Morgunblaðið - 18.08.1995, Blaðsíða 22

22 FÖSTUDAGUR 18. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Rannsókn-
arleiðangur
varðskips-
ins Ingolfs
Dagana 18. ágúst til 8. septem-
ber verðu þess minnst með sýn-
ingu í anddyri Norræna hússins
að 100 ár eru liðin frá merkum
rannsóknarleiðöngrum danska
varðskipsins Ingolf til íslands,
Grænlands og Færeyja árin
1895 og 1896.
Að sýningunni standa Zoolog-
isk Museum í Kaupmannahöfn,
Líffræðistofnun Háskóla ís-
lands og Norræna húsið.
Sýningin í anddyrinu verður
opnuð föstudaginn 18. ágúst kl.
17 og kl. 17.30 heldur Dr. Tor-
ben Wolff fyrirlestur í fundar-
sal Norræna hússins og nefnir:
Ingolf-ekspeditionen for 100 ár
siden. Den forste udforskning
af dybhavet omkring Island.
A sýningunni eru kynntar í
máli, myndum og fjölda sýna
af djúpsjávardýrum niðurstöð-
ur leiðangranna, en þeir eru
upphaf skipulegra sjávarrann-
sókna við Island. Ritröðin The
Danish Ingolf Expedition er
merkilegasta heimild um lífríki
sjávar á Islandsmiðum og ótvír-
ætt einn merkasti minnisvarði
um rannsóknarstarf Dana á ís-
landi.
Fyrirlestur Wolffs
■ Sýningin er hönnuð af Zoo-
logisk Museum í Kaupmanna-
höfn, undir stjórn Dr. Torben
Wolff, en hann má telja einn
þekktasta sjávardýrafræðing
Tímarit
• GLÆÐUR, tímarit um uppeldis-
ogskólamál, er komið út. Tímarit-
ið er gefið út af Félagi íslenskra
sérkennara og kemur út tvisvar á
ári. í tímaritinu er jafnan að finna
margvíslegar
fræðilegar greinar
um uppeldis- og
skólamál á öllum
skólastigum.
í þessu tölu-
blaði eru ítarlegar
greinar um þátt-
töku bama með
sérþarfír í al-
mennum grunn-
skólum skrifaðar af Gretari Marin-
óssyni og Dóru S. Bjarnason. sem
bæði eru dósentar við Kennarahá-
skóla íslands. Stefán Baldursson,
skrifstofustjóri menntamálaráðu-
neytisins skrifar um hugmynda-
fræði nýrra grunnskólalaga,
Ragna Freyja Karlsdóttir, skóla-
stjóri Dalbrautarskóla um kennslu
ofvirkra barna, Jón Baldvin Hann-
esson, skóiastjóri Síðuskóla á Ak-
ureyri, fjallar um skólaþróun og
skólamenningu, greint er frá nýj-
um athugunarlista fyrir atferli
leikskólabarna í grein Ingu Einars-
dóttur, leikskólaráðgjafa á Akur-
eyri ogLinda Udengárd þroska-
þjálfi Ijallar um hegðunarerfið-
leika fatlaðra bama og unglinga.
í Glæðum er ennfremur birt viðtal
við GuðrúnuJ. Haildórsdóttur,
forstöðumann Námsflokka
Reykjavíkur, undir fyrirsögninni
Mikið spunnið í allt fólk. Þá ræðir
Magni Hjáimarsson við Ágústu
U. Gunnarsdóttur, námsráðgjafa
í Menntaskólanum í Hamrahlíð,
og fjallar um fatlaða nemendur í
MH.
Glæður hafa komið út frá árinu
1990. Tímaritið er að þessu sinni
72 bls. að stærð. Ritstjóri er Gunn-
ar Saivarsson.
Gunnar
Salvarsson
LISTIR
Morgunblaðið/Golli
TORBEN Wolff að undirbúa
sýninguna í Norræna húsinu
Dana. Hann hóf feril sinn sem
fræðimaður um borð í rann-
sóknaskipinu Galathea, sem
stundaði djúpsjávarrannsóknir
og sigldi í kringum heiminn á
árunum 1950-1952.
Jörundur Svavarsson, pró- ’
fessor í sjávarlíffræði við Líf-
fræðistofnun Háskóla íslands,
hefur annast undirbúning sýn-
ingarinnar hér heima fyrir.
Aðgangur er ókeypis og allir
eru velkomnir á fyrirlesturinn.
Ovenjuleg notkun leirs við listsköpun
Keramiklistakona
sýnir skordýr
í SÝNINGARSAL Art-Hún hóps-
ins verður sýning á verkum banda-
rísku keramiklistakonunnar Reg-
ínu Gurland dagana 19. ágúst til
1. september.
Regína Gurland, sem er 78 ára
gömul, hefur vakið athygli vestan
hafs fyrir óvenjulega notkun leirs
við listsköpun. Hún hefur náð
mjög góðum tökum á sérstakri
tækni við gleijun er gerir henni
kleift að skapa aukna dýpt og
auka litaflóruna í verkum sínum
en sú tækni kemur ekki síst fram
í þeim óvenjulegu verkum sem hún
mun sýna hér á landi á næstunni.
Um er að ræða keramikskúlptúra
af skordýrum í margfaldri upp-
runalegri stærð sinni.
„Við brennslu verkanna tekst
Reginu að ná fram með undraverð-
um hætti náttúrulegum eiginleik-
um skordýranna sem sum hver eru
með hrufótt yfírbragð meðan önn-
ur bera skeljamyndanir á vængjum
sínum. Listakonan lætur áhorf-
endum eftir að þekkja hvaða skor-
dýr er um að ræða hveiju sinni,“
segir í kynningu.
Þá mun Regina einnig sýna fjöl-
breytt úrval annarra verka sinna
en mörg þeirra eru í eigu einka-
eða opinberra safna í Bandaríkjun-
um. Samhliða listsköpun sinni hef-
ur hún kennt um nokkurra ára
skeið við listaháskóla í New York.
Regina Gurland hefur hlotið
fjölda viðurkenninga fyrir verk sín.
Sýningin er til húsa að Stangar-
hyl 7, 110 Reykjavík.
EITT verka Reginu Gurland.
Niöjatal Orms í Fremri-Langey
BÓKMENNTIR
Ættf ræði
ORMSÆTT
Niðjatal Orms Sigurðssonar bónda í
Fremri-Langey og kvenna hans
Steinunnar Jónsdóttur og Þuríðar
Jónsdóttur. Ættfræðistofa Þorsteins
Jónssonar tók saman. Þjóðsaga hf,
1994-1995. Ættir íslendinga.
Niðjatal IX1-6,2.222 síður.
Ritstjóm: Þorsteinn Jónsson.
EINS OG sjá má á framanskráðu
er þetta geysimikið ritverk, sex
bindi, alls á þriðja þúsund blaðsíð-
ur, í fremur stóru broti, tvídálka,
eins og að sjálfsögðu öll rit í þessu
safni.
Ættfaðirinn, Ormur Sigurðsson
f. 1748, d. 1834, bjó lengst af í
Fremri-Langey 'á Breiðafirði. Sagt
er að hann hafi átt tuttugu og íjög-
ur börn, en ekki eru þekkt nöfn
nema tuttugu þeirra. Með fyrri konu
sinni, Steinunni, átti hann að visu
aðeins tvo syni, Jóna tvo, og er
mikill fjöldi niðja kominn frá þeim
yngri. Með seinni konunni, Þuríði,
'átti hann átján börn. Eru komnir
niðjar frá fjórtán börnum Orms; frá
sumum fáir, en öðrum geysimargir.
Þar sem ættin er lengst gengin fram
er hún á níunda Iið frá ættforeldrun-
um.
Rit þetta er þannig til komið að
einn af niðjum Orms, Halldór Krist-
inn Kristjánsson, trésmiður og
fræðimaður í Kópavogi (1915-
1988), hafði í áratugi safnað efni í
niðjatal Orms forföður síns. Ári
áður en hann lést lét hann hið mikla
handrit sitt í hendur Þorsteini Jóns-
syni, ættfræðingi, til frekari úr-
vinnslu og útgáfu.
Eins og vera ber er þetta ritverk
með sama sniði og önnur rit í rit-
safninu. Uppsetning niðjatalsins er
með sama hætti. Upplýsingar eru
allmikið staðlaðar og geysimikill
fyöldi er mannamynda og raunar
einnig talsvert af öðrum myndum.
Hlýtur að hafa verið mikið verk að
safna þeim öllum saman. í lok sjötta
bindis er stuttur kafli um ættir Orms
og kvenna hans. Nafnaskrá er löng,
eins og vænta má í riti sem þessu.
Hún er tæpar 200 bls. prentuð smáu
letri og þremur dálkum á blaðsíðu.
Eru fæðingarár við hvert nafn þar
sem við á.
í löngu niðjatali sem þessu má
margt fróðlegt lesa ef grannt er
skoðað. Þyrfti þó mikla yfírlegu til
að fyalla um það að gagni. Ég nefni
aðeins eitt. Hér er eins og í flestum
niðjatölum að finna fágæt manna-
nöfn, sem maður staldrar ósjálfrátt
við. Ekki hef ég heyrt áður nöfnin
Sigvöld, Magnelja, Oskheiður, Add-
björg, Anney, Axelma, Eiðný, Ein-
ína og Dagmann. Mun meira er um
kvennanöfn af þessu tagi. Helgast
það eflaust ef því að skírt er í höfuð
karlmanna. Nafnið Ormur hefur
ekki haldist vel í ættinni. í nafna-
skrá er einungis fimmtán að fínna
með því nafni og enginn fæddur á
þessari öld. Steinunnar- og Þuríðar-
nöfn eru hins vegar miklum mun
tíðari.
Maður saknar þess óneitanlega í
svo miklu riti sem þessu að ekki
skuli vera yfirlit um ijölda niðja í
ættliðum, dreifingu þeirra innan-
SÝNINGU á pappírsverkum Gun-
hildar Skovmand í Listasafni
Sigurjóns Ólafssonar lýkur
sunnudaginn 20. ágúst. Lista-
konan, sem er vel þekkt í heima-
landi sínu, hefur klippt myndir í
pappír frá fjögurra ára aldri. Hún
hóf sýningarferil sinn með sýn-
ingu á Charlottenborg árið 1931
og hefur haldið fjölda einkasýn-
inga, meðal annars í Norræna
lands og utan og fleiri samantektir
félagsfræðilegs eðlis. Þetta ætti að
vera vel gjörlegt, þegar allar upplýs-
ingar eru færðar í tölvur. í sumum
niðjatölum í þessu safni hefur það
raunar verið gert.
Því fer fjarri að sá sem þetta rit-
ar hafi grannskoðað niðjatalið í leit
að villum og misfellum. Því verður
ekki nefnt nema það sem augljóst
er og ekki er það mikið. Sundurliðuð
efnisskrá er yfir fyrstu bindin þijú.
Af vangá hlýtur það að stafa að
engin efnisskrá er yfir seinni helm-
inginn.
Eins og getur í formála er niðja-
tal þetta ekki tæmandi. Gildir það
einkum um þá sem sest hafa að
erlendis. Þar vantar oft mikið í. Á
bls. 1932 hlýtur að vera villa í staf-
setningu nafns (seinni dálkur, 7a,
8a-c). Á einum stað fannst mér sem
línur hlytu að hafa fallið niður neðst
á síðu, væntanlega í umbroti.
I svo stóru ritverki sem þessu,
þar sem fjöldi ártala, dagsetninga
og nafna er gífurlegur er óhjá-
kvæmilegt að eitthvað sé um villur.
Þær finna þeir helst sem eru af
ættinni. En hvað sem því líður fer
ekki á milli mála að hér er stór-
merkt verk á ferðinni og þá ekki
siður ritsafnið sem það er hluti af.
Sigurjón Björnsson.
húsinu í Reykjavík sumarið 1976.
Viðfangsefni sín sækir Gunhild
ýmist í ævintýri H.C. Andersen
eða náttúruna. Listasafn Sigur-
jóns er opið um helgar milli klukk-
an 14 og 18. Fram til mánaða-
móta ágúst-september er einnig
opið mánudags-, miðvikudags- og
fimmtudagskvöld kl. 20-22.
Kaffistofa safnsins er opin á sama
tíma.
Síðasta sýningarhelgi Gunhildar
Sigurður Árni
Sigurðsson
I hverful-
leika-
hefðinni
SIGURÐUR Árni Sigurðsson
opnar í dag málverkasýningu
í Gallerii Sævars Karls,
Bankastræti 9. Sýningin mun
standa yfir til 13. september
og verður opin á verslunar-
tíma, frá kl. 10—18 virka
daga. Meginuppistaða sýning-
arinnar eru 20 teikningar úr
seríu sem heita „Leiðrétting-
ar“.
Málverk og teikningar Sig-
urðar Árna Sigurðssonar iúta
hverfulleikahefðinni svo að
vitnað sé í franska listfræð-
inginn Bernard Marcadé. Það
virðist ekki augljóst að bera
kennsl á nokkuð í verkum
hans með ótvíræðum hætti.
Allt má sjá og lesa frá ólíkum
sjónarhornum.
Vitanlega kannast maður
hér og hvar við yrkisefni og
Ieiðarstef í verkum hans; fjöll,
vatn himin, dýr, jurtir ... En
þessi fyrirbæri náttúrunnar
leika einnig hlutverk ímynd-
ana eða einfaldlega forma.
Natúralisminn í þessum mál-
verkum er nokkurs konar
gildra. í öllum þessum mótíf-
um leynast kynleg form þar
sem teikningin er fléttuð sam-
an við grunnlitinn og fígúr-
una, karlmannlegt er pússað
saman við kvenlegt.
Svanur Kristbergsson og
Börkur Arnarson
Líkaminn og
girndin
MYNDIR girndarinnar nefnist
sýning sem um þessar mundir
er haldin í Helsingfors í Finn-
landi. Hér er um að ræða al-
þjóðlega sýningu 24 þekktra
ljósmyndara og er efnið líkam-
inn og hið líkamlega.
Tveir íslenskir listamenn
eiga verk á sýningunni, þeir
Börkur Arnarson og Svanur
Kristbergsson. í tengslum við
sýninguna eru umræðufundir
sem nokkrir listamannanna
eru þátttakendur í.
Sýningin stendur til 1. októ-
ber í Listasafni Helsingfors
(miðvikud.-sunnud. 11-18.30)
og í Norrænu menningarmið-
stöðinni, Sveaborg (þriðjud.-
sunnud. 11-18).
j