Morgunblaðið - 18.08.1995, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 18. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
JHwgmiÞlftfrife
STOFNAÐ 1913
s ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
STJÓRNARFORMAÐUR: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FRUMKVÆÐI
CLINTONS
BILL Clinton, forseti Bandaríkjanna, sýnir pólitískt hug-
rekki, og um leið umtalsverða framsýni, er hann ræðst
nú til atlögu við hina voldugu tóbaksframleiðendur Banda-
ríkjanna. Forsetinn hefur lagt til að reglur um sölu tóbaks
til ungmenna verði hertar mjög, með það að markmiði að
minnka tóbaksneyzlu ungra Bandaríkjamanna um helming
á næstu sjö árum.
Tillögur Clintons byggjast á þeim grunni, að nikótín í
tóbaki sé fíkniefni, enda hefur margoft verið sýnt fram á
vanabindandi áhrif efnisins. Með aðgerðum þeim, sem hann
leggur til, á að þrengja að réttarstöðu tóbaksframleiðenda,
sem í 40 ár hafa unnið öll mál, sem höfðuð hafa verið
gegn þeim vegna-skaðsemi reykinga, eins og fram kemur
í fréttaskýringu í Morgunblaðinu í gær.
Skaðsemi reykinga fer ekki á milli mála. I áðurnefndri
fréttaskýringu kemur fram að heilbrigðisstofnanir um allan
heim hafi fagnað frumkvæði Clintons. Þar segir jafnframt
að talið sé að þijár milljónir manna um allan heim deyi á
ári hveiju úr sjúkdómum, sem rekja megi til reykinga, og
óttazt sé að sú tala hækki í tíu milljónir innan næstu fjöru-
tíu ára. Haft er eftir talsmanni Alþjóðaheilbrigðisstofnunar-
innar að helmingur þeirra, sem byija að reykja á tánings-
aldri og halda því áfram fram eftir ævinni, sé líklegur til
að deyja af völdum þessa hættulega ávana.
Tóbaksframleiðendur hafa það til síns máls, að hver og
einn ákveður hvort hann reykir eður ei. Máttur auglýsinga
er hins vegar mikill, ekki sízt þegar ungt fólk á í hlut. Það
skýtur skökku við að á sama tíma og framleiðendur flestr-
ar vöru hafa þurft að sæta ströngum reglum um heilbrigði
og að forðast notkun eiturefna, komist öflug iðngrein upp
með að framleiða og auglýsa eiturefni sem neyzluvöru.
Frumkvæði Clintons hefur vakið heimsathygli og verður
vonandi stjórnvöldum í fleiri ríkjum tilefni til aðgerða. ís-
lenzk stjórnvöld mættu gjarnan íhuga þá staðreynd að ríkis-
sjóður — í krafti einokunar á tóbakssölu — hagnast um
gífurlegar fjárhæðir vegna tóbaksnotkunar. Unglingar
standa undir stórum hluta tóbaksneyzlunnar og kannanir
sýna að erfiðlega gengur að uppræta reykingar meðal ungs
fólks á íslandi. Aðgerðir Bandaríkjastjórnar ættu því að
verða íslenzkum stjórnvöldum fordæmi til að skera upp
herör gegn reykingum unglinga og stórefla upplýsingamiðl-
un og áróður í því skyni.
MIKILVÆGT HEIM-
SKAUTSSAMSTARF
FORSÆTISRÁÐHERRAR Norðurlandanna hafa lýst
yfir stuðningi við stofnun Norðurheimskautsráðs, sem
fara á fram í Kanada á næsta ári. Eins og fram kemur í
fréttaskýringu Morgunblaðsins í dag eiga heimskautsríkin
margvíslega sameiginlega hagsmuni. Þjóðir norðurhjarans
eiga margar hveijar allt sitt undir nýtingu auðlinda við-
kvæmrar náttúru. Menning þeirra og lífshættir markast
af hinni erfiðu sambúð við náttúruöflin. Það er þess vegna
eðlilegt og jákvætt, að mest áherzla sé lögð á umhverfismál
í drögum að stofnyfirlýsingu Norðurheimskautsráðsins.
Skoða verður samstarf heimskautsríkjanna í alþjóðlegu
ljósi. Talið er að hækkun hitastigs vegna gróðurhúsaáhrif-
anna myndi verða enn meiri við heimskautin en um miðbik
jarðar. Ríkin á norðurslóðum eiga þess vegna mikið undir
gerð alþjóðlegra samninga, sem stuðla til dæmis að því að
minnka mengun í andrúmslofti. Samningar um bann við
losun úrgangsefna í sjó, bann við kjarnorkutilraunum og
um meðferð geislavirks úrgangs skipta þjóðirnar við heim-
skautið jafnframt miklu máli. Það hlutverk Norðurheim-
skautsráðsins að tala máli þeirra í öðrum alþjóðastofnunum
og -samtökum, verður afar mikilvægt ef rétt er á haldið.
Kjarnorkuvígbúnaður Rússa og brotalamir í kjarnorkuör-
yggismálum eru alvarlegar hættur á norðurslóðum. Örygg-
is- eða afvopnunarmál eru ekki á fyrirhuguðu starfssviði
Norðurheimskautsráðsins, enda líta væntanleg aðildarríki
öryggishagsmuni sína ólíkum augum. Formlegt samstarf
stjórnvalda þessara ríkja í Norðurheimskautsráðinu mun
þó vonandi, eins og allt annað alþjóðlegt samstarf, auka
gagnkvæman skilning og stuðla að því að dregið verði úr
vígbúnaði á norðurslóðum.
Stofnun Norðurheimskautsráðs fyrirhuguð á næsta ári
MÁLEFNI frumbyggja, sem lifa á því að nytja viðkvæma náttúru, verða til umfjöllunar
í Norðurheimskautsráðinu.
Aherzla á samstarf
í umhverfismálum
Stofnun Norðurheim-
skautsráðs Norðurland-
anna, Kanada, Rúss-
lands og Bandaríkjanna
er áformuð á næsta ári
og drög að stofnyfirlýs-
ingu liggja nú fyrir.
_
Olafur Þ. Stephensen
segir samstarf um
vemd viðkvæms um-
hverfís norðurhjarans
og sjálfbæra nýtingu
auðlinda verða helzta
verkefni hinnar nýju
stofnunar.
ORSÆTISRÁÐHERRAR
Norðurlandanna lýstu á
fundi sínum á Ilulissat {
Grænlandi fyrr í vikunni
yfir stuðningi við stofnun Norður-
heimskautsráðs, og verða Norður-
löndin fimm stofnríki ráðsins ásamt
Rússlandi, Bandaríkjunum og
Kanada. Norðurheimskautsráðið
verður ekki stofnað fyrr en í marz á
næsta ári, en þá hefur verið boðað
til stofnfundar í bænum Inuvik, í
Inúítabyggðum Kanada.
Ríkin umhverfís norðurheimskaut-
ið eiga margt sameiginlegt. Flest eru
þau stór og strjálbýl. Loftslagið er
svipað, atvinnuvegir eru um margt
líkir (ekki sízt nýting auðlinda sjáv-
ar) og umhverfið er viðkvæmt og
þarfnast nærgætinnar umgengni. Öll
ríkin, að íslandi undanskildu, eru
byggð annars vegar fólki af vestur-
evrópskum uppruna og hins vegar
frumbyggjum, sem eiga sérstæða
menningu og atvinnuhætti og hafa
á síðari áratugum vaknað til vitundar
um sérstöðu sína og réttindi, jafn-
framt því sem skilningur á sjónarmið-
um þeirra hefur aukizt meðal stjórn-
valda í viðkomandi ríkjum.
Margvíslegt samstarf nú þegar
Heimskautslöndin hafa um all-
langt skeið átt með sér ýmiss konar
samstarf, einkum varðandi heim-
skautarannsóknir og umhverfismál.
Þekktasta dæmið er umhverfisvernd-
aráætlunin AEPS (Arctic Environ-
mental Proteetion Strategy), sem
undirrituð var í Rovaniemi í Finn-
landi 1991 af fulltrúum Norðurland-
anna, Rússlands, Kanada og Banda-
ríkjanna. Áætlunin miðar að vernd
dýra og plantna á heimskautssvæð-
unum, eflingu rannsókna á áhrifa-
þáttum í umhverfinu á norðurslóðum,
samræmingu og eflingu viðbragða
við umhverfisslysum og vernd norð-
urhafa.
Annað dæmi er samstarf samtaka
frumbyggja á heimskautssvæðum.
Þrenn samtök eru öflug-
ust; Ráðstefna Inúíta,
Samaráðið og Samtök
frumbyggja í Norður-
Rússlandi, Síberíu og
byggðunum við Berings-
haf. Frumbyggjasamtökin
hafa aukið samstarf sín á milli á síð-
ustu árum, ekki sízt eftir að Rúss-
land varð opnara gagnvart umheim-
inum en var á Sovéttímanum. Þau
tengjast áðurnefndri AEPS-áætlun
og fjármagnar danska stjórnin skrif-
stofu frumbyggjasamtakanna í
Kaupmannahöfn.
Miklu fleiri alþjóðleg samtök,
samningar og rannsóknaverkefni, á
vegum opinberra aðila og einkaaðila
í ýmsum ríkjum, tengjast heim-
skautssvæðunum. Nefna má alþjóða-
samninga um varnir gegn mengun
hafanna, kjamorkuslysum og öðrum
umhverfisslysum og aðra náttúru-
verndarsáttmála. Stofnanir á borð
við Norður-Atlantshafssjávarspen-
dýraráðið (NAMMCO), Alþjóðahval-
veiðiráðið, Alþjóðahafrannsóknaráð-
ið og fiskveiðinefndir Norður-Atl-
antshafs (NEAFC og NAFO) taka
mikilvægar ákvarðanir varðandi nýt-
ingu auðlinda í norðurhöfum.
Vantar „regnhlífarstofnun"
Margs konar pólitískt samstarf
ríkjanna á norðurhjara er jafnframt
fyrir hendi, til dæmis Barentshafs-
ráðið, Norðurlandaráð og vestnor-
ræna samstarfið. Hins vegar hefur
skort alþjóðlegar stofnanir, sem hafa
það hlutverk að sameina og sam-
ræma samstarfið á heimskautssvæð-
unum öllum, og í sem flestum mála-
fiokkum. Árið 1989 lagði kanadíska
ríkisstjórnin fram tillögu um stofnun
Norðurheimskautsráðs, sem myndi
verða „regnhlífarstofnun“ fyrir
margar aðrar stofnanir, samninga
og samkomulög og stuðla þannig að
þróun heimskautssvæðanna. Sér-
staklega átti ráðið, að tillögu
Kanadamanna, að einbeita sér að
umhverfis-, efnahags- og félagsmál-
um.
Ríkin umhverfis heimskautið, önn-
ur en Bandaríkin, tóku tillögum
Kanadamanna vel, og sama má segja
um samtök frumbyggja. Bandaríkja-
menn voru í vafa um starfssvið og
umboð ráðsins og óttuðust að stofnun
þess myndi fela í sér margvíslegan
tvíverknað. Önnur heimskautsríki
töldu að ráðið yrði tæplega stofnað
án þátttöku Bandaríkjanna.
Á vettvangi Norðurlandaráðs var
tillögum Kanadamanna
fagnað og Norðurlanda-
ráð hefur þrisvar sam-
þykkt ítarlegar ályktanir
um eflingu heimskauts-
samstarfsins. I framhaldi
af þeim hefur verið unnið
að stefnumótun um heimskautssam-
starfið á vettvangi norrænu ráð-
herranefndarinnar. Halldór Ásgríms-
son, núverandi utanríkisráðherra,
beitti sér ötullega fyrir því innan
Norðurlandaráðs að Norðurheim-
skautsráðið mætti verða að veruleika
og átti hann meðal annars frum-
kvæði að því að boðað var til ráð-
stefnu heimskautsríkjanna í Reykja-
vík fyrir réttum tveimur árum. Á
ráðstefnunni kom fram vilji til þess
að ráðið yrði stofnað, en bandarískir
fulltrúar sóttu hana ekki.
Undanfarin misseri hafa Kanada-
menn eflt mjög áróður sinn fyrir
stofnun ráðsins og skipað sérstakan
sendiherra í heimskautsmálum, sem
er Mary Simon, fyrrverandi forseti
Alþjóðaverzlunarráðsins. Banda-
ríkjastjórn hefur látið af andstöðu
sinni við áformin og samþykkti í lok
síðasta árs stefnumótun í heim-
skautsmálum (US Arctic Policy), þar
sem sérstök áherzla er lögð á um-
hverfismál, varðveizlu og sjálfbæra
nýtingu auðlinda- heimskautssvæð-
anna, hagsmuni frumbyggja og efl-
ingu rannsókna og _ eftirlits með
ástandi umhverfisins. í stefnuyfirlýs-
ingu ríkisstjórnarinnar segir að til
þess að hægt sé að mæta auknum
þörfum fyrir samstarf á sviði um-
hverfismála, þurfi sterkari alþjóða-
stofnanir. Bandaríkin muni því taka
þátt í að koma á „formlegri stefnu-
mótunarvettvangi" heimskautsþjóð-
anna.
Drög að stofnyfirlýsingu
liggja fyrir
Bandaríkjamenn vilja þó ekki að
Norðurheimskautsráðið starfi sam-
kvæmt alþjóðlegum samningi, heldur
vilja þeir samþykkja „yfirlýsingu"
um stofnun ráðsins. Drög hennar
liggja nú fyrir, en geta átt eftir að
breytast á því rúmlega hálfa ári, sem
er í boðaðan stofnfund.
í drögunum er aðaláherzlan lögð
á umhverfismál. Vikið er að mikil-
vægi norðurheimskautssvæðanna
fyrir umhverfi jarðarbúa og sem sér-
staks vistkerfis. Þar segir einnig að
á síðustu árum hafi ýmsum verkefn-
um verið hrundið af stað til að leit-
ast við að vernda viðkvæma náttúru
heimskautslandanna og
þau þurfi á stuðningi að
halda. Kveðið er á um
verndun og varðveizlu
hinnar einstöku náttúru
heimskautssvæðanna og
vikið að hinu sérstaka
sambandi frumbyggjanna og annarra
ibúa ríkjanna við náttúruna. Áherzla
er lögð á að nýting hinna mörgu
auðlinda á norðurslóðum eigi sér stað
með sjálfbærum hætti.
Ekki umfangsmikil stofnun
Norðurheimskautsráðið verður
ekki umfangsmikil stofnun, að
minnsta kosti ekki í upphafi. Gert
er ráð fyrir fámennri skrifstofu, sem
aðildarríkin skiptist á um að reka,
en framlög til ráðsins verða frjáls.
Ráðið sjálft mun ekki hrinda í fram-
kvæmd þeim stefnumálum, sem þar
verða samþykkt, heldur verður það
hlutverk ríkisstjórna aðildarríkjanna,
hverrar um sig. Gert er ráð fyrir að
ráðið komi saman að minnsta kosti
annað hvert ár, og mun formennska
í því færast á milli aðildarríkjanna á
tveggja ára fresti. Allar ákvarðanir
verður að taka samhljóða — sem er
oft uppskrift að getuleysi og útvötn-
uðum samþykktum í alþjóðasam-
starfi. Það kann þó að vega upp á
móti að aðildarríkin verða fá.
Auk ríkjanna átta, sem mynda
ráðið, eru áðurnefnd þrenn frum-
byggjasamtök „fastir þátttakendur"
í starfi þess og hafa þannig aðgang
að flestum fundum, málfrelsi og til-
lögurétt. Aukinheldur má bjóða ríkj-
um, ríkjasamtökum, alþjóðastofnun-
um og fijálsum félagasamtökum,
sem tengjast heimskautssamstarf-
inUj áheyrnaraðild.
Áformað er að AEPS-samstarfið
renni saman við Norðurheimskauts-
ráðið við stofnun þess, auk þess sem
það verður hlutverk ráðsins að beita
sér fyrir nýjum samstarfsáætlunum,
t.d. á sviði sjálfbærrar þróunar og
rannsókna.
Á meðal einstakra markmiða
Norðurheimskautsráðsins er að
starfa að hagsmunum heimskauts-
ríkjanna innan alþjóðlegra stofnana
og samtaka og stuðla að góðri fram-
kvæmd alþjóðlegra samninga, sem
snerta heimskautssvæðin.
Kjarnorkuvandinn
í Rússlandi aðkallandi
Eitt helzta vandamálið, sem blasir
við Norðurheimskautsráðinu, er sú
ógn sem viðkvæmri náttúru stafar
af kæruleysislegri um-
gengni við kjamorku í
Rússlandi. Rússar hafa
notað freðmýrarnar sem
urðunarstað fyrir geisla-
virkan úrgang og sprengt
kjarnorkusprengjur í til-
raunaskyni við Novaja Zemlja. Að-
búnaði í kjarnorkuverum er víða
ábótavant og margir óttast að ámóta
slys og þegar kjarnorkukafbáturinn
Komsomolets sökk við Bjarnarey
geti haft hrikalegar afleiðingar fyrir
lífríki hafanna. Ryðgandi vígtól á
Kólaskaga eru sömuleiðis tifandi
tímasprengja að margra mati.
Nokkur af markmiðum Norður-
heimskautsráðsins taka mið af þess-
um vanda: að sjá til þess að komið
verði auga á langtímavandamál nógu
snemma til að hægt sé að bregðast
við þeim í tíma; að tryggja skjót við-
brögð við umhverfisslysum; og að
stuðla að samvinnu og friði á heim-
skautssvæðunum. Afvopnunarmál
voru þó talin bezt komin utan verk-
sviðs Norðurheimskautsráðsins.
Kanadastjórn
átti frum-
kvæðið
Ákvarðanir
teknar sam-
hljóða
Kýlaveiki í Elliðaánum
FÖSTUDAGUR 18. ÁGÚST 1995 2 7
Norðmenn telja ekki
þörf á sótthreinsun
Lykilatriði í baráttu við kýlaveiki, eins og komin er upp í Elliðaám, er að fjarlægja allan
* *
sýktan og dauðan fisk um leið og hans verður vart. I umfjöllun Egils Olafssonar kemur
____fram að ekki eru uppi áform um að farga öllum laxi í ánni. Öll áhersla er lögð á að
einangra veikina og koma í veg fyrir að smit berist í aðrar ár og í fískeldi.
Morgunblaðið/Sverrir
GÍSLI Jónsson, dýralæknir, sérfræðingur í fisksjúkdómum, skoðar
sýktan lax úr Elliðaánum á Tilraunastöðinni að Keldum í gær.
Kýlaveiki í laxi lýsir sér með blæðingum í roði eða tálknum, upp-
hleyptum lokuðum kýlum í roði eða með opnum sárum í holdi og
blæðingum við gotrauf eins og sést greinilega á neðri myndinni.
NORSKIR sérfræðingar í
fisksjúkdómum telja ekki
nauðsynlegt að sótt-
hreinsa veiðibúnað í ám
sem eru sýktar af kýlaveiki. Þeir
segja lykilatriði í baráttu við sjúk-
dóminn að fjarlægja allan sýktan og
dauðan fisk úr ánni um leið og hans
verður vart. Aðalsmitleiðin sé dauður
og sýktur fiskur en ekki veiðibúnað-
ur. Engin áform eru uppi um að drepa
allan lax í Elliðaám þó að hluti físks-
ins sé haldinn kýlaveiki.
Kýlaveiki gi-eindist í veiðiá innst í
Oslóarfirðinum 7. ágúst sl., en veikin
hefur blossað upp í ám í Noregi öðru
hverju allt frá því veikin greindist
fyrst þar í landi árið 1966. Gísli Jóns-
son, dýralæknir, sérfræðingur í fisk-
sjúkdómum, sagði að þar stæðu
menn frammi fyrir sama vandamáli
og í Elliðaánum.
Hann sagðist hafa spurt fisksjúk-
dómalækna í Noregi hvað þeir myndu
gera og fengið það svar að það eina
sem gert yrði væri að vakta ána og
fjarlægja allan dauðan og sjúkan fisk
úr henni um leið og hans yrði vart.
Hann sagði að norsku læknarnir teldu
ekki nauðsynlegt að sótthreinsa veiði-
búnað veiðimanna sem eru í ánni.
Ár í nágrenni Elliðaánna
í mestri hættu
Sú spurning hefur vaknað hvers
vegna heimilað er að veiða áfram í
Elliðaánum úr því að talin er viss
hætta á að smit berist með veiðibún-
aði. Gísli sagði að meginsmitleið
kýlaveikinnar væri frá sýktum og
dauðum fiski. Líkur á að smit bærist
með veiðibúnaði væru í raun ekki
mjög miklar. Þar sem veiðin hefði
komið upp í Noregi hefði t.d. ekki
verið gripið til þess ráðs að sótt-
hreinsa veiðibúnað.
„Við vitum að það er ekki óal-
gengt að veiðimenn veiði t.d. í Elliða-
ám fyrir hádegi og fari síðan upp í
Laxá í Kjós eftir hádegi. Það er því
sjálfsögð og eðlileg varúðarráðstöfun
að sótthreinsa veiðibúnað og það
munum við gera,“ sagði Gísli.
Fisksjúkdómanefnd hefur sent
veiðifélögum um allt land upplýs-
ingar um sjúkdóminn og hvatt til
þess að veiðibúnaður sé sótthreins-
aður. Gísli sagði að þetta væri var-
úðarráðstöfun sem væri hugsuð ekki
síst til þess að vekja veiðimenn til
vitundar um hættuna af smiti. Meg-
inatriðið væri að einangi-a Elliðaárn-
ar og tryggja að veiðimenn, sem þar
veiði, fari ekki í aðrar ár án þess að
sótthreinsa fyrst allan veiðibúnað,
stígvél og annað sem kemst í snert-
ingu við laxinn. Þörf á sótthreinsun
væri mest í ám í nágrenni Elliðaánna.
Gísli sagði að íslendingar hefðu í
gegnum árin verið mjög meðvitaðir
um hættuna af fisksjúkdómum. „Við
erum nánast eina þjóð heimsins, fyr-
ir utan Ástrali, sem krefst þess að
veiðitæki séu sótthreinsuð þegar
veiðimenn koma með þau til lands-
ins. Þetta gerum við ekki síst til að
veijast hættulegu sníkjudýri sem
gert hefur mikinn usla í Finnlandi
og Noregi. Núna sjá menn að þessar
aðgerðir eru ekki ástæðulausar.“
Á annan tug fiska dauðir
Samkvæmt því sem næst verður
komist urðu menn fyrst varir við
dauðan lax í Elliðaám fyrir tæpum
mánuði. Rannsókn á laxinum og öðr-
um sem síðar hafa fundist leiddi í
ljós að dánarorsök var kýlaveiki. Á
annan tug fiska hafa fundist dauðir
eða sýktir í ánni síðan. Nokkrir fisk-
ar fundust sl. þriðjudag þegar hald-
inn var sérstakur veiðidagur barna í
Elliðaám.
I yfirlýsingu yfirdýralæknis er tal-
að um að kýlaveikin sem fannst í
Elliðaánum sé nýtt afbrigði af kýla-
veiki. Þetta er orðað svona til að
aðgreina veikina frá kýlaveikibróður
sem áður hefur fundist í laxi hér á
landi. Kýlaveikibróðir hefur valdið
umtalsverðum usla í eldisstöðvum,
en veikin er væg sýking í saman-
burði við sjálfa kýlaveikina sem var
að finnast í Elliðaánum.
Garðar Þórhallsson, formaður Ell-
iðaárnefndar Stangaveiðifélags
Reykjavíkur, sagði að sér hefði
brugðið mjög mikið við að heyra að
kýlaveiki væri komin upp í Elliðaán-
um. Hann sagði að af hálfu Stanga-
veiðifélagsins yrði allt gert sem hægt
væri til að einangra sjúkdóminn og
uppræta hann úr ánni. Elliðaárnar
væru slík perla í náttúru Reykjavíkur
að menn yrðu að vernda þær með
öllum þeim ráðum sem tiltæk væru.
Vatnsrennsli hefur minnkað
Á þriðja þúsund laxar hafa gengið
upp í Elliðaár í sumar og búið er að
veiða yfir 600 laxa það sem af er
sumri. Þetta er heldur minni veiði en
í meðalári. Ástæðan er m.a. talin
vera minna vatnsrennsli í ánum.
Veiðimenn eru þó ekki óánægðir með
veiðina.
Gísli Jónsson sagði að minnkandi
vatnsrennsli í Elliðaám hefði líklega
átt þátt í að örva sjúkdóminn þar sem
þröngt væri um fiskinn í hyljum og
vatnsendurnýjun hæg. Garðar sagð-
ist hafa miklar áhyggjur af vatnsbú-
skap árinnar. Greinilegt væri að
vatnstaka Vatnsveitu Reykjavíkur í
Heiðmörk væri farin að hafa alvar-
legar afleiðingar fyrir ána. Áform
um stóraukinn útflutning á vatni úr
Gvendarbrunnum bætti heldur ekki
ástandið.
Guðmundur Þóroddsson vatns-
veitustjóri vísaði þessu á bug og sagði
að vatnstaka Vatnsveitunnar hefði
ekki áhrif á rennsli Elliðánna. Áform
um útflutning á vatni skiptu hér
engu máli því þar væri um að ræða
aðeins örlítið brot af vatnsnotkun
Reykvíkinga. Hann benti þar að auki
á að vatnsnotkun Reykvíkinga hefði
minnkað um 25% á síðustu 10 árum
vegna aðgerða til að koma í veg fyr-
ir leka og vegna sparnaðar.
Rafmagnsveita Reykjavíkur hefur
umsjón með Elliðaánum. Aðalsteinn
Guðjohnsen rafmagnsstjóri sagði allt
tal um að byggð og vatnstaka væri
að skemma Elliðaárnar ætti ekki við
rök að styðjast. Rennsli ánna væri
háð veðurfarslegum sveiflum og
skýringin á minna rennsli í sumar
væri sú að minna hefði verið um rign-
ingar í vetur og vor en í meðalári.
Aðalsteinn sagði að Rafmagnsveit-
an myndi gera allt sem hægt væri til
að uppræta kýlaveiki úr Elliðaánum.
Hann sagði að farið yrði eftir ráðlegg-
ingum físksjúkdómalækna í einu og
öllu. Hann sagði að á fundi hjá Veiði-
málastofnun í gær hefðu allir verið
sammála um að ekki væri þörf fýrir
aðrar aðgerðir en að sótthreinsa veiði-
búnað, vakta ána og fjarlægja allan
sýktan lax úr henni strax og hans
yrði vart. Hann sagði algerlega ótíma-
bært að velta fyrir sér þeim mögu-
leika að drepa allan lax í ánni. Norð-
menn hefðu ekki gripið til slíkra að-
gerða í baráttu sinni við kýlaveiki.
Aðalsteinn sagði að ekki væri
fylgst eins vel með neinni á á íslandi
og Elliðaánum. Eftirlitið yrði aukið
enn meira núna vegna sjúkdómsins.
Hann sagði að veiðifélög í öðrum ám
mættu taka Elliðaárnar til fyrir-
myndar hvað þetta varðar.
Kýlaveiki í fiskeldi
er svarti dauði
Gísli Jónsson sagði að það sem
hann hefði mestar áhyggjur af væri
að kýlaveikin breiddist út til hafbeit-
arstöðva og í fiskeldisstöðvar líkt og
gerst hefði í Noregi og Skotlandi.
Líkja mætti eyðileggingarmætti
kýlaveiki í fiskeldisstöð við svarta
dauða. Hann sagðist telja nær öruggt
að ef það gerðist yrði öllum laxi í
viðkomandi stöð fargað jafnvel þó
að nú væri komið á markað kröftugt
bóluefni gegn kýlaveiki.
Stærsta hafbeitarstöð landsins er‘
Silfurlax hf., sem rekur hafbeitarstöð
í Hraunsfírði á Snæfellsnesi. Stöðin
sleppir árlega um þremur milljörðum
seiða og slátrar nærri 100 þúsund
löxum á hveiju sumri. Júlíus B. Krist-
insson, framkvæmdastjóri Silfurlax,
sagði að hafbeitarstöðvarnar hefðu í
gegnum árin verið með margvíslegar
aðgerðir í gangi til að verjast sjúk-
dómum. Reglulega væru tekin sýni
úr laxi og fylgst væri vel með fiskin-
um á öllum stigum framleiðslunnar.
Hann sagði að fiskeldisstöðvarnar
myndu leggja mikla áherslu á að«
halda sér smitfríum.
Júlíus sagði að það yrði áfall ef
lax með kýlaveiki kæmi upp í hafbeit-
arstöð, en eftir því sem best væri
vitað hefði það ekki gerst ennþá.
Áfallið yrði þó miklu meira ef veikin
kæmist í seiðaeldisstöð. Það mætti
alls ekki gerast.