Morgunblaðið - 22.12.1995, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 1995
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Guðrún Jónas-
dóttir fæddist í
Reykjavík 22. apríl
1908. Hún lést í
Reykjavík 13.
deseraber síðastlið-
inn. Foreldrar henn-
ar voru Jónas Helga-
son, verslunarmaður
í Brautarholti í
Reykjavík, f. 25.4.
1872, d. 6.2. 1948, og
kona hans Sigríður
Oddsdóttir hús-
freyja, f. 14.8. 1883,
d. 11.8. 1962. Systk-
ini hennar voru Odd-
ur, Ingibjörg og Sigríður, öll
látin, en eftirlifandi er Gyða.
Eftirlifandi eiginmaður Guð-
MAMMA mín er dáin. Hvernig á
ég að skrifa minningargrein um
hana? Mamma litla, eins og við
systumar sögðum svo oft. Ég veit
vel að mamma var orðin 87 ára,
en hún var einhvern veginn aldrei
gömul kona í mínum augum. Ég
var farin að hlakka til að hitta hana
um jólin.
Þegar ég hugsa til baka, sé ég
fyrir mér fallega konu sem alltaf
var brosandi, góð og umhyggjusöm.
Mér fannst alltaf hún vera besta
mamma í heimi.
Hún og pabbi voru klettarnir,
sem alltaf stóðu saman. Ég hef
búið sl. 17 ár í Noregi. Mamma og
pabbi komu oft í heimsókn til okk-
ar. Ég minnist tilhlökkunar á heim-
ili okkar, ég, Arni, Þórður og Guð-
rún Ásta að laga til og hafa allt
fínt, amma og afí voru að koma.
Amma á Hóló eða amma Guðrún,
eins og bömin kölluðu mömmu, var
innilega velkomin amma til okkar
í Noregi.
Mamma sá sinn metnað í að
skapa fallegt heimili fyrir sig, pabba
og okkur systurnar. Hún var fagur-
keri og elskaði allt sem fallegt var.
Mamma var mjög félagslynd kona
og henni líkaði að hafa sína í kring-
um sig. Margir eru kaffíbollamir
sem drukknir voru á Hólavallagötu
13. Börnin okkar Árna elskuðu
ömmu Guðrúnu meira en orð fá
lýst. Núna getur Guðrún Ásta fylgt
ömmu til hvfldar en Þórður biður
fyrir kveðju til þín, mamma mín.
Árið 1995 hefur ekki verið neitt
gott ár fyrir okkur Árna og börn.
Fyrst í janúar misstum við Einaf
afa, svo í sumar ömmu Ástu og nú
hana mömmu. Aldrei hefur neitt
verið eins sárt og að missa þessar
þtjár manneskjur.
Esku mamma mín, mig skortir
orð, friður sé með þér.
Mamma mín ég þakka þér
þúsund góðar stundir
Góða ferð er ósk frá mér
til móts við grænar grundir.
Þín dóttir,
Guðrún S. Tryggvadóttir.
í minningu ömmu okkar
Skoðaðu hug þinn vel, þegar þú
ert sorgmæddur og þú munt sjá að
þú grætur vegna þess, sem var gleði
þín.
(Kahlil Gibran.)
rúnar er Tryggvi
Pétursson, f. 25.11.
1909 á Eyrarbakka,
nú vistmaður á
Hvítabandinu. Börn
þeirra eru: 1) Sig-
ríður Elísabet, hús-
móðir, f. 30.11.
1933. 2) Ólafía Kol-
brún, húsmóðir, f.,
13.8. 1935. 3) Ásta,
húsmóðir, f. 30.9.
1939. 4) Guðrún
Steinunn, deildar-
stjóri, búsett í Nor-
egi, f. 10.9. 1948.
Utför Guðrúnar
verður gerð frá Dómkirkjunni í
Reykjavík í dag og hefst athöfn-
in klukkan 15.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin strið.
(V. Briem.)
Barnabörn.
Guðrún Jónasdóttir, sem við
kveðjum í dag, var mér og minni
fjölskyldu afskaplega góð, svo og
maður hennar, Tryggvi Pétursson,
fyrrverandi bankastjóri Búnaðar-
bankans í Hveragerði. Þessi heið-
urshjón voru tíðir gestir á heimili
okkar hjóna, en Guðrún var móður-
systir mannsins míns, Jónasar Guð-
mundssonar heitins, og Tryggvi
föðurbróðir og var mikil vinátta
þeirra í milli. Tryggvi liggur nú á
Hvítabandinu og sér á bak sinni
heittelskuðu.
Ekki var sá afmælisdagur hald-
inn á mínu heimili að þeirra hjóna
væri ekki beðið með mikilli eftir-
væntingu. Guðrún laðaði alla til sín
Og átti ungviðið hauk í horni þar
sem hún var, því hún hafði alltaf
eitthvað fallegt að segja. Tryggvi
hafði sína aðferð við strákana, sagði
prakkarasögur af sér og sínum
bræðrum af Bakkanum, en þangað
leitaði hugurinn oft. Guðrún var
falleg kona og maður hennar ákaf-
lega hrifínn af sinni og sagði oft
sögur af henni, m.a. þegar hún
vann í fegurðarsamkeppni fyrir
ömmúr úti á Spáni. „Ömmufegurð-
arsamkeppni og mín vann,“ sagði
Tryggvi hreykinn, en hann var alla
tíð stoltur af að eiga Guðrúnu sína.
Guðrún var mikil bjartsýnis-
manneskja, jákvæð og naut lífsins.
Hún hafði orðið „dýrðlegt" oft á
vörum sér, var þakklát fyrir allt sem
fyrir hana var gert og sagði þá
gjaman: „Þetta er alveg dýrðlegt,"
ef hún var spurð um þetta eða hitt
og hló dátt.
Hún var mikil jólamanneskja og
var fegurð jólanna í samræmi við
hennar persónuleika. Rauði liturinn
var henni einkar kær og allt sem
glitraði á gladdi augu hennar, en
Guðrún var mikill fagurkeri.
Guðrún hefur nú kvatt okkur að
sinni. Við þökkum henni dýrðlegar
stundir.
Jónína H. Jónsdóttir.
Þegar Guðrún Jónasdóttir er
kvödd kemur í hugann minning frá
bemskuári í Reykjavík. Ungur og
úppburðarlítill smásveinn kveður
dyra í lágreistum bæ vestur á Bráð-
ræðisholti. Dyrnar opnast og bros-
hýr unglingsstúlka spyr glaðlega
um erindi. Hvað vilt þú vinur? Hvem
ætlar þú að fínna? Erindið var að
fá lánaðan handvagn til þess að aka
útsæðiskartöflum í kálgarð, sem
móðir mín og okkar systkinánna
hafði tekið á leigu til afnota fyrir
fjölskyldu okkar, sem nýlega var
flutt til bæjarins og hafði fengið
íbúð í Úlfaldanum, steinhúsaþyrp-
ingu er svo var nefnd á Bráðræðis-
holti. Kálgarðurinn, sem var
áfangastaður í fyrirhuguðum leið-
angri var á Melunum, skammt frá
Loftskeytastöðinni. Þaðan blöstu
við fannhvítar hallir Sturlubræðra,
fésælla athafnamanna. Móðir mín
taldi til skyldleika við þá bræður.
„Langamma mín var Vilborg, dóttir
Halldórs Brynjólfssonar Hólabisk-
ups,“ sagði hún og brá fyrir ættar-
stolti í rómnum. Svo rakti hún ætt-
ir Sturlubræðra og sínar saman
með nafnarunu. Allt fór það i flækju
í huga smádrengs, sem táldi að hér
væri um Sturlunga að ræða, Snorra
Sturluson og það lið. Nöfn þeirra
vom líka skráð á annað hvítt hús
við Hverfisgötu, Safnahúsið, svo
það kom allt heim og saman.
En stúlkan, sem stóð í lágreistum
dyrum Litla-Brautarholts var svo
undurgóð í viðmóti að feimnin, sem
fylgdi erindinu um handvagnslánið,
hvarf og innan stundar virtist ekk-
ert sjálfsagðara en að burt væri
ekið traustum og velsmíðuðum
handvagni sem rann greiðlega eftir
götutroðningi meðfram fískverkun-
arhúsum Dvergs, þar sem þeir fé-
lagar Jón Magnússon í Lindar-
brekku og Ingimundur Jónsson
ráku umfangsmikla fískverkunar-
stöð, svo ilmurinn af sólþurrkuðum
saltfíski lá í loftinu og barst með
norðanblænum, eins og skógarilm-
urinn í gegnum svefninn hjá gömlu
hjónunum og Ljósvíkingnum.
Það gnast í mölinni undan vagn-
hjólunum er haldið var heimleiðis
framhjá Bráðræði og beygt inní
portið að húsabaki, heima á hlaði.
Hingað var þá vagninn kominn.
Traust smíði Jónasar Helgasonar í
Brautarholti. Hver kunni svo sem
betur til verka en hann, sjálfur
ökumaður um áraskeið hjá sjálfum
Ditlev Thomsen konsúl, eiganda
Thomsensmagasíns. Á ljósmyndum
sem teknar voru af mannþyrpingu
í Hafnarstræti, fjölda ferðamanna
erlendra og innlendra, þar sést Jón-
as sitja keikur í ökumannssæti og
heldur traustum höndum um taum-
inn. Mér virðist sem faðir minn,
Pétur Guðmundsson, sé einnig á
myndinni. Hann mun þá hafa verið
ferðamannatúlkur og fylgdarmaður
hjá Ditlev Thomsen. Hvorugan
þeirra Jónasar eða Péturs mun hafa
grunað að leiðir niðja þeirra tengd-
ust sem varð.
Jónas var Húnvetningur. Frá
Litlu-Giljá í Húnaþingi. Áður höfðu
forfeður hans búið um langt skeið
á Sauðanesi. Traustir húnvetnskir
stofnar. Glaðlyndi einkenndi suma
frændur Jónasar, en iðjusemi og
skyldurækni voru jafnan í fyrir-
rúmi.
Að hætti ungra manna sótti Jón-
as suður yfír heiðar, í verið, eins
og sagt var. Hann réð sig til sjó-
róðra í Reykjavík. Jónas er skráður
á manntali árið 1900. Þá býr hann
í Brautarholti. Brautarholtsbæinn
(Litla-Brautarholt) reisti Oddur
Jónsson formaður árið 1885. Oddur
var harðduglegur sjómaður. Hann
sótti sjóinn af kappi. Náði ekki
fímmtugsaldri. Drukknaði í físki-
róðri vestur á Sviði 1902 þá tæp-
lega 45 ára gamall.
Oddur útvegsbóndi í Brautarholti
var faðir Sigríðar Oddsdóttur, móð-
ur Guðrúnar, sem hér segir frá.
Kona Odds var Guðrún Árnadóttir,
sem fædd var í Guðriabæ í Selvogi.
Faðir hennar var Árni Guðnason,
sonur Guðna þess er byggði
Guðnabæ. Náinn skyldleiki var með
okkur systkinum og Guðrúnu eldri
í Brautarholti. Amma okkar, Petr-
únella Guðnadóttir, var föðursystir
Guðrúnar. í Litla-Brautarholti var
því vinum og ættingjum að mæta.
Þeim Brautarholtshjónum varð
margra barna auðið. Sigríður, móð-
ir Guðrúnar, var fædd í Pálshúsum
í Reykjavík árið 1883. Síðan fædd-
ust börnin hvert af öðru í Brautar-
holti. Mér barst nýlega í hendur
ljósmynd af Guðrúnu Árnadóttur
og börnum hennar. Það er mann-
vænlegur hópur. Það vekur furðu
nútímans þegar þess er gætt hve
atgervi þessa fólks er einstakt og
stirnir á hreinlæti og myndarskap,
en vistarverur knappar og þröngar.
Samt var hver krókur og kimi hvít-
skúraður og tandurhreinn. Á ljps-
myndinni, sem frá er sagt, er sem
hefðarmeyjar sitji í gestaboði, vel-
temprað skap, festa og stilling lýsir
úr svip, en synirnir bera með sér
einbeitni og karlmannshug.
Segja má að börn Sigríðar í
Brautarholti og Jónasar Helgasonar
hafí tekið í arf atgervi og dugnað.
Ljósmynd af þeim Brautarholts-
hjónum hinum yngri sýnir geðþekk-
ar og fallegar dætur og soninn
Odd, svipmikinn. Hann varð þjóð-
kunnur vegna athafna sinna. Oddur
í Glæsi var hvarvetna rómaður fyr-
ir dugnað sinn og framtakssemi. Á
yngri árum var hann háseti á togur-
um. Hann var afburða þrekmenni
og víkingur til vinnu og afkasta.
Síðar setti hann á stofn efnalaug
og fatahreinsun en hvarf svo að
húsasmíð. Þá kom í ljós að Oddur,
sem alinn var upp í litla ævintýra-
bænum, með lága risinu, reisti hvað
hæstar glæsihallir.
Aðrar eins vistarverur þekktust
naumast í Vesturbænum, enda
nefndi alþýða húsin á Melunum
„Kanslarahallir". En Sigríður, móð-
ir systkinanna í Brautarholti, bar
sig af slíkri reisn að hver sem sá
hana prúðbúna hefði einmitt talið
að slík húsakynni hæfðu fasi henn-
ar og framkomu. Hún hélt þó áfram
að búa í lága litla bænum sínum,
en þangað hafði hún flust tveggja
ára með foreldrum sínum árið 1885.
Litla-Brautarholt stóð allt til ársins
1988.
Þau mæðginin, Sigríður og Odd-
ur, höfðu alllöngu áður en þetta
gerðist, að húsin á Melunum risu,
unnið saman að annarri hallarsmíð.
Guðmundur R. Oddsson, bróðir Sig-
ríðar, var ákafur liðsmaður nývakn-
aðrar verkalýðshreyfingar. Sam-
tökin höfðu fest kaup á lóðarspildu
við Hverfisgötu og Ingólfsstræti.
Þar var fyrirhugað að risi hátim-
bruð höll alþýðu. Þangað streymdu
erfíðismenn að velta grjóti og
höggva hnullunga í húsgrunni.
Dagverkagjafír voru skráðar og
birtar í Alþýðublaðinu. í allnokkrum
tölublöðum bregður fyrir nöfnum
þeirra systkina, Guðmundar og Sig-
ríðar. Þar er einnig getið Odds Jón-
assonar. Þau gefa dagsverk í hús-
grunninum. Guðmundur gefur einn-
ig verkfæri. Þannig lýsti Brautar-
holtsfólkið fylgi sínu og fulltingi við
sameiginlegt átak alþýðu.
Oddur Olafsson, baðstofufélagi
Þórbergs Þórðarsonar, stóð við
þennan sama húsgrunn 1. maí 1923
og spurði Þórberg Þórðarson: „Hvar
rís hús reykvískrar alþýðu?" „Hér á
það að rísa,“ sagði Þórbergur. „Við
stöndum við sjálfan húsgrunninn."
Hún Sigríður í Brautarholti taldi
ekki eftir sér sporin vestan af Bráð-
ræðisholti í húsgrunninn við Hverf-
isgötu. Yngsta dóttir þeirra hjóna,
Gyða, fæðist um þessar mundir,
árið 1923.
Jónas Helgason réðst til starfa
hjá verslun Jes Zimsen í Hafnar-
stræti 23 þegar Thomsensverslun
hætti. Þar vann hann við innheimtu-
störf árum saman. Guðrún Jónas-
dóttir og Tryggvi bróðir minn unn-
ust vel og lengi. Með þeim tókust
ástir þegar í æsku. Ég minnist
þeirra á unglingsárum. Hann var
þá klæddur einkennisbúningi varð-
skipsmanna, léttmatrós á varðskip-
inu Þór. Þangað heimsótti ég hann
stundum um borð í það fræga skip
í Reykjavíkurhöfn. En þótt ungum
bróður væri vel fagnað urðu sam-
verustundir Tryggva og Guðrúnar
æ fleiri eftir því sem tíminn leið.
Tryggvi settist í Menntaskólann í
Reykjavík, en lauk stúdentsprófí frá
t
Eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
ÁSGRÍMUR SVEINSSON
klæðskeri,
Aðalgötu 3,
Sauðárkróki,
lést í Sjúkrahúsi Sauðárkróks 12. desemþer sl.
Jarðarförin hefur farið fram í kyrrþey að ósk hins látna.
Bestu þakkir til lækna og hjúkrunarfólks Sjúkrahúss Sauðárkróks
og til þeirra, sem sýnt hafa samúð og hlýhug.
Hólmfríður Jóhannesdóttir,
Reynir Ásgrímsson, Birna Salómonsdóttir,
Hulda Ásgrímsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
GUÐRUN
JÓNASDÓTTIR
Menntaskólanum á Akureyri. Þau
Guðrún gengu í hjónaband 4. nóv-
ember 1933.
Áður en Guðrún giftist hafði hún
unnið við bókband hjá þjóðkunnum
manni í stétt bókbindara, Guðmundi
Gamalíelssyni bóksala og útgef-
anda. Þar undi hún vistinni vel og
minntist starfsfélaga sinna jafnan
með ánægju og hlýhug.
Þegar Guðrún og Tryggvi stofn-
uðu til heimilis voru krepputímar
og atvinnuleysis. Ég minnist þess
að Tryggvi, sem var þá orðinn fyrir-
vinna eiginkonu og dóttur, fékk í
atvinnubótavinnu, sem svo var
nefnd, aðeins eina viku af hvetjum
fjórum. Hrukku þau vikulaun
skammt til framfærslu. Það varð
þeim hjónum til happs að Tryggvi
réðst til starfa hjá nýstofnuðuin
Kreppulánasjóði. Var það fyrir at-
beina Tryggva Þórhallssonar fyrr-
um ráðherra, en hann var banka-
stjóri Búnaðarbankans. Þeir nafnar
könnuðust hvor við annan frá því
er Tryggvi bróðir minn bar Tímann
í Laufás. Þannig varð blaðburðurinn
aðgöngumiði að ævistarfí í þjónustu
Búnaðarbankans. Áður hafði
Tryggvi stundað sjómennsku, verið
háseti á togurum og síðar heimilis-
kennari á Reykjum hjá Guðmundi
skipstjóra Jónssyni og Bjarna þing-
manni Ásgeirssyni. Þau Tryggvi og
Guðrún fluttust milli bæjarhverfa
svo sem altítt var. Heimili þeirra
stóð lengi í Karfavogi. Þar sem
annars staðar sameinuðust hjónin
í því að prýða vistarverur eftir föng-
um. Dæturnar fjórar færðu þeim
gleði og hamingju. Sigríður Elísa-
bet, Ólafía Kolþrún, Asta og Guð-
rún Steinunn. Ég á í fórum mínum
skírnarathöfn Guðrúnar Steinunn-
ar. Hafði nýlega eignast stálþráðar-
tæki og hljóðritaði söng og skírn
séra Bjarna Jónssonar vígslubisk-
ups. Það er gersemi að geyma.
Hjónin reistu sér sumarbústað í
landi Varmadals. Systrahvammur
var heiti bústaðarins. Þar undi fjöl-
skyldan á sælum sumardögum.
Dagar þeirra Guðrúnar og
Tryggva voru ekki allir sólskinsdag-
ar. Sorgin kvaddi þar einnig dyra.
Dóttursonur þeirra ungur og efni-
legur, hvers manns hugljúfi, varð
heltekinn banvænum sjúkdómi.
Hann var augasteinn afa síns og
ömmu. Mörg var andvökunóttin og
sár var harmurinn við lát drengs-
ins, sem þau unnu svo heitt. En
tíminn líður og áfram heldur lífið í
sínum margvíslegum myndum.
Guðrún mágkona mín var kær-
leiksrík móðir og góðviljuð. Viðmót
hennar var einkarhlýtt í garð allra
er hún átti samskipti við. Aldrei
heyrðist hún mæla öfundarorð né
styggðaryrði til nokkurs manns.
Bjartir sólskinsdagar voru hennar
dagar. „Ég er einnar konu maður,"
sagði Tryggvi bróðir minn eitt sinn
er hann ræddi um hjónaband sitt.
Þáttaskil urðu í lífí Guðrúnar og
Tryggva er hann tók við starfí
bankastjóra í Hveragerði. Þá flutt-
ust þau hjónin þangað austur, en
áttu sér þó athvarf og annað heim-
ili á Hólavallagötu í Reykjavík. í
Hveragerði tóku þau virkan þátt í
félagslífí, einkum safnaðarstarfí og
skóla. Þar sem annars staðar lagði
Guðrún gott eitt til mála. Minnis-
stætt verður atvik er gerðist í
mannfagnaði þar eystra. Fjöldi
fólks var samankominn að fagna
afmæli aldraðs Árnesings. Guðrún
og Tryggvi voru í hópi gesta. Guð-
rún, þá komin á sjötugsaldur.
Heimsborgari einn víðförull og list-
fengur hnippti í sessunaut sinn og
spurði: Hver er þessi fagra kona,
sem situr þarna í sófanum?
Guðrún Jónasdóttir mágkona
mín bar sama svip í huga mínum
alla tíð. Hún var stúlkan, sem brosti
af góðvild og skilningi þegar kvatt
var dyra á æskuheimili hennar og
beðið bónar. Hún lauk upp dyrum
með ljúfu geði.
Þegar dymar lokast og hurð fellur
að stöfum við brottför Guðrúnar lýs-
ir minningin um bros hennar í dyrum
litla hússins og lága vestur á Bráð-
ræðisholti, sem tákn þeirrar góðvild-
ar og viðmótshlýju, sem hvað ríkust
þörf er fyrir í hörðum heimi.
Pétur Pétursson þulur.