Morgunblaðið - 15.11.1995, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 15. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
OSMO Vanska, Sigrún Hjálmtýsdóttir og Helga
Þórarinsdóttir segja að Hallgrímskirkja sé kjör-
inn vettvangur fyrir flutning tregatónlistar.
Grát ei móðir,
fegnrst drottn-
ing himna
Tregatónlist er yfírskríft tónleika sem Sin-
fóníuhljómsveit íslands gengst fyrir í Hall-
grímskirkju annað kvöld. Orrí Páll Ormars-
son átti orðastað við Sigrúnu Hjálmtýsdótt-
ur, Helgu Þórarinsdóttur og Osmo Vánská,
sem verða í forgrunni á tónleikunum.
ESSI kvöldstund verður mjög
sérstök - sennilega líkari
hugleiðslu eða bæn en tón-
leikum. íslenska þjóðin hefur orðið
fyrir miklum áföllum á þessu ári
og það er því við hæfi að flytja tón-
list sem er uppbyggjandi á annan
hátt en sú sem flutt er á hefðbundn-
um sinfóníutónleikum," segir Osmo
Vánská, sem stjóma mun Sinfóníu-
hljómsveit íslands á fyrri tónleikum
BLÁU raðarinnar í Hallgrímskirkju
annað kvöld.
Einsöngvari á tónleikunum, sem
bera yflrskriftina Tregatónlist, verð-
ur sópransöngkonan Sigrún Hjálm-
týsdóttir, Diddú, og einleikari Helga
Þórarinsdóttir víóluleikari. Á efnis-
skránni verða Maurerische Trauer-
musik eftir Mozart, Lachrymae eftir
Britten og þriðja sinfónía Góreckis.
Þriðja sinfónía pólska tónskálds-
ins Henryks Góreckis, Sorgarsöngv-
asinfónían, varð þekkt í gegnum
íjölmiðla en hún sat um nokkurra
mánaða skeið í hæstu hæðum
breska vinsældalistans. Sinfónían
var skrifuð árið 1976 fyrir sinfóníu-
hljómsveit og sópran söngrödd og
ekki er vitað til þess að annað nútí-
matónverk hafi höfðað í jafn ríkum
mæli til almennings.
Yrkisefnið er þær hörmungar sem
dunið hafa yfir pólsku þjóðina í
gegnum tíðina. í fyrsta þætti notar
Górecki ljóð frá 15. öld, Sorgaróður
hins heilaga kross, þar sem María
mey biður þess að fá að deila þján-
ingunni með syni sínum. Textinn í
öðrum þætti er fenginn úr bæn sem
18 ára stúlka rispaði á vegg í fanga-
klefa Gestapo í Zakopane: „Grát ei
móðir, fegurst drottning himna.
Styð mig ætíð og styrk, heilög móð-
ir.“ í lokaþætti sinfóníunnar syrgir
móðir son sem fallið hefur í valinn
- annaðhvort í heimsstyijöldinni
fyrri eða í uppreisnum í Slesíu í
Suður-Póllandi sem komu í kjölfarið.
Hittir beint í mark
„Það er einhver sefjun í þessu
verki sem hittir beint í mark,“ segir
Diddú, sem syngja mun ljóðakaflana
í Sorgarsöngvasinfóníunni. Segir
hún ennfremur að sinfónían sé fal-
lega einlæg og lýkir henni við hug-
leiðslu. „Þetta er mikil stemmnings-
tónlist, eins og hin verkin á efnis-
skránni, og fólk ætti að geta átt
fallega og friðsæla stund í kirkj-
unni.“
Diddú hefur ekki sungið á pólsku
áður og fékk því pólska stúlku, bú-
setta hér á landi, til að liðsinna sér
við framburðinn. „Þetta hefur geng-
Morgunblaðið/Kristinn
BLÁSARASEXTETTIIÍN
á æfingu.
Vínarklassík
í Askirkju
KAMMERTÓNLEIKAR verða
haldnir í Áskirkju í dag, miðvikudag,
kl. 20.30. Á efnisskránni er sextett
fyrir tvær klarinettur, tvö hom og
tvö fagott eftir Mozart og sextett
fyrir tvær klarinettur, tvö hom og
tvö fagott eftir Beethoven. Flytjend-
ur verða klarinettuleikaramir Osmo
Vánská og Sigurður Ingvi Snorra-
son, homleikaramir Þorkell Jóelsson
og Svanhvít Friðriksdóttir og fagott-
leikaramir Bijánn Ingason og Darr-
en Stonham.
Þessi gerð tónlistar, sem gekk
undir heitinu „harmoniemusik" var
gífurlega vinsæl vítt og breitt um
Evrópu síðari hluta átjándu aldar
og fram á fyrsta fjórðung þeirrar
nítjándu. Divertimentóið eftir Moz-
art, sem leikið verður, er umritun á
aríum úr Don Giovanni og Brúð-
kaupi Fígarós.
í samtali við blaðamann sagði
Sigurður Ingvi að þessi verk væm
mjög viðamikil og faiieg. „Þessi vín-
armúsík hefur aftur komið fram í
dagsljósið á síðustu árum og nýtur
síaukinna vinsælda." Sigurður sagði
að það yrði vafalaust skemmtilegt
fyrir áheyrendur að fá að kynnast
Osmo Vánská sem hljóðfæraleikara
en hann væri meira þekktur sem
aðalstjómandi Sinfóníuhljómsveitar
íslands.
TONLIST
Bústaðakirkja
KAMMERTÓNLEIKAR
Trio Borealis ásamt Sigrúnu
Eðvaldsdóttur fluttu verk eftír
Karsten Fundal, Beethoven og
Olivier Messiaen. Sunnudagurinn
12. nóvember, 1995.
KAMMERMÚSEKKLÚBBURINN
bauð til tónleika í Bústaðakirkju
sl. sunnudag og kom þar fram
Trio Borealis. Tríóið skipa Beth
Levin píanóleikari, Richard
Talkowsky sellóleikari og Einar
Jóhannesson klarinettuleikari en
að þessu sinni fengu þau til liðs
við sig Signínu Eðvaldsdóttur
fiðluleikara. Á efnisskránni voru
þrjú verk, Spor, kvartett fyrir
fiðlu, klarinett, selló og píanó, eft-
ir danska tónskáldið Karsten
Fundal, Tríó fyrir píanó, fiðlu og
selló, eftir Beethoven og Kvartett-
inn um endalok tímans, eftir Olivi-
er Messiaen.
Tónleikamir hófust á verki
Karstens Fundals, sem hann samdi
sérstaklega fyrir Trio Borealis,
með styrk frá Nomus, Norræna
tónskáldaráðinu, og var þetta
frumflutningur verksins. í efnis-
skrá er útskýring á hönnun verks-
ins, þar sem tónskipan í hröðu
tónmynstri verður einnig tónræn
uppistaða í hægu tónmynstri og
einnig, að notuð er eins konar
„raderingstækni", en þó hver „eft-
irprentun“ sé ný útgáfa geta þær
hver fyrir sig verið viðmiðun varð-
andi nýja eftirprentanir, líkt og
slóð af sporam, þ.e. Spor við spor
af spori.
Hvað slíkt hönnunarplan hefur
með músiklega upplifan að gera
eða þann' skáldskap sem nefnist
tónlist, er óljóst og einnig hvort
Snjall-
ir lista-
menn
hlustendur eigi að heyra eða
skynja útfærsluna á sama hátt og
formskipan og samfléttan stefja í
gamalli tónlist. List með útlistun-
um má túlka sem svo, að nauðsyn-
legt sé að segja hlustendum það
sem ekki hefur tekist að gera með
verkinu sjálfu. Þegar öllum útskýr-
ingur er sleppt er það hlustunin,
upplifun tónlistarinnar, sem skipt-
ir máli og að því leyti til er Spor
mjög áheyrilegt verk. Það hefst á
hröðum fallandi tónlínum, sem síð-
ar birtast í hægu tónferli, sem
bæði bera í.sér falleg blæbrigði
og jafnvel lagræn tóntengsl.
Seinni hlutinn, sem í heild er hæg-
ferðugur, er helst til of langdreg-
inn og það sem sagt skal, var því
að nokkra leiti of oft sagt. Þrátt
fyrir að verkið er ekki sérlega
frumlegt bætir þar mikið úr, að
það er áheyrilegt og var mjög vel
flutt, eftir því sem hægt að gera
sér grein fyrir af framflutningi nýs
verks.
Annað verkið á efnisskránni var
píanótríó í D-dúr op, 70, nr. 1.
Píanótríóin tvö, op. 70, era samin
um svipað leyti og 6. sinfónían,
A-dúr sellósónatan og 5. píanóko-
sertinn og þá er Beethoven 38 ára
gamall. Tríóið er í þremur þáttum
og var fyrsti þátturinn allt of hratt
leikinn en hægi þátturinn var aftur
á móti stórkostlega vel leikinn en
þessi dularfulli þáttur er uppfullur
ið ágætlega," segir hún, en að öðru
leyti mun undirbúningurinn fyrir
tónleikana hafa verið með hefð-
bundnu sniði.
Lachrymae fyrir víólu og strengi
samdi Benjamin Britten fyrir hinn
kunna breska víóluleikara William
Primrose og var verkið frumflutt á
listahátíðinni í Aldenburgh árið
1950. Er það samið undir hughrifum
af þremur sönglögum breska tón-
skáldsins og ævintýramannsins
Johns Dowlands, sem var uppi á
sextándu og sautjándu öld.
Helga Þórarinsdóttir, sem verið
hefur fyrsti víóluleikari Sinfóníu-
hljómsveitar íslands í átta ár, mun
leika einleik í Lachrymae. Segir hún
að verkið sé tiltölulega lítið þekkt,
sem sé undarlegt með hliðsjón af
gæðum þess. „Það er mikil stemmn-
ing í þessu verki og það hentar víól-
unni ákaflega vel.“
Fráfall frímúrara
Vánská tekur undir þetta og
bætir við að meistaraverk á borð-
við Lachrymae undirstriki dýpt og
áhrifamátt víólunnar sem einleiks-
hljóðfæris.
Maurerische Trauermusik samdi
Wolfgang Amadeus Mozart í tilefni
fráfalls tveggja háttsettra frímúr-
ara. Hann var mikill áhugamaður
um boðskap og starf þeirrar reglu
og var virkur í starfi hennar í Vínar-
borg síðustu ár ævi sinnar. Samdi
Mozart mörg tónverk er reglunni
tengdust og þykir Töfraflautan
meðal annars bera sterkan keim af
siðareglum frímúrara. Þá hlaut eitt
af síðustu verkum tónskáldsins ein-
faldlega nafnið Eine kleine Frei-
mauerkantate.
Diddú, Helga og Vánská eru á
einu máli um að tónleikamir annað
kvöld ættu að höfða til breiðari hóps
en hefðbundnir tónleikar Sinfóníu-
hljómsveitar íslands - ekki síst á
tímum þegar landsmenn hafa þurft
að snúa bökum saman vegna endur-
tekinna áfalla. Segir tónlistarfólkið
ennfremur að Hallgrímskirkja sé
kjörinn vettvangur fyrir tónleika af
þessu tagi: Umgjörð og hljómburður
séu tónlistinni til framdráttar. „Það
er nauðsynlegt að flytja friðsæla
tónlist við réttar aðstæður."
af blæbrigðaríkum reimleika hug-
myndanna og í lokaþættinum er
sem óhugnaleikanum sé létt af
með glaðlegum feginleik.
Lokaverk tónleikanna var
Kvartett um endalok tímans, eftir
Messiaen, listaverk , sem snertir
djúpt við leit mannsins í ráðgátum
lífsins og þrá hans að vita sér
borgið við fótstall Krists. Messiaen
leitar fanga í Opinberanarbók Jó-
hannesar og heyrir í þeim hildar-
leik, er bræður bárast á banaspjót
í síðari heimsstyijöldinni, þann óm
er boðar endalok tímans og jarðar-
innar er útvöldum opinberast
leyndardómur Guðs. Verkið er í 8
þáttum, sérkennilega andstæðum
og var leikur listamannanna í einu
orði sagt frábær. Píanistinn Beth
Levin lék einstaklega vel og átti
sinn þátt í dramtískum blæbrigð-
um verksins, sérstaklega regn-
bogahljómana í 2. þætti, sem að
öðru leyti var leikinn í áttundum
af fiðlu og selló. Þriðji þátturinn,
Hyldýpi fuglanna, var afburða vel
leikinn af Einari Jóhannessyni. Á
eftir glettinn ijórða þátt var fimmti
þátturinn, Lofsöngur til eilífðar
Jesú, glæsilega leikinn af Richard
Talkowsky og við sérlega vel út-
færðan undirleik Beh Levin. Það
er auðvitað ekki tilviljun að þáttur
þessi hefst á So-mí, tónbili, sem
er grunntónbil í tónlesi kirkjunnar.
Sjötti þátturinn er sérkennileg tón-
smíð og öll leikin í áttundum en
mesta tónverkið í þessu margræða
verki er sá sjöundi. Áttundi þáttur-
inn er eins konar þakkargjörð, ein-
leikur á fiðlu með undirleik píanós
og var leikur Sigrúnar Eðvalds-
dóttur glæsilegur. 1 heild var leik-
ur þessa meistaraverks með því
snjallasta sem heyrst hefur til
listamanna hér á landi.
Jón Ásgeirsson
Alþingis-
manna-
sögukvöld
ALÞINGISMANNASÖGU -
KVÖLD verður í Kaffileikhús-
inu í Hlaðvarpanum í kvöld,
miðvikudagskvöld. í haust var
ákveðið af efna til starfsgreina-
sögukvölda í bland við önnur
og er þetta annað sögukvöldið.
Það fyrsta var Prestasögukvöld.
Sagnaajþingismennimir em:
Guðni Ágústsson, Hjálmar
Jónsson, Jón Kristjánsson og
Sighvatur Björgvinsson. Búast
má við að þeir munu segja
skondnar sögur úr þinginu, af
sjálfum sér og öðmm alþingis-
mönnum, segir í kynningu.
t
EYDÍS Franzdóttir óbó-
leikari og Brynhildur Ás-
geirsdóttir píanóleikari.
Eydís o g
Brynhildur á
Háskólatón-
leikum
Á HÁSKÓLATÓNLEIKUM í
Norræna húsinu í dag flytja
Eydís Franzdóttir óbóleikari og
B’ynhildur Ásgeirsdóttir píanó-
leikari verk eftir Robert Schum-
ann, Benjamin Britten og Cam-
ille Saint-Saéns. Þær leika
Rómönsu no. 2 op. 94 eftir
Schumann, Temporal Variati-
ons eftir Britten og Sónötu op.
166 eftir Saint-Saéns. Tónleik-
amir em hálftími að lengd og
hefjast kl. 12.30.
Handhöfum stúdentaskírteina
er boðinn aðgangur, en aðgangs-
eyrir fyrir aðra er 300 kr.
Nýjar bækur
• ICELAND Review hefur
sent frá sér nýja bók. Hún er
gefin út á ensku og heitir Ice-
land’s
Treasured
Gifts of
Nature.
„Hér er
fyrstog
fremst um
lítinn en
eigulegan
Páll Stefánsson minjagrip að
Ijósmyndari ræða, þar
sem nokkrar helstu náttúra-
perlur landsins skarta sínu
fegursta," segir í kynningu. í
bókina vom valdar tuttugu og
fimm staðir, sem sýna sér-
stætt landslag og fjölbreytni
íslenskrar náttúra og þeim
gerð skil í máli og myndum.
Páll Stefánsson ljósmyndari
tók allar myndimar ogþeim
fylgir stuttur texti með ýmsum
fróðleiksmolum og lýsingu á
hveijum stað, sem Páll Asgeir
Ásgeirsson skrifaði.
Bókin er prentuð í Prent-
smiðjunni Odda hf. Hún er57
bls. ogkostar 980 krónur.
Nýlistasafnið
Kynningn
frestað
ÁÐUR auglýstri kynningu
Thomas Ruppel á verkum sfn-
um í Nýlistasafninu við Vatns-
stíg, sem vera átti í dag mið-
vikudag, hefur verið frestað til
miðvikudagsins 22. nóvember
kl. 16.30.