Morgunblaðið - 16.02.1995, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 16. FEBRÚAR 1995 11
_________________________KENNARASAMNINGAR_____________________________
Breytingar á starfsskipulagi í skólum lykillinn að lausn kjaradeilu kennara o g ríkisins?
Ágreiningiir um
verðlagningu
aukinnar viðveru
Samninganefnd ríkisins leggur áherslu á
fækkun starfsdaga kennara á skólatímabil-
inu og aukinn sveigjanleika í skólastarfínu.
Helga Bjarnasyni virðist ágreiningurinn
einkum snúast um mat á þessum breytingum
út frá hagsmunum kennara og verðlagningu
þeirra. Ríkið er tilbúið að kaupa breytingam-
ar fyrir 7% launahækkun en kennarar halda
þeim dýrari, tala um að þær kosti 20%.
IVIÐRÆÐUM við Kennarasam-
band íslands og Hið íslenska
kennarafélag hefur samninga-
nefnd ríkisins (SNR) lagt
áherslu á að fá fram breytingar á
starfsskipulagi í skólum, meðal ann-
ars á starfsdögum kennara, sem að
hluta til er bundið í kjarasamningum.
Hefur ríkið boðið kennurum launa-
hækkun gegn breytingum á skipu-
lagp. Samninganefnd kennara er til-
búin að ræða ákveðnar breytingar
en telur verðlagningu ríkisins langt
frá því að vera rétta.
Skólaárið nýtt betur
í tillögum SNR að breyttu skipu-
lagi er gert ráð fyrir því að skólaár
nemenda í grunnskólum verði fullir
níu mánuðir. Nú hafa skólamir heim-
ild til að fella niður kennslu í allt
að tólf daga á skólaárinu og nota til
annarra starfa kennara en kennslu.
Eru þetta svokallaðir starfsdagar
kennara. Þá eru á skólaárinu þrír
frídagar nemenda, fyrir utan jóla-
og páskafrí, þ.e. 1. desember, ösku-
dagur og þriðjudagur eftir páska.
Þetta þýðir að ef skólaárið er 175
dagar eru 160 dagar fyrir kennslu
og próf, tólf starfsdagar kennara og
þrír frídagar nemenda að auki.
„Við viljum auka kennsluna og ná
hámarkstíma fyrir nemendur í skól-
anum. Einnig hefur verið mikil
óánægja meðal foreldra, sérstaklega
yngri bama, með þessi hlé sem skapa
erfiðleika fyrir þau,“ segir Indriði
H. Þorláksson, skrifstofustjóri í fjár-
málaráðuneytinu, sem á sæti í samn-
inganefnd ríkisins. Hann segir að í
tillögum nefndarinnar sé gert ráð
fyrir því að umræddir þrír frídagar
nemenda, 1. des., öskudagur og
þriðjudagur eftir páska, verði notaðir
sem starfsdagar kennara. Auk þess
hafi kennarar átta daga starfsskyldu
við vinnu í skólanum fyrir 1. septem-
ber og eftir 31. maí. Skólastjómend-
ur geti kallað þá til vinnu til dæmis
fimm daga í lok ágúst og þrjá daga
í bytjun júní.
Skólastjórar ráðstafi stærri
hlut vinnutíma kennara
SNR vill að í kjarasamningum sé
heildarvinnutími kennara skilgreind-
ur og skipting hans í meginþætti.
Skólayfirvöld setji síðan almennar
reglur um skipulag skólastarfs og
vinnu í skólunum og skólastjórar
skipuleggi starfið í samræmi við það.
Núna er það bundið hvemig ráðstafa
má hluta af vinnutíma kennara um-
fram kennsluskyldu. Þær breytingar
sem ríkið óskar eftir fela í sér að
skólayfirvöld geti ákveðið fjölda
kennslu- og prófdaga og hvemig
öðrum nauðsynlegum verkefnum í
skólastarfi skuli sinnt.
Kennarar ráða stórum hluta af
vinnutíma sínum sjálfir. Þegar á allt
er litið, frímínútur, óbundinn tíma
utan kennsluskyldu, sumartímann
utan orlofs o.s.frv., er talið sam-
kvæmt upplýsingum Morgunblaðsins
að verkstjórar kennara og vinnuveit-
andi, þ.e. skólastjórar og yfirvöld
menntamála, ráði langt innan við
helmingi þeirra vinnustunda sem
kennarar fá greitt fyrir yfir árið.
Um aðferðir við slíka útreikninga og
túlkun er þó deilt. Tillögur ríkisins
ganga út á að auka þann hluta af
vinnutíma kennara eftir kennslu sem
skólastjórnandi getur ráðstafað í
störf sem tengjast kennslunni beint
og óbeint.
Skólatími framhalds-
skólanna lengist
Samningamenn ríkisins hafa sömu
grundvallarviðhorf í afstöðunni til
skólastarfsins í framhaldsskólum.
Leggja þeir til að brott falli
úr kjarasamningum
ákvæði um að kennslu- og
prófvikur megi ekki vera
nema 34 á skólaárinu en
þær geta verið 35. Með því
móti næðust 175 vinnudag-
ar kennara í stað 170. Þar af verði
172-173 dagar nýttir í kennslu og
próf og kennarar hafi starfsskyldu í
skólunum hina þijá umræddu frídaga
nemenda. Þá hafi framhaldsskóla-
kennarar fímm daga starfsskyldu í
skólunum utan skólaársins.
Indriði Þorláksson segir að það
sama eigi við framhaldsskólana og
grunnskólana, að ríkið vilji að það
sé skólayfirvalda að ákveða nýtingu
vinnutímans umfram kennsluskyldu
en það verði ekki ákveðið í kjara-
samningum.
Hann segir að auk þess sé áhugi
hjá skólayfirvöldum að nýta betur
skólaárið til kennslu í framhaldsskól-
um. I sumum skólum sé aðeins kennt
í 13 vikur á önn, eða alls 26 yfir
skólaárið, en alls fari átta vikur í
próf. Þessu vilji yfirvöld breyta. Þessi
síðasttalda breyting sé hins vegar
ekki kjarasamningaatriði og unnt sé
að láta hana ganga fram með ein-
hliða ákvörðun.
Starfið að breytast
Eiríkur Jónsson, formaður Kenna-
rasambands íslands, segir að breyt-
ingar á vinnutíma kennara hafi ekki
verið í kröfugerð kennarasamtak-
anna. Samninganefnd ríkisins hafi
komið með ákveðnar óskir og kenn-
arar lýst sig tilbúna að ræða þær.
Hins vegar beri mikið í milli um mat
á þessum breytingum í
launum kennara.
Hann segir að þeir tveir
meginþættir óska samn-
inganefndar rikisins, það
er um starfsdaga og
möguleika vinnuveitand-
ans til að binda allan vinnutímann á
stundatöflu, blandist mjög saman.
Hið síðamefnda vilji ríkið ekki meta
til neinna breytinga í kjörum. Samn-
ingamenn ríkisins gangi út frá því
að kennarar séu hvort sem er í vinn-
unni og ekki skipti máli hvort tíminn
sé bundinn í töflu eða ekki. Eiríkur
segir að kennarasamtökin bendi á
þá staðreynd að kennarar séu per-
sónulega ábyrgir fyrir hluta af sínum
verkefnum og spyrji hvenær umsjón-
arkennarar ættu að sinna umsjónar-
störfum sínum ef allur vinnutími
þeirra utan kennslu væri fyrirfram
bundinn í skólanámskrárgerð, sam-
vinnuverkefni kennara og slík störf.
Hætt sé við að þeir neyðist til að
taka þessa vinnu með sér heim eða
geti ekki unnið hana ef að þeim verð-
ur þrengt um of.
Bendir Eiríkur á að í skýrslu um
mótun menntastefnu sé viðurkennt
að hlutverk kennara hafi breyst mjög
á síðustu árum. Það felist ekki ein-
göngu í miðlun þekkingar til nem-
enda heldur þurfí kennarar jafnframt
að sinna uppeldishlutverki í víðari
skilningi en áður, taka þátt í sam-
vinnu við foreldra, veita nemendum,
foreldrum og samkennurum marg-
víslega ráðgjöf, vinna að skólanám-
skrá og áætlanagerð, viðhalda
starfshæfni sinni og temja sér nýj-
ungar á sviði náms og kennslu, sinna
ýmsum stjórnunarstörfum í skólum,
vinna að þróunarstörfum í tengslum
við kennslu og hafa umsjón með
kennaranemum. Fram kemur í
skýrslunni að mikilvægt sé að starfs-
aðstæður og launakjör taki mið af
breyttu hlutverki kénnara.
Segir Eiríkur að kennarasamtökin
hafi lagt til að kennsluskyldan verði
minnkuð og tíminn notaður í þau
störf sem talin eru upp hér að ofan.
Enginn hvati til breytinga
í yfirlýsingu sem kennarasamtök-
in sendu frá sér í gær kemur fram
að enginn hvati sé til breytinga í
vinnutímatillögum SNR þar sem flest
ákvæði þeirra séu kennurum í óhag.
A sama tíma neiti samninganefndin
að fallast á þá grundvallarforsendu
að hlutfall kennsluskyldu af árlegri
vinnuskyldu þurfi að lækka til að
rýmka fyrir nýjum og breyttum störf-
um. Kennarafélögin hafni því um-
ræddum tillögum ríkisins.
Eiríkur segir að samtökin séu til-
búin að leysa þennan ágreining með
því að fara bil beggja með blandaðri
leið, það er að opna fyrir breytingar
á vinnutímanum gegn því að
kennsluskyldan verði minnkuð og
tíminn bundinn til umræddra verk-
efna.
Stefnir í hlutastarf
Ástæðan fyrir óskum kennara um
minni kennsluskyldu er einnig breyt-
ing sem er að verða á skólastarfi
með einsetningu skóla, að sögn Ei-
ríks. Kennsla í einum bekk dugi ekki
til að uppfylla kennsluskylduna og
með einsetningu sé ekki hægt að
ljúka henni með annarri kennslu i
skólanum. í nýjum skólum á höfuð-
borgarsvæðinu, til dæmis Smára-
skóla í Kópavogi, vinni kennararnir
aðeins tvo þriðju hluta af starfi og
fái ekki fullt kennarastarf, utan
skólastjóri og aðstoðarskólastjóri.
Með sama áframhaldi verði flestir
kennarar landsins í hlutastarfí.
Segir Eiríkur að það sé krafa
kennarasamtakanna að það verði
viðurkennt að kennsla í einum bekk
og þau hliðarstörf sem fylgi umsjón
hans verði viðurkennd sem fullt starf.
Þetta eigi við um yngstu bekkina og
tilsvarandi breytingar verði gerðar
upp grunn- og framhaldsskólánn.
Verðlagningin erfið
Afar erfitt er að verðleggja aukna
viðveru kennara í skólum
og aðrar breytingar á
skipulagi, enda ber mikið
milli samningsaðila um
það efni. Ríkið býður 7%
launahækkun en kennar-
ar krefjast 20% í gagntil-
boði sínu.
Þorsteinn Geirsson, formaður
SNR, segir að ef samkomulag næðist
um tillögur samninganefndarinnar
myndu kennarar nýtast betur í starfi
og skólarnir gætu veitt meiri og
sveigjanlegri þjónustu. Hvert árs-
starf kennara yrði verðmætara. Fyr-
ir það væri ríkið tilbúið að greiða
meira. Hann lætur jafnframt í ljós
þá skoðun sína að með breyttu skipu-
lagi og starfsaðstöðu, til dæmis auk-
inni tækni, væri hægt að ná hagræð-
ingu í skólunum án þess að það kost-
aði tilsvarandi lengingu vinnutíma
kennara.
Samninganefndin telur að í tillög-
um sínum felist að skóladögum í
grunnskólum fjölgi í mesta lagi um
tólf eða um 7,5% og viðverudögum
kennara fjölgi um átta, eða um 4,6%.
Skóladögum í framhaldsskólum
fjölgi mest um 2-4 eða um 1,2-2,4%
og viðverudögum kennara um 10,
eða um 5,9%.
Ríkið hefur lýst sig reiðubúið til
að hækka þá fjárhæð sem árlega fer
í laun grunn- og framhaldsskóla-
kennara um 500 milljónir gegn því
að þessar breytingar náist í gegn.
Leggja samningamenn þess til að
þessum peningum verði fyrst og
fremst varið til að hækka launin og
myndi það samsvara liðlega 7%
launahækkun þegar breytingar á
starfstíma verða komnar að fullu til
framkvæmda en gert er ráð fyrir að
það verði í áföngum. Kæmi þessi
launahækkun til viðbótar þeim
hækkunum sem samið verður um á
almenna vinnumarkaðnum.
Boðið nægir fyrir helmingi
kostnaðar
Kennarasamtökin telja að þetta
mat SNR sé ekki umræðugrundvöllur
fyrir opnun vinnutímaákvæðanna.
Hækkun launakostnaðar um 7%
nægi aðeins fyrir um helmingi kostn-
aðaraukans sem yrði af fjölgun
kennsludaga einni saman. Þá sé ótal-
inn óhjákvæmilegur kostnaður sem
hlytist af öðrum breytingum á vinnu-
tíma. Telja kennarasamböndin að
slík vinnutímabreyting leiði til yfir
20% kostnaðarauka.
Ef farið yrði að þessari tillögu
kennarasamtakanna myndu árlegar
launagreiðslur ríkisins til félaga
þeirra aukast um 1,4 milljarða kr.,
úr 7 í 8,4 milljarða kr.
Varðandi þau rök ríkisins að auk-
in tækni leiði til þess að vinnutími
kennara lengist ekki í samræmi við
fjölgun virkra vinnudaga segir Eirík-
ur að vissulega hafí tæknin, eins og
tölvur og ljósritunarvélar, auðveldað
störf kennara. Það leiði hins vegar
ekki til þess að þeir geti gefið stór-
kostlegan afslátt af verði vinnu sinn-
ar. Kröfur til kennara hafí aukist og
tæknin hafí fyrst og fremst hjálpað
þeim að auka gæði starfsins. Vegna
niðurskurðar á fjárveitingum til
Námsgagnastofnunar hafí kenn-
ararnir til dæmis þurft sjálfir að
útbúa stærri hluta af námsefninu.
Kennarar fá greitt fyrir 153
klukkustundir utan skólaársins og
þar af eru 40 ætlaðar til námskeiða
og 113 til annarrar faglegrar vinnu.
Eiríkur segir að þessa vinnu verði
ménn að vinna áfram þó ríkið segist
vilja færa átta starfsdaga yfir á þann
tíma. Það sé því hrein viðbót sem
beri að meta til launa. Segir hann
að möguleikar kennara til sum-
arvinnu hafí minnkað mikið vegna
atvinnuástandsins og helgi kennarar
sig starfínu meira en áður m.a. af
þeim sökum. Nefnir hann sem dæmi
að mikið sé sótt um styrki til endur-
menntunar og rannsóknarstarfa í
sjóð Kennarasambandsins sem til
þess er ætlaður.
Sex eða sautján þúsund?
Byijunarlaun grunnskólakennara
fyrir fullt starf eru um 68.500 kr. á
mánuði, að sögn Eiríks Jónssonar.
Þau myndu hækka í 73.300 sam-
kvæmt tilboði ríkisins. „Það er langt
frá því að við getum sætt
okkur við það,“ segir Ei-
ríkur. Þeirra mat um nauð-
syn 20% launahækkunar
fyrir umræddar breytinga
myndi leiða til hækkunar
byijunarlauna í 82.200 kr.
Ef litið er á meðallaun kennara í
þessum tveimur kennarafélögum eru
þau 88.700 kr. á mánuði fyrir dag-
vinnu. Þau myndu hækka um liðlega
6.000 kr. samkvæmt tilboði ríkisins,
í 95 þúsund, en um 17-18 þúsund
samkvæmt gagntilboði kennara, upp
í liðlega 106 þúsund kr.
„Viljum ná há
markstíma á
skólaárinu“
„Hvenær á að
vinna umsjón-
arstörfin?"