég hafði beðið um
að ekki yrðu birtar.“
í síðarnefnda tilvikinu er gagnrýn-
inni beint að Stöð 2. Elín Hirst sagði
um það mál: „Við töldum rétt að
bera það undir prestana á staðnum
hvort tilhlýðilegt væri að taka mynd-
ir af kistum hinna látnu. Ég taldi
prestana vera vel dómbæra í þessum
máli, enda vanir að umgangast dauð-
ann, auk þess að vera í nánum tengsl-
um við aðstandendur."
Framkoma fréttamanna til
fyrirmyndar
Þeir Þorsteinn Jóhannsson yfír-
læknir á ísafírði og Hafsteinn Haf-
steinsson forstjóri Landhelgisgæsl-
unnar voru á einu máli um að frétta-
flutningur hefði verið í góðu lagi frá
umræddum atburðum, nema hvað
snerti frétt af láti dóttur Hafsteins
Númasonar. „Aðstandendur eiga að
vera númer eitt, við hin að koma á
eftir,“ sagði Hafsteinn. „Framkoma
fréttmanna í Súðavík var að mínu
mati til fyrirmyndar," sagði Þor-
steinn. Hafsteinn sagðist ennfremur
líta svo á að fréttamenn ættu að
varast að spyija fólk sem orðið hefði
fyrir miklum áföllum tilfínningalegra
spurninga.
Allir sem rætt var við vora á einu
máli um að ekki væri réttmætt að
beina reiði að fjölmiðlum. „Útfrá
minni reynslu í sambandi við þetta
mál fannst mér öll samvinna við fjöl-
miðla vera til fyrirmyndar og því
engin ástæða til reiði,“ sagði Rudolf
Adolfsson, sem hefur starfað við
áfallahjálp og gerði það einnig í þetta
sinn.
„Sú samkennd sem fíölmiðlar
skapa er mikils virði. En fréttir skulu
bæði vera upplýsandi og nákvæmar.
Slíkt dregur ekki úr samkennd,“
sagði Ólafur Helgi Kjartansson. „Því
miður virðast ríkjandi viðhorf vera
köld og tilfínningaláus. Hraðinn er
mikill og ljósvakamiðlamir gera þær
kröfur að næsta frétt segi meira en
sú fyrri. Verra er þó að til þess að
ná athygli í samkeppni, teygja fjöl-
miðlar sig of langt í lýsingum og
framsetningu frétta, þannig að ekki
er gætt þess sem kalla mætti eðlilega
nærfærni gagnvart þeim sem orðið
hafa fyrir áfalli tilfinningalega eða
af öðram toga. Nýliðnar hörmungar
í Súðavík leiða hugann að því að
móta þarf vinnureglur um frétta-
flutning af slíkum voðaatburðum.
Við slíkar aðstæður þarf að gæta
þess að ekki sé leitað eftir fréttum
frá mörgum aðilum á sama tíma, ef
ljóst er hvaðan fréttir koma til fjöl-
miðla, svo sem gildir um störf al-
mannavarna."
„Það vora að vísu gerð mistök af
okkar hálfu í tengslum við Súðavík-
urslysið, en sem betur fer voru þau
smávægileg þegar á heildina er Iit-
ið,“ sagði Elín Hirst. Allir voru líka
á einu máli um að fréttaflutningur
fjölmiðla hefði átt drýgstan þátt í
hve vel gekk að safna fé fyrir þá sem
misstu sitt í Súðavík.
„Ég fann það mjög greinilega þeg-
ar ég kom vestur að viðhörfíð gagn-
vart fjölmiðlum var farið að breyt-
ast; verða jákvæðara. Fólkinu þótti
líka vænt um alla þá samúð sem það
fékk frá þjóðinni í gegnum fjölmiðl-
ana, og ekki má gleyma söfnuninni
„Samhugur í verki“ sem fjölmiðlarn-
ir stóðu að,“ sagði Elín Hirst.
Keppnin skemmir
ímyndina
Hafsteinn Hafsteinsson tók undir
þessi sjónarmið. „Mitt álit er að það
eigi að flytja fregnir af svona atburð-
um og ég tel að fjölmiðlar eigi stóran
þátt í þeirri samkennd sem skapaðist
vegna umrædds slyss.“ Kristján Þór
bætti við: „Upplýsingar frá fjölmiðl-
um skapa óneitanlega samkennd í
svona kringumstæðum, en það sem
skemmir ímynd fjölmiðla hjá almenn-
ingi á þessum mestu átakastundum
viðburðanna er keppnin sem ríkir á
milli þeirra um að vera fyrstir með
fréttirnar. Allt annað starf í þessu,
þ.e. björgunarstarfið, tengir saman
ólíka aðila, þeir vinna allir í sama
takti og gleyma allri samkeppni, það
ættu fjölmiðlar líka að gera við að-
stæður sem þessar. Sameiginleg
vinna RÚV og Stöðvar 2 í söfnunar-
þættinum var hins vegar mjög góð.“
Menn veltu fyrir sér hvemig
fréttaflutningur mætti betur fara og