Morgunblaðið - 16.02.1995, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 16. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREIIMAR
Læknamistök og óhappatilvik I
1. Fjöldi kvartana og
kærumála til
Landlæknisembættisins
Kvörtunum og kærum frá sjúk-
lingum hefur fjölgað mikið á síð-
ustu árum (tafla I).
Meðaltal á ári:
1980-1984 40
1985-1989 100
1990-1994 211
2. Afgreiðsla kvartana og
kærumála
í næstu töflu má sjá á hvem
hátt þessi mál eru afgreidd (tafla
II).
Kærur og kvartanir hinar
meiri 1991-1992:
Aðgerðir:
Engin 122
Ábending 56
Tilmæli 16
Áminning 23
Alvarleg áminning 4
Tillaga um leyfíssviptingu 1
Annað 5
Samtals 227
í 35-45% tilfella telst vera um
læknamistök að ræða. Yfir 90%
mála eru afgreidd innan árs.
3. Samanburður á fjölda
kvartana og kærumála á
Islandi og í
nágrannalöndunum
Samanburður á fjölda alvar-
legra kvartana- og kærumála á'
Islandi og í nágraimalöndunum. Á
10.000 íbúa.
ísland 3,8
Svíþjóð 3,2
Danmörk 2,5
Miðað er við 100 alvarlegar
kvartanir á íslandi.
Landlæknisembættið 1993. Socialstyrelsen,
Stokkhólmur 1992. Sundhedsstyrelsen, Kaup-
mannahöfn 1992.
Reglur um aðgengi eru frj áls-
legri á íslandi en í nágranna-
löndunum því að á íslandi nægir
bæði munnleg og skrifleg fram-
setning en í öðrum
löndum er krafist
skriflegra skýrslna frá
sjúklingum. Sam-
kvæmt íslenskum lög-
um er öllu heilbrigðis-
starfsfólki gert skylt
að tilkynna landlækni,
ef það verður vitni að
meintum mistökum en
í nágrannalöndunum
hvflir sú skylda ein-
göngu á yfírlæknL
4. Eftirlit með heil-
brigðisstarf sfólki
Hafa ber í huga að
mistök heilbrigðis-
starfsfólks eru aldrei
verk líkt og glæpir sem drýgðir
eru af ráðnum hug. Þar af leið-
andi eru heilbrigðisstarfsmenn yf-
irleitt ekki dæmdir í fangelsi vegna
þessa. Hér á eftir fylgja upplýs-
ingar um aðgerðir Landlæknis-
embættisins í því efni (tafla IV).
sjúkrastofnunum þar
sem grípa þarf til
skyndiaðgerða. Marg-
ar alvarlegustu kær-
urnar koma vegna at-
vika á sérgreina-
sjúkrahúsum þar sem
flóknustu aðgerðirnar
eru framkvæmdar af
okkar best þjálfaða
starfsfólki. Vaxandi
tækni býður upp á
fleiri möguleika og á
stundum þarf að tefla
á tæpasta vaðið. Mis-
. tökin verða oft vegna
Olafur þess að menn gera
Olafsson ranga hluti rétt en
ásetnings- ekki rétta hluti rangt! Þetta er ef
til vill þversögn en aðgerðarferill-
inn er orðinn margþættari en áður.
Viðbrögð Landlæknisembættisins
við mistökum snúa því ekki ein-
ungis að því að fá úr því skorið
hver bar ábyrgðina á því að eitt-
hvað fór úrskeiðis í aðgerðar-
Aðgerðir gegn heilbrigðisstarfsfólki.
ísland Svíþjóð Danmörk
1976-1993 1981-1992 1989-1993
Læknir sviptur leyfi 6 32 10
Læknar með takmarkað leyfi 3 30
Læknar látnir hætta stöfum 4
Kandíd. sem ekki hafa fengið leyfi 4
Hjúkrunarfræðingar sviptir leyfi 3
TaflaIV
Af þessum tölum má sjá að
eftirlit með heilbrigðisstarfsfólki
er virkt á íslandi. Hlutfallslega
hafa mun fleiri læknar á íslandi
orðið fyrir leyfíssviptingu en í ná-
grannalöndum. Orsökin er líklega
fámenni og nálægð manna hér á
landi. Hvort þetta boðar gott eftir-
lit læt ég aðra um að dæma.
5. Orsakir kvartana og kæra
Að gera ranga hluti rétt
Mistök. Flestar kærur koma frá
ferli, heldur einnig að koma á
úrbótum. Dæmi um slíkt má sjá
í næstu töflu (tafla V).
Svíar fóru ranga leið,
segir Ólafur Ólafsson,
með þeim afleiðingum
að verulegur hluti mis-
taka lækna berst aldrei
til heilbrigðisyfirvalda.
Kvartanir 1981-1989. - Flest
mál eftir 1985 -
Læknamistök 71
Vafí 5
„Slysni“ (óhappatilvik) 15
Mörg mál urðu tilefni til þess
að gerðar voru tillögur um reglu-
'gerðar-/lagabreytingu, m.a.:
Bætta skráningu á sjúkrahús-
um 1980.
* Skráningu aukaverkana lyfja
1975.
* Eftirlit með lyfjaávísunum
lækna. Ávísunum á eftirritunar-
skyld lyf fækkaði ýfír 95% en á
sterk róandi lyf, svefnlyf og verkja-
lyf fækkaði ávísunum um 40%.
* Tillögur um slysatrygginga-
sjóð 1983 og 1986. Varð að lögum
1989.
* Um innsýn sjúklinga í eigin
sjúkraskrá. Tillögur árið 1980.
Lög 1989.
* Úrbætur á fæðingarhjálp,
vaktþjónustu í Reykjavík, slysa-,
tannlækna-, og augnlæknaþjón-
ustu. __
* Úrvinnslu og aðgerðir gegn
biðlistum.
* Þjónusta lýtalækna bætt.
* Skipulag í blóðþynningu bætt.
* Bættan aðbúnað sjúklinga við
aðgerðir.
* Skarpari reglur eftir aðgerðir
o.fl.
* Skriflegt samþykki sjúklinga
fyrir aðgerð 1988 og 1989.
* Aðgerðir er ekki báru árangur
lagðar af, s.s. garnastyttingar.
Bætt þjónusta við áfengissjúka
og erfíða fíkniefnaneytendur og
stutt að betra þjónustuformi við
geðsjúka fanga og heimilislausa
geð- og áfengissjúklinga.
Erindi um þessi mál eru reglu-
lega haldin á fundum landlæknis
með læknum og öðru heilbrigðis-
starfsfólki.
Umræður um mistök í heilbrigð-
isþjónustunni við lækna, stjórn-
endur og aðra heilbrigðisstarfs-
menn eru án efa ein áhrifaríkasta
leiðin til þess að bæta gæði læknis-
þjónustunnar í landinu.
Það þjónar því ekki vel hags-
munum íbúanna að koma þessum
málum alfarið á hendur annarra
aðila, sem eingöngu leitast við að
fínna sökudólg! Svíar hafa farið
þá leið með þeim afleiðingum að
verulegur hluti mistaka lækna
berst aldrei til heilbrigðisyfirvalda.
Sama hefur gerst í Bandaríkjun-
um. Meðal annars af þessum sök-
um ákvað norska Stórþingið að
mistakamál skyldu vera áfram í
höndum heilbrigðisyfirvalda.
Fólk hefur einnig möguleika á
að leita til ráðherra, héraðslækna,
yfirlækna, stjórna sjúkrastofnana,
Tryggingastofnunar ríkisins, lög-
manna, ágreiningsnefndar er
starfar utan við kerfið o.fl.
Höfundur er landlæknir.
Stúdentaráðskosningar
Háskólinn þarf framtíð!
HÁSKÓLI íslands hefur ekki
farið varhluta af þeirri kreppu sem
ríkt hefur hérlendis síðustu ár.
Framlög til hans hafa ýmist staðið
í stað eða jafnvel minnkað á sama -
tíma og nemendum hefur fjölgað.
Af þeim sökum hefur námskeiðum
fækkað og gæði kennslunnar
versnað. Til að mæta þessari öfug-
þróun hafa Stúdentaráð og starfs-
lið Háskóla íslands brugðið á það
ráð að veija mestum tíma sínum
í tillögum Vöku kveður
við nýjan tón í hug-
myndum um rekstur og
hlutverk Háskóla ís-
lands, segir Sveinn
Guðmarsson. Hug-
myndin um aukin tengsl
atvinnulífs og Háskóla
er vel framkvæmanleg
og í takt við tímann.
í karp við ráðamenn þjóðarinnar
um auknar fjárveitingar til skól-
ans. Því miður hefur árangurinn
látið á sér standa því fjárframlög
til Háskólans nægja ekki einu sinni
til að halda honum við hin svoköll-
uðu hungurmörk. Er ekki kominn
til til þess að breyta um aðferðir?
Langtímasamningur
Ein af hugmyndum Vöku, félags
lýðræðissinnaðra stúdenta, til að
tryggja Háskólanum betri
rekstrargrundvöll er gerð lang-
tímasamnings við ríkið. Þá yrði
samið til nokkurra ára í senn um
fjárveitingar til skólans og sá fyrir-
vari hafður á að framlögin myndu
hækka með batnandi tíð en aldrei
lækka. Með þessu er skólanum
skapað sjálfstæði og öryggi. Hægt
verður að skipuleggja lengra fram
væn
tímann og þannig
ótta og óvissu
um fjármagn og
þeirri sóun sem því
fylgir eytt. Allt starf
verður því mun mark-
vissara. Um leið gæti
skólinn helgað sig
nýjum fjáröflun-
arleiðum í auknum
mæli.
Nýjar leiðir
Aukin tengsl Há-
skólans við atvinnu-
lífið er stór þáttur í
þessum nýju leiðum
Vöku. Þar er af nógu
að taka. Það liggur í
augum uppi að öll sú þekking og
hugvit sem innan veggja skólans
býr getur nýst atvinnulífinu stór-
kostlega, og þarf að gera það í
meira mæli en nú er. Sú staðreynd
að íslenski einkageirinn veitir mun
minna fé í rannsóknir en tíðkast í
velflestum löndum OECD rennir
stoðum undir það. Hagnýtar rann-
sóknir sem koma bæði Háskólan-
um og atvinnulífinu til góða eru
því mjög fýsilegur kostur og með
þeim ætti umtalsverð peningaupp-
hæð að geta skilað sér í kassann.
Rannsóknir af þessu tagi eru í
eðli sínu mjög breiðar, þar sem
margir þættir eru kannaðir og
heildarlausna leitað, en slíkir
þverfaglegir vinnuhringir þykja nú
æ áhugaverðari i augum fyrir-
tækja. Rannsóknir sem þessar
ættu því að nýtast vel flestum
deildum. Um leið er hægt að fá
fýrirtæki til að styrkja fjölmargar
prófessorsstöður og námskeið, svo
dæmi séu tekin.
Erlent samstarf og
hollvinasamtök
Erlent samstarf af ýmsu tagi
er einnig góður kostur til tekju-
öflunar. Þar má til dæmis nefna
að ísland hýsi hluta af Umhverf-
isháskóla SÞ. Með aðild íslands
og
Sveinn H.
Guðmarsson
að rannsóknar-
þróunarsamstarfi
Evrópusambandsins
hafa svo opnast dyr
að samstarfi sem lítur
vel út með tilliti til
rannsókna.
Styrktarmanna-
kerfi, hollvinasamtök-
in svonefndu, þar sem
einstaklingar og sam-
tök í þjóðfélaginu
geta lagt fijáls fram-
lög til skólans er svo
enn ein leiðin til að
afla fjármuna í búið
án þess að seilast ofan
í ríkiskassann góð-
kunna.
Einn stærsti kostur þessara
áætlana er svo að langtímasamn-
ingurinn tryggir að framlög ríkis-
ins munu haldast óskert þrátt fyr-
ir þetta nýja fjármagn. Þannig er
hann megin forsendan fyrir því að
þessar hugmyndir skili árangri.
Þessum tillögum okkar Vöku-
manna barst góður liðstyrkur í
desember síðastliðnum, þegar
skýrsla Þróunarnefndar Háskólans
kom út, en niðurstöður hennar
voru mjög í þessum anda.
Nýr tónn sleginn
Af framansögðu má sjá að hér
kveður við nýjan tón í hugmyndum
um rekstur og hlutverk Háskóla
íslands. Hugmyndir, þar sem leitað
er nýrra leiða til fjáröflunar en
ekki litið til stjórnvalda eingöngu,
sem nú þegar eru blóðmjólkuð.
Hugmyndir sem hníga í þá átt að
gera háskólanám hagnýtara fyrir
nemendur og atvinnulífið. Hug-
myndir sem eru vel framkvæman-
legar og í takt við tímann. Nú er
tækifæri til að taka kíkinn af
blinda auganu og horfa fram á
veginn.
Höfundur skipar 1. sæti & lista
Vöku til Stúdentaráðs.