Morgunblaðið - 06.01.1996, Qupperneq 28

28 LAUGARDAGUR 6. JANÚAR 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Helgi Hálfdanarson
Ferðamannaþjónusta bænda
BÁGLEGA hefur gengið að
koma nothæfu heiti á þann starfa
sem einna síðast hefur vakið
áhuga með íslendingum; en það
er þjónusta bænda við ferðamenn.
Enn sem komið er hafa menn lát-
ið duga að kalla þetta ferða-
mannaþjónustu eða ferðaþjónustu
bænda, bændagistingu, jafnvel
ferðamannaiðnað og eitthvað
fleira slíkt. Allt er þetta sprottið
af þeirri óvægu kröfu okkar ís-
lendinga, að nýyrði séu „gagnsæ“,
að þau segi sjálf til merkingar
sinnar út í æsar. Árangur slíkrar
viðleitni hefur einatt orðið sá, að
krækt er saman orðum, orðstofn-
un eða orðliðum þangað til hlykkj-
ast fram skröltormur sem líkist
fremur skilgreiningu á hugtaki
en nothæfu orði, jafnvel þó að
þörf sé fyrir einstofna orð, sem
síðan megi gagnast í samsetn-
ingu.
Var það ekki haft eftir Vil-
mundi landlækni, þeim snjalla
orðasmið, að ekki væri orðið „nef“
ýkja gagnsætt og stæði sig þó
bærilega sem íslenzka? Kannski
mætti hugsa sér þá aðferð að
grípa nokkurn veginn af handa-
hófí einn sérhjóða og svo sem tvo
samhljóða og setja saman í orð,
og gefa því þá merkingu sem
þörf væri á hverju sinni. Ekki
spillti það, ef slík tilviljun fæddi
af sér orð sem ætti sér merkingar-
grundvöll í málsögunni.
En svo aftur sé vikið að „ferða-
mannaþjónustu bænda“ væri þar-
flaust að fela blindri hendingu að
leysa þann hnút, því til er í mál-
inu gamalt og gott orð, sem býð-
ur fram þau not sern til er ætl-
azt, orð sem meira að segja á sér
virðulegan sess í þeirri ljóðlist ís-
lendinga sem einna frægust hefur
orðið í aldanna rás, orð sem mynd-
að er úr aðeins einum sérhljóða
og tveimur samhljóðum. Þetta er
orðið „löð“, sem allir þekkja úr
kvæði Egils, Höfuðlausn-, því þar
segir: „Buðumk hilmir Iöð“. Og
það sem skáldið kveður konung
hafa boðið sér, er einmitt það sem
„ferðamannaþjónustubændum"
er ætlað að veita.
í orðabók Menningarsjóðs er
kvenkynsorðið löð (ef. laðaij sagt
merkja: gestrisni, heimboð, góðar
viðtökur, gisting, enda náskylt
sögninni að laða. Ljóst er, að ekki
þarf miklu við þá merkingu að
bæta til þess að þetta fallega og
þjála orð geti komið í staðinn fyr-
ir dræsuna ferðamannaþjónusta
bænda eða annað slíkt sem illa
gengur að nota. Það beygist eins
og önnur lík orð (kvöð, röð, tröff),
og það færi vel í samsetningum,
t.d. skyndilöð, gistilöð, vikulöð,
laðarbóndi, laðarbú, Iaðargjald,
laðarvist o.s.frv.
Stundum hef ég sagt það meg-
ingallann á nýyrði, að maður hef-
ur ekki búið það til sjálfur. Hér
væri sú mæða sniðgengin, því
ekki væri um að ræða nýyrði, sem
einhver annar hefði „búið til sjálf-
ur“. Auðvitað gildir það einu hver
smíðað hefur orð. Það eitt skiptir
máli, að orðið sé hæft til þeirra
nota sem því eru ætluð. Ef ein-
hver skal samt gerður ábyrgur
fyrir orðinu löð, þá er það enginn
lakari ábyrgðarmaður en Egill
Skallagrímsson. Þess vegna mun
óhætt að varpa þeirri lausn fram
til athugunar, hvernig sem henni
reiðir af.
ÚTSALAN
HEFST í DAG KL. 10:00
LEVI'S BÚÐIN - LAUGAVEGI 37 - S. 561 8777
Leikskóli
- hjúkrun-
arheimili?
VIÐ HER í húsun-
um númer 29, 33 og
35 við Hæðargarð
komumst ekki hjá því
að láta í okkur heyra
hvað varðar leikskóla
við Hæðargarð.
Lóð sú sem hér um
ræðir er u.þ.b. 3.500
m2 og er vestan húsa
sem byggð hafa verið
fyrir eldri borgara í
Bústaðasókn.
Lóðin er kjörin hvað
staðsetningu varðar
fyrir dvalar- og hjúkr-
unarheimili fyrir aldr-
aða og lasburða fólk,
ekki bara fyrir húsin
þijú heldur allt hverfið.
Með tilliti til þess að stjórnendur
Reykjavíkurborgar hafa lýst því
yfír að þeir vilji hlúa að þeirri starf-
semi sem fyrir er í hverfum borgar-
innar þá finnst okkur það skyn-
samlegt og erum því fylgjandi. Þar
af leiðandi höfum við óskað eftir
því við réttkjörna stjórnendur
borgarinnar að ef og þegar verði
byggt á framangreindri lóð þá
verði það í þágu þess sem fyrir er
en ekki að sett verði niður óskyld
starfsemi.
Einnig viljum við taka það skýrt
fram að við höfum aldrei mótmælt
leikskóla við Hæðargarð. Við höf-
um bent á óbyggð svæði handan
götunnar á milli Hólmgarðs og
Hæðargarðs, austan Réttarholts-
skóla er róluvöllur sem mætti
byggja á, illa hirt svæði er norð-
austan Bústaðakirkju og síðast en
ekki síst í Grundargerðisgarði. All-
ir þessir staðir liggja vel við um-
ferð.
Ég var á fundi í Breiðagerðis-
skóla í haust þar sem borgaryfir-
völd voru að kynna hugmynd að
leikskóla við Hæðargarð. Ég heyrði
ekki nokkurn mann vera fylgjandi
leikskóla á þessari lóð heldur þvert
á móti, og fólk með börn á leik-
skólaaldri mótmælti einnig harð-
lega.
Einnig var þar rætt um aðra
staði, svo sem Grundargerðisgarð,
og voru menn á eitt sáttir um að
þar væri góður kostur, með að-
keyrslu frá Sogavegi, Melgerði,
Grundargerði og Breiðagerði. Þar
er líka ónýtt lóð við Grundargerði
sem væri kjörin fyrir bílastæði.
Við viljum gjaman taka það
fram að það vantar fleira í þessari
borg en leikskóla því samkvæmt
nýrri skrá frá ráðuneytinu vantar
þjónustuhúsnæði fyrir 282 og 165
hjúkrunarrými fyrir aldraða og
sjúka eða samtals 447 rými. I
Reykjavík er nú nýhafin bygging
á 70 hjúkrunarrýmum í Suður-
Mjódd og ekki er fyrirhugað að
byggja fleiri á næstu áram.
Astæða okkar hér í „stóru
húsunum" (eins og við erum gjarn-
an nefnd) er að hér í þessum þrem-
ur húsum eru búandi u.þ.b. 90 íbú-
ar og aldur þeirra fer hækkandi
og kraftar dvínandi enda flestir
fæddir frá 1906 til 1926, þar að
auki eru nokkrir makar fluttir í
Eir, Skjól og Sjúkrahús Reykjavík-
ur. Ég tel raunar að þegar makinn
er kominn á sjúkrastofnun langt
frá fyrra heimili þá jafngildi það
því að hið opinbera sé að slíta þau
hjónabönd sem enst hafi í hálfa
öld eða lengur og er það ömurlegt
hlutskipti.
Þess eru dæmi að annar makinn
sé kominn á háan aldur og fluttur
á sjúkrastofnun en hinn sem býr
áfram í sinni íbúð get-
ur ekki heimsótt maka
sinn nema með bétli
af vinum og vensla-
mönnum. Hann getur
ekki búið án aðstoðar
og fær ekki dvalar-
rými þar sem makinn
dvelur. Er það þetta
sem menningarborgin
ætlar að sýna á alda-
mótunum?
Rökin fyrir því að
við höldum því fram
að nauðsynlegt sé að
byggja hér dvalar- og
hjúkrunaraðstöðu eru
meðal annars þau að
hér er starfsemi og hér
er fólk sem þarfnast aðhlynningar.
í öllum samskiptum við Reykjavík-
urborg hefur það komið fram að
hér vildum við fá aðstöðu fyrir
fólk á lokastigi ævi sinnar sem býr
Það vantar þjónustu-
húsnæði fyrir 280 ein-
staklinga í Reykjavík,
segir Olafur A.
Jóhannesson, og 165
hjúkrunarrými fyrir
aldraða og sjúka.
í Bústaðasókn. Þörfin er svo brýn
að hún þolir ekki bið því að það
er nú einu sinni svo að maðurinn
kveður gjarnan þennan heim eins
og hann fæðist. Ósjálfbjarga.
Við höfum sagt að við sækjum
ekki maka okkar í hjólastól á milli
hverfa eða á einhvern þann stað
sem hann fær inni síðustu árin eða
mánuðina sem hann þarfnast
hjálpar. En það getum við í Bú-
staðasókn ef við fáum dvalar- og
hjúkrunaraðstöðu við Hæðargarð.
Einnig það að ef makinn er vel ern
þá getur hann stytt hinum stundir
með stuttum eða löngum heim-
sóknum daglega eða oft á dag og
jafnvel aðstoðað starfsfólk við
umönnun.
Svo þetta. Fólkið sem við höfum
áhyggjur af er lasburða gamal-
menni sem ekki geta annast sínar
nauðsynlegustu þarfir. Það fólk
hefur jafnvel aldrei haft börn sín
á leikskóla eða slíkum stofnunum
og á ekki skilið að ekki sé hlustað
á þeirra þarfir í ellinni. Einnig má
benda á að þetta fólk hefur unnið
hörðum höndum og ekki spurt um
uppskeru að loknu dagsverki.
Ég hirði ekki um að elta ólar
við þau skrif sem farið hafa fram
um leikskóla eða aðrar þær bygg-
ingar sem mótmælt er en svo mik-
ið veit ég að fuglar, flugur og fiðr-
ildi hafa aldrei þurft að sækja um
lóð eða byggingarleyfi í Reykjavík
og er fijálst að búa þar sem þeim
hentar. Ef staðurinn er óheppileg-
ur er þeim gjarnan eytt. Er það
kannski það sem á að gera við
lasburða gamalmenni?
Ef svo er ekki þá skora ég á
réttkjörna fulltrúa Reykjavíkur-
borgar að sýna nú í verki þá reisn
og hugrekki að úthluta okkur í
húsunum við Hæðargarð lóð þá
sem um er rætt undir dvalar- og
hjúkrunaraðstöðu.
Að þessu mæltu kveð ég með
óskum um gleðilegt ár.
Höfundur er eldri horgari og íbúi
við Iíæðargarð.
Ólafur Á.
Jóhannesson