Morgunblaðið - 18.08.1995, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
AFMÆLI
FÖSTUDAGUR 18. ÁGÚST 1995 37
EGGERT V. BRIEM
AFMÆLISBARNIÐ, Eggert V. Briem,í bollaleggingum með Svein-
birni Björnssyni, nú háskólarektor, og Þorbirni Sigurgeirssyni
prófessor, sem látinn er fyrir nokkrum árum.
FYRIR Eggert móðurbróður minn
er ein öld smástærð, enda eru vís-
indi sjónarhóll hans. Þegar hann
er inntur eftir því, sem á daga
hans hefur drifíð, svarar hann
kurteislega, en frekar áhugalaust.
Þetta eru liðnir tímar. Það er fram-
tíðin, sem skiptir máli. Hvað hægt
er að læra af því sem liðið er,
hvernig nýta megi reynslu og rann-
sóknir til að lifa af næstu öld.
Síðustu mánuðina hefur Eggert
hugsað mikið um breytingar á veð-
urfari, fyrirsjáanlega hlýnun, og
afleiðingar hennar. Hann er þess
fullviss að aukinn hiti við miðbaug
valdi uppgufun, heitt, rakt loft
valdi aukinni úrkomu, og snjókomu
á heimskautasvæðunum. Því sé ný
ísöld í uppsiglingu. Fyrir nokkrum
vikum stakk hann upp á því við
mig, að við íslendingar fengjum
okkur land einhvers staðar á upp-
blásnu og örfoka svæði sunnar á
hnettinum til að eiga þar athvarf,
þegar hér verður óbyggilegt vegna
kulda. Eggert telur ekki ólíklegt
að örfoka land á suðlægari breidd-
argráðum verði brátt gósenlönd á
ný, því þar fari að rigna, þegar
uppgufun eykst. Hann hefur líka
haft brennandi áhuga á hafstraum-
um og reki íss og trjáviðar. Og nú
er hann að reyna að útvega sér
bækur um líffræði. Hann hefur
áhuga á fæði silungs, og langar
til að hefja mýflugnarækt, til að
auka afrakstur veiðivatna.
Fyrr í sumar barst honum í
hendur skýrsla um geislakolsmæl-
ingar í miðbæ Reykjavíkur, þar
sem tvö af hverjum þremur sýnum
virðast vera eldri en landnám Ing-
ólfs. Þegar Eggert sá tölurnar
sagði hann af bragði að fyrir landn-
ám Norðmanna hefði verið hér
fólk, sem sá sér hag í því að fá
heiðursmanninn Ingólf til að ger-
ast landvarnarmann gegn öðrum
víkingum, úr því að þeir voru bún-
ir að fínna landið. Frumbyggjarnir
hefðu fengið honum stórt landnám,
og til að ginna hann til Reykjavík-
ur hafí þeir flutt öndvegissúlurnar
þaðan, sem þær rak á land, og
fleytt þeim inn á víkina.
Þetta er aðeins sýnishom af
frjórri hugarstarfsemi manns, sem
líkamlega virðist vera að tapa glím-
unni við Elli kerlingu. Þar til fyrir
örfáum árum bjó Eggert einn í íbúð
sinni í Suðurgötunni, að vísu í sama
húsi og systurdóttirin Kristín, og
hugsaði alveg um sig sjálfur. Þegar
hann fótbrotnaði aftók hann með
öllu hjálp frá ættingjum, útbjó sér
poka, sem hann hengdi um hálsinn
og dró sjálfur að vistir, þótt hann
væri með tvær hækjur. En þá var
hann bara hálfníræður.
Löngu síðar varð að ráði að
Eggert skipti um „rúm“ við ungan
nafna sinn. Sá fékk íbúðina, en
Eggert eldri varð heimilismaður
hjá Kristínu, systur minni. Þetta
var þungbært fyrir mann, sem
aldrei hafði verið upp á aðra kom-
inn, en varð ekki umflúið.
Við systkinin kynntumst Eggert
ekki fyrr en á sjötta og sjöunda
áratugnum, þegar hann fór að
venja komur sínar „heim“ eftir
áratuga dvöl í Bandaríkjunum.
Hann hafði þá komið sér upp lífs-
munstri, sem við skildum ekkert
í. Hann át helzt ekki annað en fisk
og hafragraut, og bragðbætti kost-
inn með lýsi og fíflablöðum. Þess-
um mat varð honum gott af og
var þá ekki að láta svokallað „góð-
gæti“ spilla heilsunni, enda varð
honum ekki misdægurt. En hann
var eingöngu sparsamur við sjálfan
sig. Við aðra hefur hann alltaf
verið höfðingi, og bauð til dæmis
mér og Steinunni, þriðju systur-
inni, til Þýzkalands sumarið 1958.
Eggert flutti ekki alfarinn heim
fyrr en ákvæði í erfðaskrá konu
hans bundu hann ekki lengur í
Bandaríkjunum. Hann var þá um
sjötugt, tilbúinn að deyja, hafði
losað sig við mestallar jarðneskar
eigur sínar, og var staðráðinn að
kaupa ekki einu sinni á sig föt
framar. En vistaskiptin létu á sér
standa og að síðustu var hann til-
neyddur til að fata sig upp.
Þessi afstaða Eggerts til lífsins,
að afla meira en eytt er, safna
ekki um sig dóti, heldur losa sig
við allt, sem hann getur án verið,
lýsir karakternum vel. Afrakstur-
inn af ævistarfi sínu hefur hann
lengi notað til að styðja Háskóla
íslands.
Ég óska Eggert til hamingju
með afmælið og vonast til að hitta
hann jafnhressan á næstu öld.
Hildur Bjarnadóttir.
Þegar menn settust að á bisk-
upsstólum til foma og lögðu með
sér fé, voru þeir aufúsugestir og
kölluðust próventukarlar. Háskól-
inn hefur átt slíkan próventukarl
í nær 40 ár.
Eggert V. Briem kynntist pró-
fessor Þorbirni Sigurgeirssyni á
fyrstu dögum Eðlisfræðistofnunar
Háskólans 1958. Þeir Þorbjöm og
Eggert náðu vel saman. Þorbjöm
gat svalað forvitni Eggerts um
margvísleg fyrirbæri náttúmnnar
og leiðbeint honum um lesefni til
að glíma við þær gátur sem á hann
sóttu. Vestan hafs hafði Eggert
lengi reynt að ná eyrum lærðra
manna en lítinn hljómgrunn fund-
ið. Eggert hreifst af starfi Þor-
bjarnar og lærisveina hans og vildi
styrkja það af bestu getu. Stofnun-
in átti engan bíl til mælingaferða.
Eggert sendi Þorbimi bíl sinn að
vestan og sagði hann betur kominn
hjá Þorbimi. Seinna gaf hann
Raunvísindastofnun torfærubifreið
til fjallaferða. Hann veitti styrki
til kaupa á sveiflusjá sem var
grundvallartæki til mælinga og
tækjasmíði. Hann gaf tæki til
Mössbauermælinga, ljósnema fyrir
ljósstrik- og segulhermumælingar
á veilum í hálfleiðurum og tæki til
myndgreininga. Á sviði jarðeðlis-
fræði var áhugi Eggerts einkum
tengdur jöklum. Hann styrkti
frumvinnu sem leiddi til smíði ís-
sjár til að kortleggja landslag und-
ir jöklum, rannsóknarstöð á Gríms-
fy'alli, borun eftir gufu þar til að
framleiða rafmagn fyrir rannsókn-
artæki og til hitunar skála Jökla-
rannsóknarfélagsins á Grímsfjalli,
smíði bræðslubors til að bora í
gegnum íshellu Grímsvatna og gaf
snjósleða og lorantæki til jökla-
ferða. Eggert styrkti fyrstu til-
raunir með örtölvur og forritun
þeirra. Sú reynsla varð undirstaða
í þróun rafeindavoga sem síðan
byltu hér starfsháttum í físk-
vinnslu og lögðu grundvöll að fyrir-
tækinu Marel hf.
ÖIl þessi verkefni styrkti Eggert
vegna áhuga sem hann hafði sjálf-
ur á efninu og hann naut þess að
taka þátt í brautryðjandastarfí.
Styrkir hans voru sérlega mikil-
vægir þar sem hér var oftast um
tvísýn viðfangsefni að ræða, sem
fáir vildu styðja fyrr en meira var
vitað og árangur var tryggur.
Styrkir hans brutu ísinn og ruddu
þessum verkefnum greiða braut.
Eggert hefur notið þess að sjá
árangur af stuðningi sínum. Én
hann hefur jafnframt sjálfur verið
ríkur af hugmyndum og notið þess
að kynna þær fyrir yngri mönnum
sem hann hefur hvatt til dáða. Ein
athyglisverðasta ábending hans
varðar eina grundvallarforsendu
eðlisfræðinnar, hraða ljóssins.
Eggert hefur réttilega bent á að
enginn hefur í raun mælt ljóshrað-
ann í eina stefnu. Allar mælingar
eru gerðar þannig að ljós er látið
fara fram og til baka. Sá ljóshraði
sem þannig er mældur er meðal-
hraði beggja leiða, en þar gefa
menn sér að hraðinn fram sé hinn
sami og hraðinn til baka. Þessu
vill Eggert ekki una nema það sé
sannað með mælingum. Énginn
hefur enn treyst sér til þeirra.
Eggert er mikill áhugamaður
um virkjanir vatnsfalla. Hann hef-
ur gert tillögu um virkjun Gríms-
vatna sem jafnframt kæmi í veg
fyrir Skeiðarárhlaup. Hann vill
sameina vötn frá Brúaijökli og
Dyngjujökli í miðlunarlóni á Jök-
ulsdalsheiði og veita vatninu norð-
ur í Vopnafjörð til virkjunar.
Ætla mætti að með hundrað ára
aldri væri Eggert orðinn saddur
lífdaga og leiður á brölti vísinda-
manna. Ekkert er þó fjær honum.
Hann á sér þann draum að mega
enn ganga vestur á Mela til að
ræða áhugamál sín við yngri menn
og fylgjast með gangi rannsókna.
Megi hann njóta þeirrar ánægju
sem lengst.
Sveinbjörn Björnsson.
Þá er kollegi Eggert V. Briem
orðinn eitt hundrað ára og nær
aldarfjórðungur frá því hann hóf
að grúska í jöklafræðinni. Það var
við upphaf Heimaeyjargossins
þegar prófessor Þorbjörn Sigur-
geirsson þurfti að dveljast lang-
tímum í Eyjum við hraunkælingu.
Eggert fór þá að forvitnast um
hvað þeir sem heima sátu á Raun-
vísindastofnun Háskólans voru að
fást við. Þannig hófust kynni okk-
ar og næsta vor verða 20 ár frá
fyrstu jöklaferð okkar, sem endaði
með því að við yfirgáfum tjaldbúð-
ir á Tungnaáijökli, þótti orðið ólíft
á jöklinum vegna rigninga og
gengum niður af glerhálum jöklin-
um, tíu km leið, óðum síðan yfír
Tungnaá og örkuðum loks á þurru
landi en allblautir í skjól í Jökul-
heimum. Við vorum hins vegar
ánægðir með árangurinn, upphaf
íssjármælinga, sem Eggert síðan
kom á legg með því að kosta
tækjasmíði Marteins Sverrissonar,
verkfræðings, og Ævars Jóhann-
essonar, tækjafræðings. Síðar
sóttum við búnað okkar á jökul-
inn, þar á meðal svefnpokann, sem
systur hans gerðu úr æðardúni og
lambsull árið 1921. Sá poki fylgdi
Eggerti í öllum jöklaferðum hans
fram undir lok síðasta áratugar
og kom sér oft vel á Grímsijalli
meðan hann, Þorbjörn og Jón
Sveinsson, tæknifræðingur, unnu
að því að koma þar upp hitaveitu
og raforkuveri.
Heima á Raunvísindastofnun
hefur Eggert grúskað í jöklafræði
af þeirri glóð og þörf fyrir að auka
skilning sinn sem er grundvöllur
að vísindum. Þar hefur innsæi
hans, framsýni og áhugi á fram-
förum skilað miklum árangri. Haf-
inn yfír kapphlaup um efnisleg
gæði og hversdagsamstur, sáttur
við sjálfan sig hefur hann ekki
síst veitt starfsfélögum af sjálfum
sér og bætt mannlífið á Raunvís-
indastofnun. Eitt hundrað ára hef-
ur Eggert lifað um tíundahluta
íslandssögunnar. Það hefur hann
gert af mikilli list, svo að við eiga
orð Lao-Tse: „Himinn og jörð eiga
sér langa ævi, vegna þess að þau
lifa ekki sjálfum sér. Þess vegna
munu þau haldast. Þannig er hinn
vitri - hann tranar sér ekki fram
og verður fyrir því fremstur; hann
hirðir ekki um sjálfan sig, en hlýt-
ur samt langa ævi. Mun það ekki
stafa af því, að hann lifír ekki sjálf-
um sér? Þess vegna getur hann
fullkomnað starf sitt.“
Helgi Björnsson.
Þingvéllir þjóðgarður
Dagskrá þjóðgarðsins um
helgina.
Laugardagur 19. ágúst.
15.00 Ævintýraferö um Suð-
urgjár. Náttdruskoöun
með Ijóðrænu ívafi. Tekur
2 klst. Hafiö með ykkur
skjólföt og nesti. Hefst við
Valhöll.
Sunnudagur 20. ágúst.
11.00 Helgistund í Hvannagjá.
Leikir, söngur og náttúru-
skoöun fyrir börn. Tekur 1
klst.
14.00 Guðsþjónusta í Þingvalla-
kirkju.
15.30 Þinghelgarganga. Gengið
um Almannagjá og hugað
að þinghaldi til forna.
Hefst við Þingvallakirkju
og tekur 1 klst.
Þátttaka í dagskrá þjóðgarðsins
er ókeypis og öllum opin.
Nánari upplýsingar á skrifstofu
landvarða í þjónustumiðstöð og
í síma 482 2660.
FERÐAFELAG
© ÍSLANDS
MrtRK/NN/ 6 - S/MÍ 568-2533
Fræðsluferð á Hekluslóðir
tileinkuð árbók F.í. 1995
18.-20. ágúst
Ferðin er sérstaklega tileinkuð
árbókinni 1995, „Á Hekluslóð-
um", sem erfróðleg og glæsileg
bók sem allir ættu að eignast
og lesa. I ferðinni verður hægt
aö velja á milli lengri gönguferða
eða styttri göngu- og skoðunar-
ferða. Fararstjórar verða jarö-
fræöingarnir Árni Hjartarson,
höfundur bókarinnar, og Sig-
mundur Einarsson. Svefnpoka-
gisting í Laugalandi, Holtum.
Sundlaug á staðnum. Brottför
kl. 18.00. ítarleg ferðaáætlun
liggur fyrir á skrifstofunni.
Ferðin er í samvinnu við Hið is-
lenska náttúrufræðifélag. Far-
miðar á skrifstofunni.
Landmannalaugar - Þórsmörk.
Nokkur sæti laus í síðustu ferð-
irnar. Brottför föstudagskvöld
og miðvikudagsmorgna, 5 og 6
daga ferðir.
Styttri ferðir:
Laugardagur 19. ágúst
kl. 08.00. 1) Gönguferð á Ok.
2) Skfðaganga á Þórisjökul.
Sunnudagur 20. ágúst.
a) Kl. 08.00 Hveravellir. Stansaö
2-3 klst.
b) kl. 13.00 Lækjarbotnar -
Tröllabörn, fjölskylduganga.
Brottför frá BSÍ, austanmegin.
Ferðafélag Islands.
Dagsferð laugard. 19. ágúst
Kl. 08. Hekla, 1.491 m.y.s., er
eitt virkasta eldfjall íslands.
Áætlaður göngutími er 8 tímar.
Verð kr. 2.500/2.700.
Dagsferð sunnud. 20. ágúst
Valin leið úr Þórsmerkurgöngu
1990. Bæjargil - Selgil.
Brottför í ferðirnar frá BSÍ,
bensínsölu. Miðar við rútu.
Helgarferðir 18.-20. ágúst.
1. Fimmvörðuháls 18.-20/8.
2. Fimmvörðuháls, tvær ferðir
19.-20/8.
3. Básarvið Þórsmörk 18.-20/8.
Útivist.
FERÐAFÉLAG
ÍSLANDS
MÖRKINNI 6 - SlMI 568-2533
Sunnudagur 20. ágúst
Ný spennandi ferð
Sigling frá Grindavik að
Eldey
Hvala- og fuglaskoðun
Brottför með rútu kl. 10.00
(verð 4.500 kr.) eða mæting við
Grindavíkurhöfn kl. 11 (verð
3.500 kr.). Siglt með skipinu
Fengsæl. Ferðin, sem tekur um
5 klst., er í samvinnu við Fugla-
verndarfélag íslands.
Sérfræðingar í hvölum og
fuglum verða með.
Skráning á skrifstofu Ferðafé-
lagsins. Takmarkað pláss.
Ferðafélag islands.
TILSÖLU
Stjörnuspá Frístundar
ágúst 1995
Mánaðarspá fyrir öll merkin.
Ársspá og einkenni Ijónsins.
Áhrif tunglsins á hjónabönd og
sambúð.
Fæst á næsta blaösölustað.
_______________BRIDS___________________
Umsjón Arnór G. Ragnarsson
Dregið í 4. umferð bikarkeppni
Bridssambands íslands
DREGIÐ var í fjórðu umferð bikarkeppni Brids-
sambands íslands miðvikudaginn 16. ágúst en þá
var öllum leikjum lokið í þriðju umferð. Í fjórðu
umferð spila saman:
1. Sv. Estherar Jakobsdóttur - sv. Samvinnuferða-Landsýn
2. Sv. Hjólbarðahallarinnar - sv. Roche
3. Sv. Potomac - sv. VÍB
4. Sv. Sigurðar Vilhjálmssonar - sv. Landsbréfa
Frestur til að spila fjórðu umferð er til og með
sunnudeginum 10. sept.
Undanúrslit verða síðan spiluð laugardaginn 16.
sept. og úrslitin sunnudaginn 17. sept. Undanúr-
slit og úrslitin verða spiluð í Þönglabakka 1.
----------------♦ ♦ ♦-----
Ferming í Breiða-
bólstaðarkirkju
FERMINGARGUÐSÞJÓNUNSTA verður í Breiða-
bólstaðarkirkju á Skógarströnd nk. sunnudag 20.
ágúst kl. 14. Prestur er sr. Gunnar Eiríkur Hauks-
son.
Fermd verður:
Sólveig Anna Þorvaldsdóttir,
búsett í Zagreb í Króatíu en heldur nú til á Breiða-
bólstað í Skógarstrandarhreppi.