Morgunblaðið - 18.05.1995, Blaðsíða 8

8 FIMMTUDAGUR 18. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
KONUR eru stór hluti starfsmanna sjúkrahúsa. Ásta Möller, formaður Félags íslenskra hjúkrun-
arfræðinga, tók til máls á fundinum og sagði lýsandi dæmi að 200 hjúkrunarfræðingur á landsbyggð-
inni hættu störfum vegna niðurfellingar á staðaruppbót um næstu mánaðamót.
Kynjabundinn launamunur til umræðu á fundi KRFÍ
„ Yið lærðum aldrei
neitt á kerfið“
FUNDARMÖNNUM á fundi um kynbundinn
launamun var mikið í mun að virk umræða um
jafnréttismál fyrir kosningar skilaði sér, að því
-----------------------H------------------7----
er fram kemiir í frásögn Onnu Gunnhildar Olafs-
dóttur. Skorað var á stjórnvöld að grípa án tafar
til aðgerða gegn hróplegu misrétti í launamálum.
Lára V.
Júlíusdóttir
Guðrún
Hallgrímsdóttir
Guðrún
Guðmundsdóttir
Lára V. Júlíusdóttir, fráfarandi
formaður Jafnréttisráðs,
flutti framsögu á fjölmenn-
um fundi Kvenréttindafélags íslands
um launamálin á Hótel Sögu árla á
þriðjudag. Lára tók fram að skýrsla
Jafnréttisráðs væri byggð á upplýs-
ingum frá nokkrum opinberum fyrir-
tækjum og einkafyrirtækjum og
gæfi því aðeins mynd af launamálum
innan þeirra. Engu að síður gæfu
upplýsingamar hugmynd um raun-
verulegt ástand og styddu niðurstöð-
ur annarra athugana um launamis-
rétti.
Hins vegar hefði komið á óvart
hve mikið launamisrétti viðgengist
innan einstakra fyrirtækja. Ekki síst
hefði komið á óvart að menntun skil-
aði sér miklu verr í launum kvenna
en karla. Háskólapróf skilaði körlum
t.d. 132% hærri launum en konum
aðeins 42% hærri launum miðað við
laun þeirra sem ekki hafa framhalds-
skólanám að baki.
Lára taldi upp til hvaða aðgerða
mætti grípa til að bæta ástandið.
Starfsmat, þ.e. athugun á verðmæti
einstakra starfa, gæti hjálpað. Nauð-
synlegt væri að hið opinbera og fyrir-
tæki settu fram öflugar jafnréttisá-
ætlanir og eflaust myndi hjálpa ef
samið væri um raunveruleg laun í
kjarasamningum enda skiluðu hvers
kyns sporslur sér verr til kvenna en
karla.
Hugmyndir um kynjakvóta hefðu
komið upp í tengslum við jafnréttis-
áætlanir og rætt hefði verið um að
karlar nýttu betur rétt til fæðingar-
orlofs. Lára tók fram að skýrsla Jafn-
réttisráðs sýndi fram á að konur vikju
sér ekki undan stjórnunarstöðum.
Tækifærin skiluðu sér hins vegar
mun betur til karlanna. .
„Hvað við vorum vitlausar!"
Guðrún Hallgrímsdóttir, verkfræð-
ingur, var fulltrúi kvenna með reynslu
af vinnumarkaðinum. Guðrún sagðist
ekki gleyma því þegar hún varð 16
ára og fékk í fyrsta sinn vinnulaun
fullorðinna, þ.e. kvenmannslaun.
„Mjög lengi eimdi eftir af beiskj-
unni,“ sagði Guðrún. „Við sórum og
sárt við lögðum að órétt-
lætinu skyldi aflétt. Við
fórum í skóla og komum
til starfa. Við vorum fáar.
Við vorum svo fáar að við
vorum engin ógnun. Við
fengum í karlastörfunum sömu laun
og karlarnir og síðan urðum við upp-
teknar af því að hasla okkur völl,
öðlast viðurkenningu, verða einar af
strákunum. Vinnan og hvemig okkur
tækist að inna hana af hendi skipti
öllu. Við lærðum aldrei neitt á kerfið.
Við höfðum ekki vit á að koma okkur
upp einhvers konar Rotary eða Lions
og áttum mjög fáa að. Hvað við vor-
um vitlausar!" sagði Guðrún.
Guðrún sagði að nokkrar konur
hefðu beitt sér af dirfsku og einurð
gegn launamisrétti. Orðið dirfsku
notaði hún, því ekki hefðu allir verið
á eitt sáttir um að annað en eðlilegur
launamunur viðgengist á ------------
vinnumarkaðinum. Hún
nefndi að þegar langskóla-
gengnar baráttukonur
hefði beitt sér fyrir bættri
stöðu láglaunakvenna hefði
ekki farið hjá því að þær gerðu
samanburð á sinni stöðu og stöðu
láglaunakvennanna. Niðurstaðan
hefði verið að ástandið væri harla
gott hjá fyrri hópnum.
„Getur verið að það hafi haldið
aftur af okkur konum að aðrar konur
Sporslur skila
sér frekar til
karla
Starfsmat er
engin töfra-
lausn
höfðu það skítt? Meðal annars þess
vegna hafi það forskot sem aukin
menntun hefði átt að færa konum
ekki nýst sem skyldi?" sagði Guðrún
og lagði áherslu á að auka þyi-fti
pólitísk völd kvenna, gera launakeifið
gagnsærra og heiðarlegra, stækka
kökuna og stuðla áfram að viðhorfs-
breytingu.
Fleiri þurfa að vakna
Guðrún Guðmundsdóttir, lækna-
nemi, var fulltrúi kvenna á leið út á
Vinnumarkaðinn. Guðrún sagði að sér
og bekkjarsystrum sínum væri full-
kunnugt um innihald skýrslu Jafnrétt-
isráðs. Hins vegar hefðu þær ekki
tekið innhaldið til sín.
„Síðan fór ég að spekúlera í því
af hveiju ég væri að halda því fram
að ég myndi ekki lenda í launamis-
rétti. Er það af því að ég veit það
eða af því að mér finnst það? Það er
af því að mér finnst það. Mér finnst
svo ósanngjamt að það geti átt sér
stað að mér finnst að það geti ekki
verið. Finnst eins og menn komi til
með að hljóta að horfa á mig og Ólaf
vin minn og segja: „Djöfull eruð þið
góðir krakkar. Þið eru jafngóðir. Ég
ætla að greiða ykkur sömu laun.“
Kannski er það ekki þannig. Skýrslan
er einmitt að segja okkur það.“
Eftir að hafa hugsað málið sagðist
hún hafa uppgötvað að eins og aðrar
konur gæti hún átt á hættu að verða
fyrir mismunun. „Við skulum bara
skoða hveijir verða súperkanditatar,
hveijir komast út í nám, hveijir kom-
ast í sérfræðistöðu, hver er yfirmaður
heilsugæslustöðvarinnar, hver er yfir-
læknir. Þar er rosalega mikið af körl-
--------- um, skal ég segja ykkur.
Ég er ekki að fullyrða að
misrétti eigi sér stað. Ég
er eingöngu að benda á
að þarna eru möguleikar
sem ég þarf að vera vak-
andi fyrir,“ sagði Guðrún. Hún sagði
að fleiri en hún þyrftu að vakna, all-
ir, og taka til í sinni skúffu.
Nefnd um starfsmat
Eftir framsögur steig Páll Péturs-
son, félagsmálaráðherra, í pontu og
sagði að sömu laun fyrir sambærilega
vinnu væru spuming um mannrétt-
indi. Hann sagðist hafa ákveðið að
fuiltrúar frá VSÍ og Vinnumálasam-
bandi sætu í starfshópi um starfsmat
frá 8. mars. Ef vinnuveitendur væru
ekki með í starfi hópsins væri hann
ekki líklegur til að skila árangri.
Siv Friðleifsdóttir, formaður nefnd-
arinnar, sagði að verkefni
hennar væri að kanna
hvaða möguleika íslend-
ingar hefðu til að beita
staifsmati. Fylgst yrði með
hvemig farið væri að í öðr-
um löndum og ákveðið hefði verið að
fá leyfi til að senda starfsmat sveitar-
félaganna til bresks sérfræðings. Hún
lagði áherslu á að starfsmat væri vand-
meðfarið og engin töfralausn. Mikinn
pólitískan vilja þyrfti til að starfsmat
yrði konum í hag.
Alþjóðadagur safna
Abyrgð á varð-
veislu menning-
arverðmæta
Guðný Gerður
Gunnarsdóttir
A LÞJÓÐADAGUR
/'■ safna er í dag,
1 A. fimmturfaginn 18.
maí. Alþjóðaráð safna, Int-
emational Concil of Muse-
um, var stofnað árið 1946
en þar er um að ræða sam-
tök safna og safnafólks víða
um heiminn. íslaridsdeild
þessara samtaka var stofnuð
árið 1985. Stofndagur sam-
takanna er 18. maí og hefur
verið haldið upp á hann sem
alþjóðlegan safnadag frá ár-
inu 1977.
„Þessi samtök safna og
safnafólks voru stofnuð
skömmu eftir stríð og var
tilgangur þeirra meðal ann-
ars sá að koma á kynnum
meðal safnafólks, en auk
þess eru samtökin ráðgjafar
UNESCO, Menningarstofnunar
Sameinuðu þjóðanna á sínu sviði
og taka þannig þátt í að móta
stefnu um varðveislu menningar-
minja innan þess vettvangs," sagði
Guðný Gerður Gunnarsdóttir for-
maður íslandsdeildar ICOM, al-
þjóðaráðs safna.
Hvernig er starfsemi þessara
samtaka háttað?
„íslandsdeild ICOM er tíu ára
gömul, var stofnuð árið 1985 og
félagsmenn eru rúmlega 20. Starf-
semin er byggð upp á annars vegar
þessum þjóðdeildum sem eru 102
talsins víða um heim, en hins vegar
í alþjóðiegu deildinni þar sem starfa
fagnefndir. Þar gefst safnafólki
tækifæri til að taka þátt í faglegu
starfi, ráðstefnum, námskeiðum og
að kynnast safnafólki víðs vegar
að úr heiminum sem er afskaplega
mikilvægt. Ekki síst er það kær-
komið fyrir okkur íslendingana sem
erum fremur fáir að hafa færi á
að taka þátt í alþjóðlegu starfi.
/ hvetju er starfsemi íslands-
deildarínnar aðallega fólgið?
„Þetta er fyrst og fremst félags
sem starfar að faglegum málum
safna fyrir safnafólk. Við höfum
m.a. staðið í útgáfustarfsemi. Við
gáfum út Siðareglur Alþjóðaráðs
safna, sem er rit einkum ætlað
stjómendum safna og starfsfólki
þeirra, en í ritinu er grundvöllur
safnastarfsins skilgreindur ítar-
lega. Islandsdeildin hefur einnig
gefið út handbókina Söfn á ís-
landi, þar sem er að finna gagnleg-
ar upplýsingar um öll söfn á land-
inu, starfsemi þeirra er kynnt,
greint frá opnunartíma og fleira.“
Á hveiju ári velur Alþjóðaráð
safna sér ákveðna yfir-
skrift fyrir árið og er nú
í ár vísað til ábyrgðar
safnanna.
„Við viljum vekja at-
hygli á ábyrgð safnanna
í að tryggja varðveislu menningar-
verðmæta og þá er líka í ár lögð
á það áhersla að ræða um á hvem
hátt söfnin svara kröfum samfé-
lagsins sem þau eru hluti af,“ sagði
Guðný Gerður, en safnið er skil-
greint sem varanleg stofnun, opin
öllum almenningi, sem ekki er rek-
in í hagnaðarskyni heldur í þágu
þjóðfélags og framþróunar. Safn
er stofnun sem safnar áþreifanleg-
um heimildum um manninn og
umhverfi hans, vemdar þær, stuðl-
ar að rannsóknum á þeim, miðlar
upplýsingum um þær og hefur til
sýnis.
Á hvaða sviði hafa ■ samtökin
einkum beitt sér?
„Samtökin hafa allt frá upphafi
vakið athygli fólks á þeim hættum
sem að menningarverðmætum
► Guðný Gerður Gunnarsdótt-
ir er fædd í Reykjavík árið
1953. Hún iauk stúdentsprófi
frá Menntaskólanum í Hamra-
hlíð árið 1973 og stundaði eftir
það nám í þjóðháttafræði,
mannfræði og fornleifafræði
við Iláskólann í Lundi í Svíþjóð,
en þaðan lauk hún Fil. kand.-
prófi árið 1978. Þá stundaði hún
framhaldsnám við háskólann í
Toronto og lauk MA-námi það-
an árið 1988. Guðný Gerður var
safnvörður við Árbæjarsafn á
árunum 1978 til 1985. Hún hef-
ur starfað sem safnstjóri Minja-
safnsins á Akureyri frá 1988
auk þess sem hún er formaður
Húsfriðunarnefndar ríkisins og
íslandsdeildar ICOM.
steðja, m.a. eyðileggingu af völd-
um stríðs, náttúruhamfara og þá
hefur stuldur slíkra verðmæta og
ólögmæt viðskipti einnig í ríkari
mæli komið til sögunnar á síðustu
árum. Á þessu sviði hefur verið
öflug starfsemi af hálfu samtak-
anna. Ófriðurinn á Balkanskaga
hefur til að mynda beint augum
fólks að þeirri eyðileggingu sem
að menningarverðmætum steðjar
vegna stríðs. Fólk á vegum sam-
takanna hefur farið til Króatíu
gagngert í þeim tilgangi að bjarga
menningarverðmætum og aðstoða
safnafólk þar í landi við að koma
slíkum verðmætum undan.
En það er ekki bara af völdum
stríðs sem menningarverðmæti
geta farið forgörðum, í
daglegum rekstri þarf
einnig að mörgu að
hyggja. Söfn eru rekin
fyrir almannafé og nið-
urskurður á fjárveiting-
um til þeirra getur komið sér afar
illa, ég get nefnt sem dæmi að ef
Ijárveitingar eru skornar niður
getur viðhald á byggingum safn-
anna verið vanrækt og stofnað
þannig safngripum í hættu með
ófyrirsjáanlegum afleiðingum.
Er eitthvað sérstakt & dag-
skránni i dag, í tilefni dagsins?
Það verða opnaðar sýningar á
Þjóðminjasafninu að nýju eftir
umfangsmiklar viðgerðir á hús-
næðinu. En við hér á íslandi höfum
á síðustu árum efnt til þjóðminja-
dags í júlí þar sem flest söfn hér
á landi eru aðeins opin yfir sumar-
mánuðina, þannig að við færum
safnadaginn til og höldum þjóð-
minjadaginn í staðinn í júi; en
þann dag bjóðum við fólki m.a.
að koma í söfnin.
Söfnin svari
kröfum sam-
félagsins