Morgunblaðið - 10.11.1995, Blaðsíða 16

16 FÖSTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Kristján Ragnarsson á aðalfundi LÍÚ
Auðlindaskattur
mun veikja stöðu
sjávarútvegsins
„SÉRÍSLENZKUR auðlindaskatt-
ur á sjávarútveginn mun veikja
stöðu greinarinnar gagnvart helztu
keppinautum okkar, sem ekki
greiða slíkan skatt. Þegar haft er
í huga að atvinnugreinin á í harð-
vítugri samkeppni við aðila, sem
búa að gífurlegum ríkisstyrkjum,
sjá allir sanngjamir menn, að það
þjónar ekki efnahagslegum hags-
munum þjóðarinnar að tefla sam-
keppnisstöðu sjávarútvegsins í tví-
sýnu,“ sagði Kristján Ragnarsson,
formaður LÍÚ, meðal annars aðal-
fundi samtakanna í gær.
Kristján ræddi ítarlega um
stjórn fiskveiða og sagði kosti afla-
marks ótvíræða. Hann taldi þó
ýmsa annmarka á framkvæmd
stjórnunarinnar, einkum afskipti
stjórnvalda. Kristján sagði nauð-
synlegt að afnema svokallaða lín-
utvöföldun og sagði síðan: „Ef lit-
ið er ^ögur ár aftur í tímann, eða
til haustsins 1991, þá var úthlutað
500.000 tonnum þorskígilda í öll-
um kvótabundnum tegundum. í
haust var úthlutað 371.000 þorsk-
ígildum eða fjórðungi minna en
fyrir aðeins fjórum árum. Eðlilegt
er að spurt sé, hvernig atvinnu-
grein geti lifað af slíkar þrenging-
ar.
Við þessar aðstæður telja
ákveðnir aðilar sig þess umkomna
að krefjast þess að frekari álögur
verði lagðar á útgerðina í formi
auðlindaskatts. Með öðrum orðum
skal til viðbótar við skertar veiði-
heimildir koma nýr skattur. Eðli-
legra væri að spyija, hvemig út-
gerðin hafi lifað af þessar þreng-
ingar og hvað hafi gert það mögu-
legt. Það er engum vafa undirorpið
að aflamarkskerfið hefur hvatt til
sóknar á mið utan lögsögu. Þessa
möguleika hefði ekki verið hægt
að nota nema með framseljanlegu
aflamarki.
Hlutlausum fréttaflutningi
kastað fyrir róða
Ég játa fúslega að ég sá ekki
fyrir allar afleiðingar þess, að kom-
ið var á veiðistjómun, sem byggð-
ist á því að takmarka hvað veiða
mætti af hverri fisktegund. Það
hvarflaði áreiðanlega ekki að neinu
okkar að því myndi fylgja umræða,
er byggðist á öfund og illgimi. Svo
langt er gengið að heiðri blaða-
manna að hlutlausum fréttaflutn-
ingi er kastað fyrir róða í tak-
markalausu ofstæki ritstjóra
Morgunblaðsins fyrir þeim málstað,
er byggist á aukinni skattheimtu
og um leið lakari lífskjöram þeirra,
sem framleiðslustörfin vinna. Allir
ærlegir fjölmiðlar gera ólíkum
sjónarmiðum jafnt undir höfði, en
það á ekki við um ritstjóm Morgun-
blaðsins í þessu máli,“ sagði Krist-
ján Ragnarsson, formaður LÍÚ, við
setningu aðalfundar samtakanna í
gær.
Við lifum á fiski. Þetta er
staðreynd sem ég hefði haldið að
óþarft væri að tíunda, hvað þá fyr-
ir sprenglærðum hagfræðingum
Seðlabanka íslands. En svo ræki-
lega geta menn lokað sig af innan
svartlitaðra glugga þeirrar
stofnunar, að þeir sjá ekki einu
sinni þennan einfalda sannleika,
sem flestum grannskólabörnum er
ljós.“
Þróunarsjóðnum verði lokað
Kristján vék síðan að jöfnunar-
sjóðum, sem ráða yfir aflaheimild-
um, og Þróunarsjóði sjávarútvegs-
ins. Hann sagði nauðsynlegt að
jöfnunarsjóðimir yrðu lagðir niður
og taldi ennfremur rétt að loka
VERIÐ
Morgunblaðið/Kristinn
KRISTJÁN Ragnarsson flytur ræðu sína á aðalfundi LÍÚ. Þorsteinn Pálsson, sjávarútvegsráðherra
og Árni Kolbeinsson, ráðuneytisstjóri, fylgjast grannt með.
Flæmski hatturinn
Sóknarstýringu
ekki mótmælt enn
Þróunarsjóðnum. Ákveðið hefði
verið að lækka greiðsluhlutfall úr
45% í 20%, en það jafngilti ákvörð-
un um að úreldingu fiskiskipa yrði
hætt.
Hvalveiðar verði hafnar
Þá ræddi Kristján um umgengni
um auðlindina og lagðist gegn þeim
breytingum að allur undirmálsfísk-
ur teldist til aflamarks, en áður var
aðeins þriðjungur hans talinn til
aflamarks. Með því móti væri Ijóst
að síður væri komið með undirmáls-
fiskinn að landi.
Kristján kom einnig að hvalveið-
um og sagði nauðsynlegt að heija
þær sem fyrst, enda skaðaði það
þjóðarbúið að nýta ekki þá auðlind
er fælist í vaxandi hvalastofnum.
Þá tækju hvalirnir sífellt stærri
toll af nýtanlegum físki: „Ótti sölu-
manna íslenzkra sjávarafurða við
öfgasamtök eins og Greenpeace
má ekki ráða afstöðu okkar til
þessa máls. Fyrst þarf að veiða fisk,
síðan að framleiða úr honum sölu-
hæfa vöru og síðast að selja hana.
Ef við snúum ekki af þeirri braut,
sem við höfum verið á síðastliðin
10 ár, mun svo fara að sölumenn-
irnir hafí sífellt minna að selja.“
ÍSLENZK stjómvöld hafa enn ekki
ákveðið hvort þau nýti sér rétt sinn
til þess að mótmæla ákvörðun um
sóknarstýringu á Flæmska hattinum
á næsta ári. Sá frestur rennur út
síðar í þessum mánuði. Verði fyrir-
komulaginu mótmælt, eru íslenzk
stjómvöld ekki bundin af því. Þor-
steinn Pálsson, sjávarútvegsráð-
herra, segir að engar forsendur séu
til þess að stuðla að stjórnlausum
veiðum á þessum miðum á næsta
ári, öíl rök bendi til þess að tak-
marka verði veiðamar til að vernda
rækjustofninn. Hann vill þó ekki á
þessu stigi staðfesta að sóknarstýr-
ingunni verði ekki mótmælt.
Þorsteinn Pálsson flutti ræðu á
aðalfundi LÍÚ í gær og kom þar víða
við. Hann sagði að því miður væri
ekki dregin upp sönn mynd af sjávar-
útveginum í fjölmiðlum. Væri þar
meðal annars við útvegsmenn sjálfa
að sakast. Hann sagði að ekki kæmi
til greina að veikja samkeppnistöðu
íslenzks sjávarútvegs með auðlinda-
skatti og ræddi svo um veiðar á út-
höfunum og nauðsyn þess að sam-
komulag næðist um veiðistjóm í
Smugunni, Síldarsmugunni og
Reykjaneshrygg.
Ágreiningur um skattheimtu
Þorsteinn sagði að vaxandi sam-
staða værri nú um aflamarkskerfið,
en megin ágreiningurinn, væri hvort
leggja bæði auðlindagjald á útgerð-
ina eða ekki. „Ég held að meginá-
greiningurinn í dag standi um það
hvort auka eigi skattheimtu á sjávar-
útveginn í tengslum við úthlutun
aflaheimilda. Ég lít hins vegar ekki
á það sem ágreining um fiskveiði-
stjórnun, heldur ágreining um það
I
I
I
i

I
i
!
i
i
i
90 ár liðin frá stofnun Fiskveiðasjóðs íslands
STAÐA Fiskveiðasjóðs íslands á
90 ára afmæli sjóðsins er góð, að
sögn Más Elíssonar forstjóra.
Hann segir að hagnaður hafi auk-
ist úr 57 miiyónum króna árið
1992 í 250 milljónir króna í fyrra.
„Þetta er góðs viti fyrir lánastofn-
anir okkar og hefur haft í för með
sér batnandi kjör á erlendum lána-
markaði," segir hann.
„Skýringamar á betri afkomu
felast fyrst og fremst í minni af-
skriftum. Við komumst i gegnum
mestu erfiðleikana án þess að
lenda í taprekstri. Þetta sýnir að
sjávarútvegurinn kom tiltölulega
sterkur út úr þessum erfiðleikum,
raunar sterkari en margán grun-
ar. Einnig má þakka þetta þeirri
stefnu okkar að lána ekki nema
gegn góðum veðum og trygging-
um.“
Umfang aukist til muna
Fiskveiðasjóður var stofnaður
með lögum 10. nóvember 1905 eða
fyrir 90 árum og var Valtýr Guð-
mundsson þingmaður flutnings-
maður frumvarpsins. Landsstjórn-
in annaðist sjóðinn til ársloka 1930,
en þá var Útvegsbanka íslands
falin sljórn hans og starfræksla.
Árið 1966 urðu mikil þáttaskil í
sögu sjóðsins þegar hann var sam-
einaður Stofnlánadeild sjávarút-
vegsins og hlutverk hans jafn-
framt gert stórum víðtækara.
Umfang sjóðsins hefur Hka auk-
ist til muna frá fyrstu árum hans.
Sem dæmi má nefna að árið 1930
voru útlán sjóðsins tæpar 700 þús-
und krónur og eignir
rúmur helmingur af
þeirri upphæð. Útlán
Fiskveiðasjóðs árið
1955 námu hins vegar
samtals 79,5 milljón-
um króna, árið 1975
námu þau 16.724 miiy-
ónum króna og í lok
síðasta árs námu þau
25.190 miiyónum
króna. Það má taka
fram að ofangreindar
upphæðir eru ekki á
föstu verðlagi.
Lagarammi
rýmkaður
„Ástæðan fyrir
þessu er meðal annars sú að fyrstu
lög sem sett voru um Fiskveiðasjóð
árið 1905 voru takmarkandi. Þá
var einblínt á bátaútgerð, sem þá
var ráðandi í íslenskum sjávarút-
vegi,“ segir Már. Hann segir að
líkja megi þeirri atvinnubyltingu
sem kom í kjölfarið við svokallaða
iðnbyltingu meðal annarra þjóða.
Árið 1902 hafi vél verið sett í ís-
lenskan bát í fyrsta skipti og stuttu
síðar hafi fyrsti togar-
inn verið keyptur til
landsins. Aðstæður
hafi því átt eftir að
breytast mikið.
„Það að ekkert var
lánað til fiskvinnslu
eða togaraútgerðar
var takmarkandi og
svo auðvitað að
Landssjóður útvegaði
fjármagn i fyrstu.
Aðrar leiðir voru ekki
opnar til að byija með.
Þjóðartekjur voru lág-
ar og því úr litlu að
moða,“ segir Már.
„Lagaramminn var
svo rýmkaður í mörg-
um áföngum og í dag má sjóðurinn
lána til allra greina sjávarútvegs
og skyldra atvinnugreina."
„Fiskveiðasjóður hefur sífellt
tekið meiri þátt í framþróun sjáv-
arútvegsins, með rýmkun Iaga og
meira fjárstreymi,“ segir Már.
„Þannig hefur sjóðurinn tekið þátt
í velgengnj og mótlæti í sjávarút-
veginum. Ég vil halda því fram
að þessi viðskipti hafi bæði verið
sjávarútveginum og sjóðnum hag-
stæð.“
Notast við myntkörfu
Már segir að Fiskveiðasjóður
láni ekki lengur 75% af kostnaðar-
verði skipa. Það hafi reynst of
mikið, ef harðnaði í ári, og útgerð-
in hafi einfaldlega ekki staðið und-
ir því. í dag láni sjóðurinn 60% til
skipa sem smíðuð séu erlendis, en
65% til skipa sem smíðuð séu inn-
anlands. „Greiðslubyrðin var of
há,“ segir hann. „Sem dæmi má
nefna að á árunum 1984-85 eignað-
ist sjóðurinn 4-5 skip. Árin áður
höfðu vextir á dollar, sem þá var
aðallega lánað í, farið upp í 20%
og það er ekki lítið álag á stóra
skuld."
Til að bregðast við vaxta- en þó
einkum gengissveiflum sem þess-
um er m.a. notast við svokallaða
myntkörfur í útlánum Fiskveiða-
sjóðs. Hann lánar þá S gjaldmiðlum
nokkurra landa í einu og reynir
þannig að sporna gegn gengis-
sveiflum með því að jafna þær út
á milli landa. Már segir að dollarinn
hafi lækkað mikið undanfarið en á
móti hafi komið að japanska jenið
hafi hækkað þegar einnig væri
tekjið tillit til breytinga annara
gjaldmiðla í mynkörfunni, mætti
segja, að gengisstýringin s.I. tvö
ár hafi heppnast nokkuð vel.
Endurnýjun loðnuskipaflotans
.Stórt verkefni Fiskveiðasjóðs
um þessar mundir og í nánustu
framtíð er endurnýjun loðnuskipa-
Óhræddur við
samkeppni
Már Elisson
flotans og vinnslustöðva, að sögn
Más. „Þótt skipunum sé haldið vel
við eru þau orðin gömul að jafnaði
og auk þess hafa komið aukist
kröfur um betri meðferð afla og
það kallar á kælibúnað," segir
Már.
„Það er orðið meira um að sjó-
kæling sé sett í skip vegna loðnu,
hrogna og svo auðvitað síldar."
„Annars eru endurnýjunarverk-
efni alltaf fyrir hendi, því flotinn
þarf endurnýjunar við,“ segir
hann. „Það er misskilningur að
ekki megi smíða skip lengur. Með-
alaldur íslenska fiskiskipaflotans
er orðinn 16-17 ár. Það er nokkuð
hár aldur, þótt flotanum hafi verið
haldið vel við.“
Rekstur Þróunarsjóðs
„Fiskveiðasjóði hefur tekið að
sér daglegan rekstur Þróunarsjóðs
og þar með það verkefni að hjálpa
til við endurskipulagningu íslensks
sjávarútvegs, sem felst í að úrelda
skip og sey'a úr landi," segir Már.
„Úreldingin er núna komin I hátt
í 15% af brúttó rúmlestatölu, sem
er varanlegt átak til að draga úr
sóknarmætti skipaflotans. Þetta
hefur verið mikið verk. Vonandi
eru betri tímar framundan, þannig
að þetta verði óþarft. Nú eru til
dæmis betri árgangar af þorski
að koma upp, en verið hafa og
horfur virðast góðar.“
Fram til 1988 tók Fiskveiðasjóð-
ur lán í gegnum Framkvæmdasjóð,
en núna annast Fiskveiðasjóður
sínar lántökur sjálfur. „Það hefur
gengið vel, sérstaklega með tilliti
til þess að við erum ekki með neina
ríkisábyrgð,“ segir Már. „Afkom-
an hefur alltaf verið jákvæð, eigin-
fjárstaða sterk og afskriftir minni
!
I
l
i