Morgunblaðið - 29.01.1995, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
íslensk samtímaljóðlist í augum Finna
Ríkt líf orðanna
við upptök
skáldskaparins
Finnska tímaritið Horisont tileinkaði íslenskri samtímaljóðlist sérstakt hefti. Birt eru ljóð eftir
Árna Ibsen, Baldur Óskarsson, Braga Ólafsson, Elísabet Jökulsdóttur, Gyrði Elíasson, Ingimar
Erlend Sigurðsson, Jóhann Hjálmarsson, Kristínu Ómarsdóttur, Lárus Má Bjömsson, Lindu Vil-
hjálmsdóttur, Pjetur Hafstein Lámsson, Sigfús Bjartmarsson, Sindra Freysson, Sjón, Steinunni
Sigurðardóttur og Vigdísi Grímsdóttur öll í þýðingu Lárusar Más Björnssonar og Martins Enc-
kells nema ljóð Baldurs Óskarssonar sem Hillevi Torell hefur þýtt. Þessi kynning hefur mælst
vel fyrir í Finnlandi eins og lesa má í umsögn Gustafs Widéns bókmenntaritstjóra og gagnrýn-
anda Hufvudstadsbladet í Helsingfors 12. þessa mánaðar. Umsögnin sem nefnist Ríkt líf orð-
anna við upptök skáldskaparins (Orden lever starkt i diktens urhem) birtist hér á eftir í heild sinni.
MEÐ ÁNÆGJULEGUM
hætti hafa íslenskar bók-
menntir á undanförnum
árum notið viðurkenningar á Norð-
urlöndum. Nægir að nefna skáld-
sagnahöfunda eins og Thor Vil-
hjálmsson, Vigdísi Grímsdóttur,
Einar Má Guðmundsson og Einar
Kárason.
Mun minna vitum við um hina
kraftmiklu ljóðlist íslenskra skálda
sem getur státað sig af glæstri for-
tíð í sérflokki. Og það er hefð sem
lifír og þróast.
Þetta verður Ijóst nú þegar metn-
aðarfullt hefti tímaritsins Horisont
(5/1994) er komið út með þemanu
ný íslensk ljóðlist og undir fyrir-
sögninni Þjóð sem býr í eldi. Val
ljóðanna og þýðingar hafa annast
Martin Enckell rithöfundur í Hels-
ingfors og íslendingurinn Lárus
Már Björnsson, sjálfur skáld, starf-
andi félagsráðgjafi og kunnur fyrir
þýðingar finnskra ljóða.
Það kemur nokkuð á óvart að
Enckell, sem í eigin skáldskap tekur
oft mið af austurlenskum hugsana-
gangi, skuli koma fram í norrænu
samhengi. En samvinnan við Lárus
Má Björnsson hefur tekist afburða-
vel þrátt fyrir að heftið hafi eftir
því sem aðalritstjórinn Maria
Sandin segir orðið til við þröng
tímamörk og bágan fjárhag. Upp á
móti vegur brennandi áhugi á við-
fangsefninu, um það vitna bæði
þýðingamar og stuttar kynningar
höfundanna.
Alls sextán skáld eiga ljóð í heft-
inu, hin elstu fædd í upphafi fjórða
áratugar og þau yngstu í bytjun
þess áttunda. Árangurinn verður
sá að ljóð í klassískum anda bland-
ast tilraunakenndari ljóðagerð;
hefðbundið líf íslenskrar lands-
byggðar rennur saman við æsandi
hrynjandi borgarinnar. Ferðir ís-
lendinga og hvemig þeir nýta sér
framandi umhverfí og áhrif stærri
menningarheima er augljóst. Eins
og margir eyjaskeggjar eru þeir
fyrst og fremst alþjóðasinnar.
Samt er það eftirtektarvert hve
skáldin em trú sínu eigin móður-
máli; næstum strax ber maður
kannsl á íslenskt ljóð, einnig í þau
skipti þegar það fjallar ekki beint
um haf, jökia og dýr. Því veldur
einfaldlega eigin hljómur sem er
sprottinn úr takmörkunum og ein-
angrun eyjasamfélagsins. Maður
heyrir sefjandi hrynjandi sem í tón-
vísi sinni er endurómur hreyfinga
hafsins.
Bréf til föður
í hópi eldri skálda staðnæmist
ég gjaman við skrif Jóhanns Hjálm-
arssonar. Hann_ er eitt af áhrifa-
mestu skáldum íslendinga og starf-
ar einnig sem gagnrýnandi við dag-
blaðið Morgunblaðið og er afkasta-
mikill þýðandi. Flokkurinn Bréf til
föður míns er ljóð sem snertir djúpt,
í því snýst söknuður í sáttagjörð:
Nakið er kvein máfsins
á þrotlausu flugi
yfir auðninni.
Aðeins hið óraunverulega er raunverulegt.
Trú okkar er haf.
Trú okkar er stefni skips,
sem hverfur úr augsýn.
Vigdís Grímsdóttir telst til milli-
kynslóðar og hefur auk skáldsagna
Jóhann
Hjálmarsson
Vigdís
Grímsdóttir
Kristín
Ómarsdóttir
Steinunn
Sigurðardóttir
Elísabet
Jökulsdóttir
Sindri
Freysson
sinna sent frá sér ljóðabókina Lend-
ar elskhugans (1971) þar sem hold-
legar myndir lýsa bæði ást og kuln-
un:
Þú smíðar lykil
að hálfhrundu húsinu
dansar berfætt
í fölnuðu grasinu
reisir þak
milli mín og himinsins
kyssir dauðann
á varir mínar
endanlegan dauðann
Sjón sem kom til Finnlands fyrir
nokkrum árum tilheyrir helstu
skáldum rokkkynslóðarinnar, súr-
realisti sem víða kemur við. Og svo
er stór hópur ungra kvenskálda
með góð tök á máli sem veldur því
að ljóð þeirra fá sérstakt svipmót.
Kristín Ómarsdóttir er höfundur
prósaljóða sem gædd eru sérlunduð-
um næfum tóni, Steinunn Sigurðar-
dóttir yrkir hversdagsljóð sem
umsnúast til fáránleika, Elísabet
Jökulsdóttir lætur fjall og fugl búa
um sig innra með skáldinu og Sindri
Freysson miðlar seiðandi krafti
skerjanna:
Ég á heima
í öllu því sem ég eyði
fór þó fyrr en rottumar
en slíkur er galdur skeijanna
Ljóðunum fylgir myndaflokkur
Ásgeirs Lárussonar: svartir andlits-
lausir svipir í óendanlegum geimi.
Lárus Már Björnsson og Martin
Enckell eiga skilið lof fyrir 90 blað-
siðna ljóðasafn sitt sem tvímæla-
laust vekur forvitni um allt hið
nýja sem gerist við upptök norræns
skáldskapar.
Þrír einþáttungar
í Listaklúbbnum
Brot úr ævi
ólíkra kvenna
„ÞETTA eru brot úr ævi
þriggja kvenna, þær lánuðu
mér kafia úr fortíð sinni.
Smám saman kemur brenni-
punktur hvers kafla í ljós, við
vitum hvernig allt getur snú-
ist um eitthvað eitt. Einn at-
burð eða áhrifavald á hveij-
um tíma.“ Ingibjörg Hjart-
ardóttir er höfundur þriggja
einleikja sem frumsýndir
verða í Listaklúbbi Leikhús-
kjallarans á mánudagskvöld.
Hún byggir þá á viðtölum sín-
um við þijár ólikar konur sem
þó eiga það sameiginlegt að
vera um fertugt og hafa svip-
aðar rætur. Hins vegar er
reynsla þeirra sín af hveiju
tagi eins og heiti þáttanna
benda til: Saga dóttur
minnar, Bóndinn og Slag-
hörpuleikarinn.
Tvö eintalanna eru í hönd-
um leikkvenna sem ekki hafa
sést mikið á sviði undanfarin
ár. Guðlaug María Bjarna-
dóttir leikur dótturina í
fyrsta þættinum, konu sem
að ætlar að tala um lands-
þekkta móður sína en leiðist
alltaf að eigin sögu, og Guð-
björg Thoroddsen leikur
bóndann í miðmónólógnum.
Ingrid Jónsdóttir er síðan
píanóleikarinn í lokakaflan-
um. Sigríður Margrét Guð-
mundsdóttir leikstýrir, en
hún er jafnframt umsjónar-
maður Listaklúbbsins.
Ingibjörg ætlaði eintölin
fyrst til flutnings í útvarpi,
en hún samdi fyrir nokkrum
árum 24 útvarpsþætti um
Fólkið í Þingholtunum ásamt
Sigrúnu Óskarsdóttur. Þeir
voru meira I gríni en alvöru
og Ingibjörg byijaði líka að
skrifa þannig. Hún er ein af
stofnendum og aðalpennum
áhugaleikhússins Hugleiks í
Reykjavík, sem þekktur er
fyrir að taka ekki íslenskar
aðstæður og atburði of alvar-
lega. Síðan hefur Ingibjörg
samið meira fyrir útvarp;
Stóra kókaínmálið, sem flutt
var í fyrra og Út yfir gröf
og dauða, sem sent var út í
síðustu viku. Hún segir eintöl-
in af allt öðru tagi, undirtónn
þeirra sé alvarlegur þótt far-
ið sé yfir allan tilfinninga-
skalann. Upphaflega hafi hún
samið fímm þætti fyrir út-
varp, en úr hafí orðið að selja
þijá á svið í Listaklúbbnum.
Þeir verða síðan færðir nið-
ur í Hlaðvarpa, í Kaffileik-
húsið, og sýndir þar nokkrar
helgar og auk þess hefur
stefnan verið tekin á leikferð
til Akureyrar. Ertu kannski
að norðan, spyr ég Ingi-
björgu, o g hún segist raunar
vera úr Svarfaðardal. Hvað
gerirðu annars, held ég
áfram að forvitnast, og
hvernig stendur á þessum
leiklistaráhuga? Lengst af
segist hún hafa unnið á bóka-
söfnum og til þess hafi hún
menntað sig, en síðustu tvö
árin hafi eingöngu farið í að
skrifa.
„Kynni mín af áhugaleikfé-
lögum úti um land kveiktu
áhugann á leikhúsforminu,“
segir hún, „ég kenndi víða um
landið hérna áður og gekk
þá í leikfélagið á hveijum
stað. Bæði til að kynnast fólk-
inu og til þess einfaldlega að
fara upp á svið og leika.“
Þ.Þ.
INGRID, Ingibjörg og Sigríður Margrét á æfingu í vikunni.