Morgunblaðið - 01.06.1995, Síða 24

24 FIMMTUDAGUR 1. JÚNÍ 1995
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
BOKMENNTIR
Endurminningar
MEÐ ÍSLENDINGUM
Erwin Koeppen: Endurminningar
þýsks hljómlistarmanns. Þýð. Dag-
mar Koeppen. 90 bls. Útg. Tónlistar-
mannatal FÍH. 1995. Prentun: Prent-
tækni hf. Bókabúð Lárusar Blöndal.
1.900 kr.
»Þessari bók er ætlað að lýsa
aðdáun höfundar á íslandi og ís-
lendingum.«
Þannig hefst formálinn. Höf-
undurinn er Þjóðveiji, fæddur í
Berlín 1925, fluttist hingað 1950
og starfaði með sinfóníuhljóm-
sveitinni hér næáta aldarfjórðung-
inn. Þar að auki lék hann í dans-
hljómsveit og nam í háskóla. Hann
hafði því nóg að starfa og þar
með yfrin tækifæri til að kynnast
íslendingum. Sem betur fer stend-
ur hann ekki við orð sín, þau sem
vitnað var til. Íslendingum er ann-
að hollara en að hlusta á fagurg-
ala um sjálfa sig. Skemmst er frá
að segja að bók þessi er hvorki
skrum né skjal heldur samantekt
svipmynda og dæmisagna sem
höfundur hefur tínt til úr sínu fjöl-
skrúðuga minningasafni. Lang-
mest tengist frásögn hans þátt-
töku í íslensku tónlistarlífi þann
tíma sem hann dvaldist hér. Bókin
er því að meginhluta endurminn-
ingar tónlistarmanns. Sé hún met-
in sem slík má strax benda á ann-
marka tvo. í fyrsta lagi er hún
of stutt og þar af leiðandi of
ágripskennd. í öðru lagi hefur
höfundur sett sér þá meginreglu
að nefna ekki nöfn þar sem hann
segir frá einstaklingum. Þótt höf-
undur sé talsvert berorður, segi
kost og löst á mönnum og málefn-
um og geti þar að auki verið dálít-
ið sposkur er ærumeiðandi um-
mæli, að því er best verður séð,
hvergi að fínna í bók hans. Honum
hefði því verið óhætt að segja til
manna. Þar með hefði frásögnin
fengið aukið vægi í sögulegum
skilningi.
Erwin Koeppen er einungis einn
þeirra fjölmörgu tónlistarmanna
sém hingað hafa flust til lengri
eða skemmri dvalar frá megin-
landi Evrópu. Sú var tíð að ís-
lenskt tónlistarlíf var að verulegu
leyti borið uppi af útlendingum.
Glöggt er
gests augað
Sumir settust hér að
fyrir fullt og allt og
eiga hér afkomendur
sem minna á þá með
ættamöfnum sínum.
Aðrir hurfu aftur af
Iandi brott eins og
Koeppen sem gerðist
háskólakennari í
heimalandi sínu.
Að flytjast milli
þjóðríkja á meginland-
inu er ekki svo mikið
mál. Þar er allt hvað
öðra líkt. Öðra máli
gegnir um ísland. Fyr-
ir hálfri öld var það
jafnvel sínu stærra
stökk en nú. Að koma frá landi
með rótgróna tónlistarhefð og setj-
ast að í fímmtíuþúsund manna bæ
á mörkum hins byggilega (svo vitn-
að sé í Julian Huxley) hlaut að
reyna á þolinmæðina og taugakerf-
ið. Að skilja ekki tungumálið hafði
að vísu þann kost með sér að mað-
urinn kynntist síðar en ella þras-
gimi íslendinga. Erfítt hlaut mál-
leysið eigi að síður að vera fyrir
þann sem ætlaði að gegna hér
vandasömu starfí í samvinnu við
heimamenn. Hitt var ef til vill örð-
ugast að laga sig að því framandi
umhverfí sem listamannsins beið.
Sinfóníuhljómsveitin var þá ný
af nálinni. Stofnun hennar kostaði
þjóðina stórátak á sínum tíma.
Sumir kölluðu að það væri hluti
af sjálfstæðinu nýfengna sem
mönnum var þá svo ofarlega f
sinni. Slíkt stórfyrirtæki varð að
byggja upp frá grunni. Stjómend-
ur varð að sækja til annarra landa.
Og þeir vora misjafnir eins og
gerst má ráða af frásögn Koep-
pens. Jafnskjótt sem hann steig á
Isagrand hlutu augu hans að opn-
ast fyrir því að hann var kominn
til lands sem var að langflestu
leyti öðravísi en heimaslóðir. Eðli-
lega verður honum tíðræddast um
það sem kom honum einkennilega
fyrir sjónir, það er að
segja hina margfrægu
sérstöðu íslendinga.
íslendingum lýsir
hann mest með dæm-
um eins og fyrr segir,
en spinnur svo kring-
um þau hugleiðingar
sem stöku sinnum
leiða til niðurstöðu.
Víst eru dæmi þau,
sem hann tekur nokk-
uð ýkt, að minnsta
kosti sum hver. Þar
með er ekki sagt að
þau séu ekki á sinn
hátt lýsandi. Þó lofts-
lagið hér um slóðir sé
ekki skapað af manninum tók út-
lendingurinn t.d. strax eftir hvem-
ig það markaði svipmót þjóðlífs-
ins, en veðráttan íslenska var eitt
hið fyrsta sem kom honum á óvart.
Veðrið hér var í raun engu líkt.
Að menn skyldu segja gleðilegt
sumar dag einn í apríl — hvernig
sem viðraði — hljómaði eins og
hvert annað grátt gaman í eyram
útlendingsins. Hið sífellda skraf
um veðrið vakti ekki síður undran
hans. Gat hugsast að íslendingar
hefðu svona mikinn áhuga á veðr-
inu sem slíku?
Þá vora samgöngumar ekki síð-
ur athyglisverðar. Malarvegimir
gömlu líktust ekki heldur neinu sem
fyrir augu bar í öðrum löndum.
Ferðalag um ísland var því reynsla
sem útlendingurinn hlaut að festa
sér í minni. Farþegaflugið var líka
nýhafíð og segir höfundur sögu af
flugferð einni. Og það var ekki síð-
ur til að reyna á á þoirifin.
Meðferð áfengis gat sömuleiðis
talist til séríslenskra fyrirbæra.
Áfengið var ekki aðeins vanda-
mál, það var líka feimnismál og
þá jafnframt launungarmál. Þess
vegna gat því skotið upp á versta
stað og tíma þó leynt ætti að fara.
Það gat t.d. hent á tónleikum að
hljóðfæraleikari væri allt í einu
Erwin Koeppen
orðinn ofurölvi án þess nokkur
hefði orðið þess var að hann hefði
haft áfengi um hönd.
Sem hljóðfæraleikari í dans-
hljómsveit hlaut Koeppen að sjá
og heyra hvernig Islendingar
skemmtu sér. Og það var að sjálf-
sögðu kapítuli út af fyrir sig.
Sveitaböllin vora þá kjörefni þeirra
sem fengust við vandamál, en
þangað flykktust reykvískir ungl-
ingar því þar vora þeir lausir und-
an foreldravaldinu sem enn mátti
sín nokkurs á sjötta og sjöunda
áratugnum.
Ekkert vakti þó furðu útlend-
ingsins til jafns við óstundvísi ís-
lendinga. Því til sönnunar riijar
hann upp nokkur eftirminnileg
dæmi. Þau era að vísu af verri
endanum en samt tæpast nokkur
einsdæmi. Þótt Koeppen segi það
ekki berlega má af orðum hans
ráða að hann telji kæraleysi um
að kenna. Sú kann og að vera or-
sökin — en aðeins að hluta. Frem-
ur mun valda almenn tregða
Frónbúans að hlíta fyrirmælum.
En hvers konar hlýðni við reglur,
sem aðrir hafa sett, er sem kunn-
ugt er eitur í beinum Islendinga
og telst hér jafngilda kúgun og
undirgefni. Klukkuþrældómur sé
engum fijálsbomum manni sam-
boðinn því slikt og þvílíkt bjóði
ekki upp á annað en auðsveipni og
undirlægjuhátt! Persónulegu sjálf-
stæði haldi maður svo best að hann
þori að bijóta reglur og fyrirmæli
og fara sínu fram hvað sem hver
segir! Sú má einnig vera orsök
þess að íslendingar vinna fremur
einstaklingsafrek en hópafrek, t.d.
i iþróttum. Koeppen nefnir skákina
réttilega sem dæmi, án þess þó að
hann tilgreini framorsök þá sem
hér er bent á. Ef hann hefði áttað
sig til fulls á þijóskunni og þver-
girðingnum í skaphöfn íslendinga
hefði hann mátt bæta við kafla —
um verkfallslandið Island!
Bók sína mun Koeppen hafa
skrifað á þýsku. Þýdd er hún af
Dagmar Koeppen. Islenski textinn
er látlaus og hversdagslegur. Þar
sem samanburður við framtexta
liggur ekki fyrir verður ekki um
það dæmt hvort ísmeygileg gaman-
semi höfundar kemst að öllu leyti
til skila. Áhugaverð er frásögn
hans eigi að síður. Og athyglisvert
framlag til íslenskrar tónlistarsögu.
Erlendur Jónsson
r ■ ■ i
Hefur þú
sveppi
á milli tánna?
Næstu mánuði mun fara fram rannsókn á nýju formi af
meðferð við sveppum á milii tánna. Sveppasýking á milli
tánna iýsir sér með húðflögnun, roða, sprungum, kláða
og stundum soðinni húð á milli tánna.
Meðferðin feist í því að áburður er borinn á sýkt
húðsvæði í eina viku.
Sérfræðingar í húðlækningum annast meðferðina.
Ef þú hefur sveppasýkingu og áhuga á að taka þátt í
rannsókninni, sem að sjálfsögðu er þér að
kostnaðarlausu, þá vinsamlegast hafðu samband í
síma 587 3300 á milli kl. 17 og 19 í dag og á morgun.
L_________________________________J
Ort á myndir
SÝNINGIN Numinous Evidences
með verkum eftir Lino Fiorito og
Chris Moylan er samstarfsverk-
efni Mokka og Gangsins.
Lino Fiorito er fæddur í Napólí
á Ítalíu en starfar ýmist í Toscana-
héraði eða New York. Hann er
einn af upphafsmönnum framúr-
stefnuleikhópsins Falso Movi-
mento og hefur hannað margar
sviðsmyndir fyrir alþjóðlegar leik-
húshátíðir jafnframt því að sinna
málaralistinni.
Chris Moylan er ljóðskáld og
hefur unnið með Lino Fiorito.
Myndlistarmaðurinn hefur búið til
röð teikninga sem samanstanda
af eins konar frumtáknum og vin-
ur hans ljóðskáldið skrifað á þær
viðbrögð sín. Gestir geta bætt við
eigin athugasemdum og er þess
sérstaklega óskað að skáld og rit-
höfundar veiti Iið í þeim efnum.
Ætlunin er að gefa verkið út.
Sýningin verður í Gallerí
Ganginum, Rekagranda 8,1. - 24.
júní.
MARGRÉT Guðmunds-
dóttir við vinnu sína.
„Orðin
Hans“
MARGRÉT Guðmundsdóttir
opnar sýningu í Listhúsi 39,
Strandgötu 39, Hafnarfirði, á
laugardag kl. 15, er ber heit-
ið „Orðin Hans“ og stendur
sýningin til 26. júní.
Margrét vinnur sýninguna
út frá Biblíutextum, sama
dag er opnuð samsýning rúm-
lega 30 listamanna í Hafnar-
borg þar sem Margrét er
einnig þátttakandi, en sú sýn-
ing ber yfirskriftina „Stefnu-
mót trúar og listar“, „And-
inn“.
Laugardaginn 17. júní
verður opnuð samsýning í
Amsterdam, þar sem Margrét
tekur þátt, en hún dvaldi í
Hollandi síðastliðið sumar við
Iistsköpun.
Listhúsið er opið virka
daga frá kl. 10-18, laugar-
daga 12-18 og sunnudaga
14-18.
Kristín sýnir
í Kjarnanum
KRISTÍN Andrésdóttir held-
ur sína fimmtu einkasýningu
„bókasafni,
Exo, flug-
kaffí og
göngugötu"
Keflavík.
Kristín er
fædd 1960,
stundaði
nám við
MHÍ frá 7
ára aldri,
fram að
landsprófí.
Hún tók
stúdentspróf frá listasviði FB
1978 og myndmenntakenn-
arapróf frá MHÍ 1987.
Kristín sýnir hér 35 mynd-
ir unnar í akrýl og pastelliti.
Sýningin stendur út júnímán-
uð.
„Hús velúr-
sálarinnar“
SÝNING á nýjum verkum
Svans Kristbergssonar og
Barkar Arnarsonar undir
yfirskriftinni „Hús velúrsál-
arinnar“ verður opnuð á laug-
ardag 3. júní.
Þetta er þriðja sýning
þeirra í Reykjavík, en þeir
hafa tekið þátt í nokkrum
sýningum erlendis.
Galleríið er opið alla daga
frá kl. 14-18 meðan á sýn-
ingunni stendur til 13. júní.
í Kjamanum,
Kristín
Andrésd.