Morgunblaðið - 12.09.1995, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 12. SEPTEMBER 1995 37
AÐSENDAR GREINAR
Lífríki og lífshættir CXXXIII
Jón Þ. Árnason:
„Hvað er því jöfnun annað en fordæming alls frels-
is, allra yfirburða og náttúruríkisins sjálfs? Jöfnun
er þrældómurinn.“
Gustave Flaubert (1821-1880), franskur rithöfundur.
BANDARÍSK jöfnun: Hiroshima 6. ágúst 1945.
Hugsjón
flatneskjunnar
Algild Voltaire var Sjálfteknar
regla ófeiminn nafnbætur
ENN er ekki vitað, hversu miklu
tjóni flóðin í Noregi og Kína í
sumar ollu. Víst er, að það varð
gífurlegt. Milljarðar tonna gróður-
moldar fuku á haf út. Mörg hundr-
uð ferkíiómetrar ræktarlands
hurfu undir aur, möl og grjót.
Fasteignir og lausafé, hundruð
milljóna virði, urðu hamförunum
að bráð. Ekki verður heldur metið
til fjár, hversu miklum skaða bíla-
bullur ollu í Heiðmörk og víðar,
eða mokstursmenn á náttúruprýði
víðs vegar um ísland, í vor og
sumar.
Ætla má, að mannafli Kínverja
og verksvit Norðmanna hafi
megnað að draga úr tjóninu að
einhveiju leyti, og muni auðnast
að bæta að nokkru. Á hinn bóginn
er ljóst, að menn og maskínur
verða afar vanmáttug, þegar nátt-
úruríkið ygglir sig. Oþokkaskapur
bílabullnanna og hamagangur
gróðamanna gegn landinu sýna
ennfremur, hversu viðurstyggileg
illverk leiða af tækni, þegar jarð-
vöðlar ná tökum á henni. Hyggileg
tækni hlýtur ávallt að verða til
heilla, og verður því að lúta já-
kvæðri hugsun.
Heljarmáttur
náttúruaflanna
í maí árið 1928 gekk gríðarlegt
bálviðri yfir Ukrainu. Það
hremmdi á burt með sér
1.000.000.000.000 t (eina billjón
tonna) hinrtar svonefndu „Svörtu
moldar", að því er Heinz Haber
segir í bók sinni Stirbt unser blau-
erPlanet?, Stuttgart 1973. Aðeins
þetta eina hroðakast grynnti gróð-
urmoldarlagið um 6 cm að meðal-
tali á mörgum hundruðum ferkíló-
metra flæmi, sums staðar um allt
að 23 cm. í kjölfarið fylgdi hung-
ursneyð. Síðan um aldamót hefir
gróðurmold Úkraínu þynnzt um
2/3 samkvæmt vísindalegum
rannsóknum, sem von Massenbach
barón gerði á árum síðari heims-
styrjaldar, en þar gengdi hann
herþjónustu og komst yfír ítarleg
skjöl og rannsóknargögn, sem tal-
in voru mjög áreiðanleg.
Yfir suðurstrandfylki Banda-
ríkjanna gekk feiknarlegur felli-
bylur 11. maí 1934, sem feykti
með sér röskum 300.000.000 t
fijósamrar gróðurmoldar hveiti-
ræktarlands, að mestu út yfír haf.
Síðan um árið 1500 hefír Sahara
þanið sig til suðurs um 1 km að
meðaltali á ári; á líðandi öld með
vaxandi hraða, sem nú er talinn
nema nálega 2 km árlega. Allar
áætlaðir um að stöðva sóknina
hafa reynzt árangurslausar. Ofur-
kraftur sandbyljanna sópar öllum
hindrunum jafnharðan af vegi.
Spánn er það land í Evrópu vestan-
verðri, sem verst verður fyrir
ásókn uppblásturs og landeyðing-
ar af völdum vatns og vinda. Ár-
lega glatar Spánn rúmlega
1.000.000.000 t gróðurmoldar,
sem að mestu fýkur út á Miðjarð-
arhaf.
Hér er aðeins nefndur einn bálk-
ur meginverkefna, sem ráðast
verður í að leysa, þótt ekki verði
auðvelt að sjá, hvemig unnt muni
reynast. Eigi að síður hlýtur að
vera auðskilið, að við verður að
bregða. Til verka verða að veljast
þeir, sem hæfastir fínnast, þ.e.
þeir, sem reynsla og saga hafa
sannað að búi yfír víðtækastri
þekkingu, þróttmestu áræði og
vitlegustum dugnaði. Þetta gildir
reyndar og fortakslaust alls staðar
annars staðar, í smáu og stóra.
Reglan er því algjld og frá henni
má aldrei víkja. Öll frávik valda
vandræðum, sum jafnvel óbætan-
legum. Menn - ekki múgur -
ráða úrslitum.
Lífseig bábilja
í upphafí verks er brýnast að
ryðja hindrunum úr vegi. Helztu
torfærar eru fordómar. Umfram
allt annað kynþáttafordómar, þeg-
ar framtíð mannkyns liggur við.
Kynþáttafordómar eiga að mestu
rætur í jöfnunarórum, er mið-
magnast í þvættingnum „allir
menn eru skapaðir jafnir“. Vissu-
lega væri niðurlægjandi að eyða
orðum í slíka fjarstæðu, ef áhrif
hennar hefðu ekki orðið skaðvæn-
legri en meðalgreind hlyti að
hafna. Raunin hefir hins vegar
orðið sú, að ósköpin hafa ekki lát-
ið staðar numið við gjálfrið eitt,
heldur hafa orðið trúarbrögð fjölda
fólks, sem að flestu öðra leyti virð-
ir boð og bönn skilningarvitanna,
og hefir t.d. yfirleitt ekki veruleg-
an ímugust á stigbreytingum lýs-
ingarorða.
Máski er mínu ókristilega hug-
arfari um að kenna, en mig klíjar
einatt við, þegar ég rekst á forlið-
ina jafn- eða jöfnun- í orðum, sem
hafa pólitíska merkingu. Ekki sízt
sakir þess, að í þeim felast fordóm-
ar, sem öllum íhengjum tíðarand-
ans, er láta að sér kveða í ræðu
eða riti, leika einkar liðugt á tungu
eða renna strítt á pappír.
Undantekningarlaust verður
fordómafólk klumsa, þegar það
verður fyrir spurningunni:
„Hversu jafnir geta menn verið?“
Og gegnir engri furðu, því að ekki
er til nema eitt skynsamlegt,
óhrekjanlegt og grunnmúrað svar:
Þeir geta að öllu samanlögðu og
sundurgreindu og yfírleitt ekki
verið eða orðið jafnir. Punktum
ogbasta.
í rauninni skynjar, veit og skil-
ur þetta að sjálfsögðu allt heilvita
fólk. Og allra manna bezt þeir,
sem einhvern snefíl hafa af nátt-
úruvísindum. Sérhver manneskja,
sem lifað hefír, lifír og mun lifa,
hefír verið, er og verður öllum
öðrum manneskjum frábrugðin,
að meira eða minna leyti, og hefír
því verið, er og verður jafningja-
laus. Fingraför, raddblær, líf-
fræðilegar og lífeðlisfræðilegar
rannsóknir staðfesta með óyggj-
andi hætti, hversu óumræðilega
sérstætt, hversu aðdáunarlega
einstætt sérhvert líf er í sjálfu sér
í krafti sköpunarverks og náttúru-
lögmála. M.a.s. eineggja tvíburar
fæðast ójafnir, t.d. að þyngd.
Hálsbrotahætta
Eins og þegar er getið, er niður-
lægjandi að eyða orðum að for-
dómum sprottnum af jöfnunarór-
um. Afsökun mína hlýt ég helzt
að mega rekja til þess, að hið sama
hefir hent mér margfalt meiri
menn. Af þeim sökum leyfi ég
mér að leita skjóls í skugga
tveggja andans tiginmenna, en
allt þursakyn jöfnunarfordóma
hlyti að hálsbrotna, ef sú slysni
skyldi henda það að líta upp til
þeirra í átt við það, sem öllum er
skyldugt.
Aristoteles (384-322):
„ . . . því að þeir vanmáttugri
eru ætíð að kveina um jöfnuð og
réttindi, en hinir máttugri gera sér
enga rellu út af þvílíku. “
Voltaire (1694-1778):
„ . . . aðeins blindur maður get-
ur efast um, að hvítu mennirnir,
Negrarnir, Albinoarnir, Hottent-
ottarnir, Lapparnir, Kínverjarnir,
Ameríkanarnir séu til dæmis um
algerlega ólíka kynþætti. “
Enginn vill vera jafn
Flestum er í blóð borið að vilja
heQa sig upp af jafnsléttunni og
klifra upp metorðastigann. Ef það
er gert af eigin rammleik á heiðar-
legan hátt, getur það ekki talizt
ámælisvert, heldur eðlislægt.
Jöfnunarfólk vill ekki heldur vera
jafnt. En því hættir til, ekki síður
en öðrum, að upphefja sjálft sig
með vafasömum tilburðum.
Áfangar metnaðarbrautarinnar
eru gjarnan varðaðir nafnbótum,
lærdómsgráðum og heiðursmerkj-
um. Ekki er annað kunnugt en
að hugsjónafólk um jöfnun allra
manna hafí þegið slíkt með þökk-
um.
Og aikunn era dæmi þess, að
hávaðasamir vinstrimenn, sem
hrasað hafa á skólasvellinu og því
ekki komizt upp að prófborðinu,
hafi lagt sér til vegtyllurnar sjálf-
ir. Við þekkjum öll listfræðinginn,
hagfræðinginn og sagnfræðing-
inn. Svo og bókmenntafræðinginn,
heimspekinginn og ijölmiðlafræð-
inginn (í einni og sömu „per-
sónu“), sem tók saman klunnalegt
fúkyrðasafn um aðdáendur ís-
lenzkra fornkappa yfírhöfuð og
þýzka mannfræðinga sérstaklega
- og fékk gefið út í dásnotru kveri.
A meðal þeirra heiðursmanna,
sem fjölfræðingurinn reynir að
narta í, er Eiður S. Kvaran; mað-
ur, sem mér er fullkunnugt um,
að ekki mátti vamm sitt vita í
neinu, og hefði alveg áreiðanlega
aldrei skilið við bú sitt eignalaust
og „án þess að greiðsla fengist
upp í lýstar kröfur sem samtals
voru að fjárhæð 10.066.995,04 kr.
auk kröfu að fjárhæð 28.720,50
DEM auk áfallinna vaxta og
kostnaðar eftir úrskurðardag
gjaldþrotaskiptanna."
Enn og aftur sannast, að ekki
eru „allir menn skapaðir jafnir.“
Fyrir því getur ekki einu gilt, hvers
kyns þeir menn eru og verða, sem
hljóta að kljást við þær hrikalegu
skelfingar, er í nútíð og framtíð
ógna mannkyni öllu - já, náttúru-
ríkinu öllu.
Svæðistölukerfið II
HEIMANÚMER
skv. gamla kerfinu
byrjuðu á tölunum 1 til
8 og útinúmerin á
tölunni 9, en engin not-
endanúmer á tölunni
0. Þar voru aðeins 8
þjónustunúmer Pósts
og síma „02“ til „09“,
og fram í október er
neyðarnúmerið „0112".
Önnur númer byija
ekki á tölunni. Síminn
gerir varla innrás hjá
sjálfum sér og helgar
sér þessi númer fram í
október næstkomandi,
þegar þeim verður
breytt skv. Evrópukröf-
Jón
Brynjólfsson
um í þriggja stafa númer, sem byija
á 11-, 14- og 15-. Hinn 1. október
verður Póstur og sími að afsala sér
þessum gömlu númerum og eftir það
byija engin númer á 0. Aðeins val
til útlanda byijar á 00. Spyija má:
„Hvei-s á núllið að gjalda?" Er ekki
upplagt að gefa útinúmerunum for-
stafinn 0 í stað 98 og slá þar með
þijár flugur í einu höggi, forðast
nýjar tölur í (192.000) heimanúm-
erum, nýta núllið, sem felur í sér
rými fyrir 1.000.000 númer, og
finna pláss fyrir úti-
númerin.
Þj ónustunúmer
Gömlu þjónustunúm-
erin „02“ til „09“ mætti
fram í október aðgreina
í tölvunni frá útinúmer-
um með smáhléi í t. d.
4-5 sek. Tölvan mundi
ráða við það og skilja
valið sem þjónustunúm-
er, ef ekki eru valdir
fleiri stafir á þessum
tíma. Þessi töf seinkar
viðbrögðum tölvunnar
um 4-5 sek. Eftir þessa
breytingu ber „svæðis-
tölu“-kerfið nafn með
réttu, því talan 0 (núll) í þessu sam-
bandi þýðir í raun „ekkert svæði“
eða ósvæðisbundið númer.
Greining tölvunnar á töfínni felur
í sér, að engin þörf er fyrir sím-
svara, þótt í notkun séu samtímis
þjónustunúmer, sem byija á 0- og
útinúmer, sem líka byija á 0-. Auk
þess er hægur vandi fyrir Póst og
síma að taka tímabundið allar hring-
ingar í „02“ til „09“ inn á sérstakan
síma, sem væri skiptiborð fyrir þessi
númer á venjulegan hátt. Þar væri
Svæðistölukerfið, segir
Jón Brynjólfsson,
hefur ýmsa kosti um-
fram núverandi kerfí.
farsímunum vísað frá. Slík frávísun
mundi aðeins eiga sér stað, að velj-
andinn veldi On- og myndi síðan hika
í 5 sek, vegna þess að hann mundi
ekki númerið, sem hann ætlaði að
velja og myndi þannig óviljandi gera
töf, sem tölvan mundi greina sem
þjónustuval. Á þeim tíma mundu
flestir vera búnir að ijúfa hringingu
og því lítil hætta á, að lenda óvænt
á skiptiborðinu og enn síður, að þetta
tímabundna fyrirkomulag yrði til
vandræða.
í þessu sambandi má lika minna
á það, að flest útinúmerin eru far-
símar NMT (20.000). Þeir fengju
númerin 05 n nn nn og hringing í
þá ásamt töf myndi lenda á „05“
(bilunum). Því væri nóg að setja
þar inn tímabundna svarþjónustu.
Ennfremur má minna á það, að
töfina má að skaðlausu lengja í 10
sek. Á þeim tíma mundu flestir
vera búnir að ijúfa og vandamálið
úr sögunni.
Kostir svæðistölukerfis
Svæðistölukerfið hefur ýmsa kosti
umfram núverandi kerfi, ef kerfi
skyldi kalla. Það felur í sér rými
fyrir 7 milljón númer umfram núver-
andi kerfí eða 3,4 sinnum núverandi
númerarými og gefur möguleika á
fleiri númeraröðum í samræmi við
það. Hvort kerfið hefur meira rými
og horfir því lengra til framtíðar
verður ekki deilt um.
Það ber líka nafn með réttu og
horfir ekki aðeins til framtíðar held-
ur líka til fortiðar. Það er í samræmi
við gamalt máltæki: „Að fortíð skal
hyggja, er framtíð skal byggja“.
Þetta heitir á nútíma „væntum-
þykju“-máli, að vera „fortíðarvænt
“og „framtíðarvænt“ kerfi, í einu
orði „notendavænt" kerfi og það er
mikilvægasta atriði númerabreyt-
ingar, þegar til lengri tíma er litið.
Hvað fær ekki staðist í
svæðistölukerfi?
Þegar búið er að leiðrétta svæðis-
tölukerfið (skv. leiðbeiningum Bald-
urs) fyrir útlendinginn, sem hringir
í gamla númerið á svæði 5 og þarf
að fá skilaboð í símsvara svo hann
lendi ekki á farsímanum 95-, væri
gaman að vita, hvað það er í þess-
ari tillögu um svæðistölukerfi, sem
„er óheppilegt og fær ekki staðist."
eins og stendur í svargreininni.
Ég get ekki betur séð, en svæðis-
tölukerfið hafí rúmlega þrefalt núm-
erarými og sé því margfalt öflugra
en þetta „framtíðar“-kerfi Pósts og
síma. Auk þess sem ég tel það not-
endavænna og hraðvirkara fyrir
bæði notendur og Póst og síma, því
það státar af 192.000 heimanúmer-
um með óbreytta stafi umfram kerfi
Pósts og síma.
Nýting í gamla kerfinu
Á svæði 1 era númer, sem byija
á tölum 1 til 8. Innan þessara marka
er rými fyrir 800.000 númer, en í
notkun era aðeins um 124.000 núm-
er eða um 15,5% af rýminu. Þetta
verður að teljast lág nýting og því
má spyija: Hver er orsökin? Hefur
ekki verið viðhöfð nægileg forsjálni
við úthlutun númera. Hefur ekki ver-
ið gert ráð fyrir stækkun fyrirtækja
og tilsvarandi þörf fyrir númeraraðir?
Hefur áætluð staðbundin þörf og
raunveraleg ekki haldist í hendur?
Era ástæður tæknilegar, fjárhagsleg-
ar, skipulagslegar eða hvað?
Það er eðlilegt að óska skýringa
á því, hvers vegna aðeins er hægt
eða hagkvæmt að nýta innan við
fimmta hvert sæti innan tugakerfís-
ins. Er kannski hætt að framleiða
búnað fyrir betri nýtingu innan 6
stafa kerfisins?
Höfundur 6r verkfræðingur.