Morgunblaðið - 06.01.1996, Blaðsíða 23

IIIKU
JM
■ Stúlkur eru
gjarnar á að setja
sér allt of lága
þyngd að mark-
miði en æski-
legast er að hún
henti líkamsgerð
og sé raunhæf til
langs tíma litið
Dagleg orkuþörf
og lífsstíll
Orkuþörf: HHaeiningará dag
Karlar Lífsstíll 18-35ára 36-55 ára 56 ogeldri
Lítil hreyfing 2.500 2.400 2.200
Töluverð hreyfing 3.000 2.800 2.500
Mikil hreyfing 3.500 É&4QQM
liaaur Lífsstín 18-55 ára 56 og eldri
Lítil hrevfing 1.900 1.700
Töluverð hreyfing £j& Mikil hreyfing 2.150 2.500 2.000
Barnshafandi 2.400
M. barn á brjósti 2.800
Ó,ÞÚ MJÓI
ÁLFAKROPPUR!
Jólaspikið hvílir þungt á
mörgum, aðrir eru í sífelldri
kreppu vegna holdafarsins.
Ekki þýðir hins vegar að
láta tískusveiflur og útlits-
kúgun ýmiss konar slá sig
út af laginu því erfðafræði-
leg forskrift segir að mestu
fyrir um þyngd hvers og
eins. Mestu varðar því að
haga seglum eftir vindi.
OLDAFAR og þyngd
ákvarðast af erfðafræði-
legri forskrift sera erfitt
getur reynst að breyta
án þess að meint verði af.
Bandaríski sálfræðingurinn Will-
iam Sheldon (1899-1977) skipti
líkamsgerð einstaklings í þrennt,
ectomovph, endomovph og meso-
movph, sem þýtt hefur verið renglu-
vaxinn, riðvaxinn og kraftavaxinn á
íslensku.
Manneskja af fyrstu gerð hefur
mjóslegið andlit, er mögur og
vöðvarýr, með langa útlimi og mjóa.
Sú riðvaxna er kringluleit, lág,
þrekin, búkdigur og feitlagin.
Ki-aftavaxinn einstaklingur hefur
fernhyrnt andlit, er hár, herða-
breiður, vöðvamikill og stórbeinótt-
ur.
Takið tillit til
bugqingar
Tískusveiflur í holdafari, einkum
kvenna, ættu að hafa minna að segja
um sjálfsviðhorfið en ella því
eðlilegast er að vera meðvitaður um
þá þyngd sem best hæfir kyni, aldri
og líkamsbyggingu, eða svokallaða
kjörþyngd.
Ef þyngd er haldið innan tiltek-
inna marka starfar líkaminn eðlileg-
ar, auk þess að líta betur út, að
smekk flestra. Eðlileg þyngd miðað
við hæð er á býsna breiðu bili enda
þarf að taka tillit til aldurs og mis-
munandi líkamsbyggingar, sem fyrr
er greint frá.
Fita ætti að vera 15-20% af þyngd
heilbrigðra ungra karlmanna og 20-
25% hjá ungum konum. Með
aldrinum eykst hlutfall þetta lítil-
lega en mikil frávik telst óþarft og
óheilbrigt. Fólk er sagt þjást af of-
fitu ef það er 20% yfir kjörþyngd.
Auk þess að horfa í spegil er hægt
að leggja gróft mat á líkamsfitu með
því að klípa hold milli þumals og
vísifingurs. Ef fitulag er þykkara en
2 sentímetrar er skynsamlegt að
fara í megrun.
Of át í/erður af fita
Ofát er helsta skýring ofþyngdar
og geta fjölmargar ástæður legið að
baki. Sumir borða meira undir álagi
og til þess að sporna við leiða og
þunglyndi. Ýmis lyf geta valdið
aukinni þyngd, svo sem getnaðar-
vamatöflur og sterar, og þegar árin
færist yfir hægir á efnaskiptum í
líkamanum. Jafnframt hreyfa aldr-
aðir sig oft lítið.
Margir þyngjast vegna nýs
starfs, sem felur í sér meiri kyrr-
setu, eða eftir að hafa lagt íþrótta-
iðkun á hilluna. Einhverjir fitna í
kjölfar reykbindindis og stundum
er talað um að tilhneiging í þessa átt
fylgi sumum fjölskyldum. En þó að
erfðaþættir geti haft áhrif á offitu er
líklegra að lífsmáta fjölskyldunnar,
mataræði og hreyfingarleysi, sé
frekar um að kenna.
Loks geta sjúkdómar og truflanir
á hormónastarfsemi leitt til fitu-
söfnunar og er talið að 1% slíkra til-
fella sé vegna skertrar starfsemi sk-
jaldkirtils og hægari efnaskipta af
þeim sökum. Síðast en ekki síst
halda margar konur áfram að
þyngjast eftir bamsburð.
Breytt fyrir iífstíð
Offita getur reynst jafn erfið við-
fangs og áfengis- eða eiturlyfjafíkn.
Of feitt fólk virðist sólgnara í mat og
reynist því erfiðara að grenna sig en
þeim sem minna feitir eru. Besta
ráðið til að létta sig á öruggan og
varanlegan hátt er að auka hreyf-
ingu og neyta færri hitaeininga.
Skal mataræði breytt á þann veg að
hægt sé að fylgja því að mestu fyrir
lífstíð en ekki bara þar til settu
marki er náð. Annars er hætta á því
að sagan endurtaki sig og að hinir
sömu verði á endanum jafnvel
feitari en þeir voru áður en megi’un-
in hófst.
Raunhæft markmið fyrir þá sem
vilja léttast er 1-1'/2 kíló á viku.
Æskilegt er að mataræði sé sem
fjölbreyttast og hollast, trefjaríkt
en snautt af fitu og hreinsuðum
sykri. Best er að borða þrjár hófleg-
ar máltíðir á dag og skal þeirra
neytt rólega af litlum diski, helst
ekki fyrir framan sjónvarpið. Ekki
er gott að sleppa úr máltíð eða
borða seint að kvöldi.
Öðra hverju stinga upp kolli
kúrar sem lofa skjótum árangri.
Sem dæmi má nefna ávaxtakúra,
trefjaríka kúra, megrunardrykki,
og próteinkúra. Helsti ókostur
þeirra er einhæfnin. Ávaxtakúr
fylgir gjarnan hungur, leiðindi og
meltingartruflanir auk þess sem
hann orsakar tap á vöðvapróteini og
líkamsvökva.
Of mikið af trefjum getur valdið
vindgangi og öðrum truflunum á
meltingu en er örugg leið til að létta
sig ef fjölbreytni er höfð við fæðu-
val. Megrunardrykkir geta aukið á
efnaskiptatruflanir, kenna ekki
skynsamlegar matarvenjur og rýra
líkamann hugsanlega vöðvavef.
Próteinkúr er einhæfur, ólystugur,
raskar jafnvægi næringarefna og
líkamsfita minnkar lítið sem
ekkert. Einnig er talin hætta á
skaða vegna taps á vökva og vefja-
próteini.
Farsælasta lausnin er því sú að
neyta fjölbreytts úrvals næringar-
ríkrar en fitusnauðrar fæðu. Flestir
grennast með aukinni hreyfingu og
neyslu 1.200-1.500 hitaeininga á
dag.
Texti og töílur eru byggðar á
Heilsubókinni (Mál og menning, 1994) og
Britannicu.
LAUGARDAGUR 6. JANÚAR 1996 23
Líkamsþyngd og hæð
Þyngd, kilógrömm
Hæð, metrar
1,94
1,92
1,90
1,88
1,86
1,84
1,82
1,80
1,78
1,76
1,74
1,72
1,70
1,68
1,66
1,64
1,62
1,60
1,58
riðhæð: l Iof m I I Eðlileg \ \ Of mikil

_
—
•

I CA íkú r—

50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105 110
Þyngd, kilógrömm
MFA-SKOLINN
Á AKUREYRI 0G í REYKJAVÍK
MFA-skólinn er fyrir fólk án atvinnu, eldra en 20 ára,
með stutta skólagöngu að baki. Skólinn er metinn til
styttingar á bótalausu tímabili hjá atvinnulausu fólki.
MFA-skólinn er fyrir þá sem vilja:
• Auka almenna menntun sína
• Nýta hæfileika sína og takast á við krefjandi verkefni
• Velja starfsnám í ferðaþjónustu
NÁMSGREINAR
MFA-skólinn skiptist í:
• Almennan hluta, 350 kennslustundir, þar sem náms-
greinar eru: íslenska, reikningur, enska, samfélags-
fræði, heimspeki, skrift eða annað skapandi fag og
tölvunotkun. Auk þess sem áhersla er lögð á sjálfs-
styrkingu, tjáningu og skipulögð vinnubrögð.
• Starfsnám, 150 kennslustundir, þar sem kennd eru
fög tengd ferðaþjónustu.
TÍMI
MFA-skólinn á Akureyri stendur frá 15. janúar til
10. maí. 1 Reykjavík stendur skólinn frá 24. janúar til
17. maí. Kennt er í báðum skólum mánudaga til fimmtu-
daga frá 9:00 til 14:30 og fóstudaga frá 9:00 til 12:00.
UMSÓKNIR
Alls eru teknir inn 14 nemendur í skólann á hvorum stað.
Umsóknareyðublöð liggja frammi:
• Á Akureyri hjá Verkalýðsfélaginu Einingu. Síðasti
skiladagur umsókna er 8. janúar.
• I Reykjavík hjá Menningar- og fræðslusambandi
alþýðu, Grensásvegi 16a. Síðasti skiladagur
umsókna er 19. janúar.
Nánari upplýsingar eru gefnar í síma 5331818