Morgunblaðið - 16.02.1995, Blaðsíða 16

16 FIMMTUDAGUR 16. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ÚRVERIMU
Umræðufundur um fiskveiðistj órnun
,, Sj ávarútvegnr atvinnu-
grein fyrir afreksmenn“
FRETTIR: EVROPA
SANTER flytur ræðu sína í Strassborg.
Reuter
Deilt um afnám landamæraeftirlits í ESB
Santer sneiðir
hjá deilum við
brezka íhaldið
Strassborg, Brussel. Reuter.
JACQUES Santer, forseti fram-
kvæmdastjórnar Evrópusambands-
ins, sneiddi í gær hjá því að espa
brezka íhaldsmenn upp frekar en
orðið er, þegar hann rakti starfsáætl-
un stjórnar sinnar fyrir Evrópuþing-
inu í Strassborg. Santer sleppti öllum
yfirlýsingum um að Bretar yrðu
þvingaðir til að afleggja vegabréfs-
eftirlit við komu farþega frá öðrum
Evrópusambandsríkjum. Hart er nú
deilt um afnám landamæraeftirlits
innan ESB og telja sumir ekki nóg
að herða eftirlitið á ytri landamærum
sambandsins, eins og stefnt er að.
Santer lýsti því yfír í ræðu sinni
að framkvæmdastjórn hans myndi
halda fast við að taka upp sameigin-
legan gjaldmiðil árið 1997, auka
samkeppnishæfni evrópskra fyrir-
tækja, beijast gegn misnotkun á
sjóðum ESB, leggja áherzlu á upplýs-
ingatækni og fjarlægja síðustu hindr-
animar í vegi innri markaðarins.
Allt eftirlit verði afnumið
Síðastnefnda markmiðið innifelur
raunar afnám landamæraeftirlits, en
látið var nægja að nefna það með
beinum hætti í hinni skrifuðu starfs-
áætlun, sem dreift var meðal Evrópu-
þingmanna. Framkvæmdastjómin
hyggst afnema allt vegabréfaeftirlit
á landamæram aðildarríkjanna til að
greiða fyrir fijálsum fólksflutning-
um.
Sjö ESB-ríki, Þýzkaland, Frakk-
land, Lúxemborg, Holland, Belgía,
Spánn og Portúgal, munu afleggja
eftirlit 26. marz. Ítalía, Grikkland,
Danmörk, Austurríki, Svíþjóð og
Finnland munu fyigja fast á eftir.
Bretar standa hins vegar fast gegn
afnámi landamæraeftirlits, sem hef-
ur í för með sér að írar era líka hik-
andi, þar sem þeir vilja halda fólks-
flutningum milli Bretlands og írlands
sem fijálsustum.
Rök brezkra íhaldsmanna eru þau
að afnám landamæraeftirlits geri
Bretum ókleift að hafa eftirlit með
eiturlyfjasmygluram, öðram glæpa-
mönnum og ólöglegum innflytjendum,
sem komi frá öðram ESB-ríkjum.
Ytra eftirlit hert
Þessu hyggst framkvæmdastjórn-
in hins vegar bregðast við með því
að herða eftirlit á ytri landamærum
Evrópusambandsins. Markvisst er
unnið að því að vísa ólöglegum inn-
flytjendum frá ríkjum ESB, lögreglu-
stofnunin Europol hefur verið sett
upp til að vinna gegn alþjóðlegum
glæpum og eiturlyflasmygli, sam-
starf í dómsmálum hefur verið bætt,
reglur um framsal afbrotamanna
hafa verið einfaldaðar, skilgreining
á stöðu flóttamanna hefur verið sam-
ræmd og búinn til listi af ríkjum
utan sambandsins, hverra þegnar
þurfa vegabréfsáritun til ESB.
Dublin-samningurinn svokallaði
kveður sömuleiðis á um að brottvísun
innflytjanda frá einu ESB-ríki sé í
raun brottvísun frá öllum.
Efasemdir um hollustu Breta
Bretar láta samt ekki sannfærast
og segir John Major forsætisráðherra
að hann muni beita neitunarvaldi
gegn afnámi vegabréfaeftirlits.
Klaus Hánsch, forseti Evrópuþings-
ins, sagði í gær að ESB væri bundið
af sínum eigin samþykktum, ekki
vilja brezku stjórnarinnar. Bretar
væru raunar skuldbundnir til að af-
nema landamæraeftirlit og eftir því
sem uppákomum af þessu tagi fjölg-
aði í Bretlandi, efuðust menn meira
um hollustu stjórnvalda þar við Evr-
ópusambandið.
Evrópuþingmenn
gagnrýna EES
Strassborg. Agence Europe/Reuter.
FÉLAG fijálslyndra jafnaðar-
manna efndi til opins fundar um
fiskveiðistjórnun síðastliðið þriðju-
dagskvöld. í fundarboði gerðu fé-
lagsmenn því skóna að sjávarút-
vegsmál yrðu meðal helstu kosn-
ingamála að þessu sinni. Máli sínu
til stuðnings nefndu þeir útspil
frambjóðenda Sjálfstæðisflokksins
á Vestfjörðum þar sem þeir lýsa
hugmyndum sínum um breytt
stjómkerfi fiskveiða og nýjar til-
lögur Alþýðuflokks og Þjóðvaka
þar sem gert er ráð fyrir upptöku
veiðigjalds og „uppstokkun“ kvóta-
kerfisins. Til að ræða þessi mál
voru kvaddir á vettvang Einar
Oddur Kristjánsson útgerðarmað-
ur og frambjóðandi Sjálfstæðis-
flokksins á Vestfjörðum, dr. Ágúst
Einarsson prófessor og ritari Þjóð-
vaka og dr. Þorvaldur Gylfason
prófessor.
Höfuðmarkmið hinnar nýju
stefnu Vestfirðinganna er, sem
kunnugt er, að hámarka afrakst-
ursgetu fiskistofnanna. Því
markmiði vilja þeir ná með öflugri
flota- og sóknarstýringu sem kom-
ið verði á í áföngum. Einar Oddur
Kristjánsson sagði að meginmark-
mið höfunda kvótakerfisins hefðu
ekki gengið eftir; staða fiskistofn-
anna væri slæm, sóknarmáttur
flotans hefði aukist og hagkvæmni
hefði ekki náðst sem sæist best á
því að svindlað væri á kerfinu,
rangar aflatölur gefnar upp og
fiski hent í stórum stíl í sjóinn.
Fyrir vikið væri vísindaleg ráðgjöf
leidd á villigötur.
Hægt að skilgreina sóknarmátt
í tillögu Vestfírðinganna er lagt
til að settur verði endumýjunar-
stuðull sem tryggi að sóknarmátt-
ur flotans minnki. Einar vék að
þessu og sagði að margir væm
efins um að mögulegt væri að skil-
greina sóknarmátt íslenska flot-
ans. Hann er þessu ósammála enda
hafi tæknideild Fiskifélags íslands
komist að annarri niðurstöðu í
nýrri skýrslu.
Einar sagði að sóknarstýring án
flotastýringar hlyti að enda með
hryllingi og sakir þess væri brýnt
að þetta tvennt færi saman. „Þetta
er ekkert vandamál hér á landi því
hér er bara eitt þjóðríki. Hér ráðum
við okkar lögum sjálfir og það er
ekkert í okkar stjórnarskrá eða
lögum sem hamlar því að við tökum
upp flotastjórn."
I máli Einars kom fram að of-
veiði væri alþjóðlegt vandamál og
að hans mati er helsta ástæðan
fyrir því að fiski er hent í sjóinn
sú að sjómönnum er ekki heimilt
að koma með aflann að landi. „Ef
menn óttast ofveiði í hafinu er
ekkert annað ráð til en að hafa
hemil á sókninni. Þetta er grund-
vallarhugsunin á bak við þær til-
lögur sem við erum að leggja til.“
Einar sagði að sjávarútvegur
væri atvinnugrein fyrir afreks-
menn og sjósókn hefði gert okkur
íslendinga að því sem við erum í
dag. Hann vill því stuðla að því
að þessi sókn sé í höndum þeirra
manna sem á geta haldið. Honum
þykir einnig eðlilegt að ákveðnir
landshlutar njóti landgæða sinna
og því sé brýnt að hlú að fiskveið-
um á Vestfjörðum. Því ef enginn
væri þar fiskurinn væri heldur
ekkert fólk.
„Hörmungarhagstjórn"
Einar vék jafnframt að gagn-
rýni á tillöguna og sagði að heyrst
hefðu raddir sem telji að allt kjöt
vanti á beinin. Hann sagði að þetta
væri að vissu leyti rétt enda krefj-
ist nánari útfærsla þess að þeir
sem gerst þekki til leggi hönd á
plóg.
Einar reifaði einnig hugmynd
ijórmenninganna að vestan um
sjávarútvegsgjald með ákveðnu
„öryggisneti“ og sagði að reynslan
af „hörmungarhagstjórn“ Islands
væri sú að fyrir sjávarútveginn
væri ekkert til verra en hágengi.
Það væri búið að keyra greinina í
botnlaust tap og þjóðinni steðjaði
mest ógn af skuldastöðu sjávarút-
vegsins. Einar sagði að sóknar-
gjald gæti komið í góðar þarfir í
þessu samhengi en yrði þó að vera
í samræmi við afkomu útgerðar-
innar í heild og nýtast henni. „Það
skiptir öllu máli að varðveita gróð-
ann inni í fyrirtækjunum og það
gerum við best með því að róa að
því öllum áram að atvinnutækin
séu í höndum afreksmannanna."
Hámarka verður arðsemina
Ágúst Einarsson steig næstur í
pontu og í hans huga er það grund-
vallaratriði í umræðunni um stýri-
kerfi í sjávarútvegi að hámarka
arðsemi af auðlindum sjávar. „í
landi þar sem 50% gjaldeyristekna
koma frá sjávarútvegi getum við
ekki leyft okkur annað í okkar
stýrikerfi en að reyna að hámarka
afrakstur af fiskstofnunum í sjón-
um. Við verðum því að láta lögmál
markaðsbúskaparins gilda sem
allra mest í því kerfi.“
Ágúst benti á annmarka á hin-
um ýmsu kerfum sem reynd hafa
verið í fiskveiðistjórnun og sagði
að reynslan í fjölmörgum ríkjum
sýndi að sóknar- og aðgangstak-
markanir hefðu ekki skapað viðun-
andi hagkvæmni. Nefndi hann
kerfí Evrópusambandsins sem
dæmi. Ágúst sagði að sóknarmark
hefði verið reynt sem hluti af kerf-
inu hér á landi en hefði ekki gefíð
góða raun. Þá hefur hann ekki
mikla trú á flotastýringu sem hann
sagði að myndi leiða til aukinnar
afkastagetu hinna heimiluðu skipa
og þá þyrfti að fækka þessum skip-
um aftur til að takmarka sóknina.
Ágúst vék að tillögu Vestfirð-
inganna og í máli hans kom fram
að hún hefði ekld fengið hljóm-
grunn meðal forsvarsmanna sjáv-
arútvegsfyrirtækja ekki síst þar
sem hún væri ekki útfærð með
nógu nákvæmum hætti.
Ágúst komst því að þeirri niður-
stöðu að öll rök hnigi að því að
veiðileyfagjald verði tekið upp á
Islandi. Hann sagði brýnt að gera
sér grein fyrir því að notaréttur
af auðlindinni skapi ekki eignarétt.
Eignarétturinn sé þjóðarinnar. Að
sögn Ágústs byggir hugmyndin um
veiðigjald annars vegar á réttlætis-
sjónarmiði og hins vegar á sjónar-
miði hagræns eðlis en gjaldinu
mætti veija með ýmsum hætti, til
dæmis lækka virðisaukaskatt.
Erlent áhættufé
Ágúst er hlynntur því að allur
fiskur fari yfir fiskmarkaði, hann
vill fá erlent áhættufé inn í íslensk-
an sjávarútveg og er fylgjandi því
að Islendingar taki ríkari þátt í
erlendum sjávarútvegi. Þá vill
hann styðja við bakið á smábáta-
veiðum á þeirri forsendu að þær
séu umhverfisvænar, efla fiskeldi
og hlusta gaumgæfilega á ráðlegg-
ingar fiskifræðinga varðandi veið-
ar.
Þorvaldur Gylfason hóf mál sitt
með því að benda á að ísland sæti
ekki lengur við háborðið í heimsbú-
skapnum þar sem við stæðum öðr-
um vestrænum ríkjum ekki á sporði
í þjóðarframleiðslu. Hann sagði að
ábyrgð þeirra sem haft hafa sjávar-
útvegsmál á sinni könnu væri því
mikil enda um undirstöðuatvinnu-
grein að ræða. Þorvaldur gat þess
þó að sjávarútvegur væri ekki eins
mikilvægur og mikill hluti þjóðar-
innar héldi. Hann stæði í raun á
bakvið helminginn af útflutningi
þjóðarinnar og 12% af þjóðarfram-
leiðslunni. Vaxtarbroddurinn í at-
vinnulífí þjóðarinnar fælist hins
vegar í verslun, iðnaði og þjónustu.
Þorvaldur telur því að efnahags-
stefna stjórnvalda hvíli á fölskum
forsendum.
Tryggir rétta gengisskráningu
Að mati Þorvaldar felst lausnin
á vanda sjávarútvegsins í því að
taka upp veiðigjald; það verði að
selja veiðileyfi í stað þess að gefa
þau. Hann sagði að sjávarútvegur-
inn hefði hvort sem er lengi búið
við óbeina skattheimtu sem væri
óhagkvæm og héldi atvinnustarf-
seminni í heljargreipum. Að sögn
Þorvaldar er veiðigjald meðal ann-
ars nauðsynlegt til að tryggja rétta
gengisskráningu. „Hefði veiðigjald
verið tekið upp fyrir tuttugu áram
hefðu hin tvö erindin á þessum
fundi verið óþörf.“
Þorvaldur sagði að svo mikill
tími hefði þegar farið til spillis að
það verði að ráðast í róttækar
umbætur í sjávarútvegi í einum
rykk en ekki í áföngum. íslending-
ar standi við vegamót um þessar
mundir og geti valið hrun, hæg-
genga hnignun eða hreingern-
ingu. „Ef við festumst í fortíðinni
erum við að dæma börnin okkar
úr leik.“
ÞINGMENN á Evrópuþinginu
ræddu á þriðjudag framkvæmd
samninginn um Evrópskt efnahags-
svæði. Ymsir þingmenn gagnrýndu
samninginn, sögðu hann flókinn og
veita EFTA-ríkjunum of mikil áhrif
á ákvarðanatöku innan Evrópusam-
bandsins. Það voru einkum fulltrúar
norrænu ESB-ríkjanna þriggja, sem
snerust samningnum til varnar.
Hans van den Broek, sem fer
með utanríkismál í framkvæmda-
stjórn ESB, tók undir þá gagnrýni
að EES-samningurinn væri of flók-
inn og sagði að ef til vill yrði að
breyta því hvernig stofnanir hans
störfuðu.
Alain Lamassoure, Evrópumála-
ráðherra Frakklands, sem nú fer
með formennsku í ráðherraráði
ESB, sagði -að einkum kæmi til
greina að laga fundi EES-ráðsins
og sameiginlegu EES-nefndarinnar
að þörfum Evrópusambandsins,
þótt taka þyrfti tillit til sjónarmiða
EFTA-ríkjanna.
Lamassoure sagði að EES-samn-
ingurinn væri gagnlegur samningur
og við hann yrði staðið, þótt hann
hefði sína galla.
Morgunblaðið/Kristinn
ÁGÚST Einarsson, Þorvaldur Gylfason og Einar Oddur Kristjáns-
son fluttu framsöguerindi á fundi FFJ um fiskveiðistjórnun.