Morgunblaðið - 26.01.1996, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
UNGLINGAR OG VÍMUEFNI
• Unglingar með einkenni alkóhólista* F oreldrar taka virkan þátt í meðferðinni
• Afengið veldur líka þunglyndi • U pplifa vímuna sem einhvers konar hj álp
Um 100-150 íslensk-
FORELDRA
FORELDRAR vímuefna-
neytenda þurfa að takast á
við vandann, sem blasir við
fjölskyldunni. Ef tekið er
dæmi af Tindum, dagdeild
sem vinnur að meðferðar-
málum, þá taka foreldrarnir
virkan þátt í meðferð og
þeir feta tólf spor í meðferð-
inni, líkt og unglingarnir.
Þar er miðað við svokallað
tólf spora kerfi AA-samtak-
anna.
■ Meðal þess, sem foreldr-
ar þurfa að gera, er að horf-
ast í augu við að þeir geti
ekki stjórnað neyslu ung-
lingsins eða látið hann
hætta. Og ef þeir reyni það,
missi þeir stjórn á sínu iífi.
■ Næsta skref er að for-
eldrar fari að trúa því að
þeir og fjölskyldan geti
fengið hjálp til þess að lifa
eðlilegu lífí á ný.
■ Foreldrar ákveða að taka
við þessari þjálp á þann hátt
að sleppa sínum gömlu hug-
myndum og leiðum og leit-
ast við að tileinka sér nýjar.
■ Foreldrar skrifa niður og
skoða llf sitt til þess að skilja
hvers eðHs vandi þeirra og
fjölskyldunnar er.
■ Þeir ræðalíf sittogfor-
tið við góðan vin, tnaka,
prest eða annan sem þeir
treysta.
■ Foreldrar þurfa að skoða
hvað það er í þeirra persónu
sem þeir þurfa að laga eða
brevta.
■ Onnur spor foreldranna
miða að því að iðka stöðuga
sjálfsstjórn til að bæta úr
því sem miður fer og er nið-
urstaðan sú að þegar for-
eldrar hafa gengið í gegnum
þessa erfíðleika og leyst úr
þeim, geta þeir hjáipað öðr-
um foreldrum á þennan
hátt, auk þess sem þeir
reyna að fylgja þessum meg-
inreglum áfram.
ir unglingar á aldrín-
um 13-18 áraleita
meðferðar við vímu-
efnavanda á ári
hverju. Um helming-
ur þeirra leitar til
Tinda, dagdeildar
sem sinnir ungling-
um að átján ára aldri.
Ragnhildur Sverr-
isdóttir ræddi við
Sigrúnu Hv. Magn-
úsdóttur, deildar-
stjóra Tinda.
TINDAR eru eina úrræðið,
sem miðast eingöngu við
unglinga í vímuefna-
vanda,“ segir Sigrún.
„Við tökum við krökkum upp að
18 ára aldri. SÁÁ hefur einnig
sinnt meðferð unglinga, frá 15-16
ára og til fullorðinna. Við vorum
áður með sólarhringsvistun, á með-
ferðarheimili á Kjalamesi, en það
var lagt niður sl. haust. Nú koma
unglingarnir til okkar á Hverfis-
götu 4a að morgni og eru frá 9-15.
Þeir fá kennslu, því þeir eru á
skólaskyldualdri, en sú kennsla
miðast eingöngu við að þeir fylgist
með. Þetta er ekki fullur skóli. Að
auki eru unnin alls konar verkefni
og foreldrar taka virkan þátt í
meðferðinni, en Tindameðferðin
byggist á 12 spora meðferð AA-
samtakanna.“
Sigrún segir að meðalaldur
þeirra unglinga, sem leituðu til
Tinda á síðasta ári, hafi verið 15
ár. „Fyrir nokkrum árum var með-
alaldur unglinga, sem leituðu sér
aðstoðar, 16 ár. Því miður hefur
meðalaldurinn því færst jafnt og
þétt neðar, en það gæti að vísu
þýtt að foreldrar átti sig nú fyrr
á neyslu unglinganna."
Foreldrar hafa oftast frumkvæði
að því að leita aðstoðar vegna
vímuefnavanda barnanna, en þess
eru þó dæmi að unglingarnir sjálf-
ir leiti sér hjálpar. „Foreldrar hafa
samband þegar unglingurinn
þeirra er farinn að ___:__________
skrópa í skólanum
eða námsárangur
versnar skyndilega,
sambandið milli for-
eldra og unglings er ““““““
mjög stirt, unglingamir rífast við
foreldra og hlýða engu og strjúka
jafnvel að heiman. Reyndin er því
miður sú, að þegar foreldra er far-
ið að gruna að unglingurinn sé í
neyslu, þá er það nánast alltaf
rétt og neyslan er alltaf meirí en
foreldramir ímynda sér.“
Sum einkenni vímuefnaneysl-
unnar fylgja oft unglingsárunum,
án þess að neysla komi til, s.s.
meiri svefn og eirðarleysi. „Þeir
sem til þekkja geta þó oftast séð
Einhvers
staðar iiggja
tonn af hassi
hvort unglingurinn er í
neyslu. Þeir krakkar, sem
koma hingað, líta stundum
út fyrir að vera veikir, fölir
og guggnir, svo mjög hefur
neyslan tekið á þau. En þó
líta sum út eins og auglýsing
á haframjölspakka, þau eru
svo hraustleg, þó svo að
vímuefnaneysla þeirra sé
orðin hættulega mikil.“
Frá alls konar heimilum
Sigrún segir að ungling-
ar, sem leiðast út í vímu-
efnaneyslu, séu ekki frá
„verri“ heimilum en aðrir.
„Þessir krakkar eru af alls
konar heimilum,“ svarar
Sigrún. „Það er þó algeng-
ara í þessum hópi en al-
mennt að unglingurinn hef-
ur verið lagður í einelti í
skóla, foreldrarnir hafa skil-
ið, eða hann hefur skipt um
umhverfi, til dæmis flutt á
milli hverfa eða landshluta.
Oftast er hægt að finna ein-
hver þessara atriða hjá
unglingunum og í sumum
tilfellum öll. Auðvitað eru
svo fjölmörg dæmi um
krakka sem lenda í þessu
öllu saman, en leiðast samt
ekki út í vímuefnaneyslu."
Sigrún segir erfítt að til-
greina ástæðu þess að einn
unglingur verður háður
vímuefnum, á meðan annar
sleppur. „Nær allir ungling-
ar prófa áfengi og margir
prófa hass. Þeir, sem eiga í
erfiðleikum, upplifa vím'una
sem einhvers konar hjálp.
Þessir krakkar hafa ein-
kenni alkóhólista og þau
leita í vímuna til að líða
betur.“
Flestir prófað E-töflur
Sigrún segir að flestir
unglingarnir, sem leiti til
Tinda, hafi notað áfengi og
sumir hafí aldrei prófað
annað vímuefni. „Áfengið,
sem þau drekka, er nær allt-
af landi, enda eiga þau auð-
veldara með að ná í hann en annað
áfengi. Hassneysla er margfalt al-
gengari nú en fyrir einu ári og þá
þekktist E-taflan ekki, eða heyrði
að minnsta kosti til algerrar und-
antekningar. Ég trúði því ekki í
fyrstu að E-taflan væri orðin jafn
algeng og raun ber vitni,
en núna koma fáir ung-
lingar til okkar sem ekki
hafa prófað það vímu-
efni. Þessi mikla breyt-
ing varð á nokkrum
mánuðum, frá síðasta sumri.
Neyslan er ekki lengur bundin við
landa, sniff og einhveijar pillur,
heldur landa, hass, sem allt niður
í 13 ára krakkar reykja daglega,
og E-pillur. Við höfum líka dæmi
um amfetamín- og kókaínneyslu
frá 13 ára aldri.“
Beint í neyslu eiturlyfja
Sigrún segir þróunina vera mjög
í þá átt, að krakkar fari beint í
neyslu eiturlyfja, í stað þess að
neyta áfengis um tíma og færa sig
smám saman yfir í önnur efni.
„Núna fer 13 ára barn einu sinni
á fyllerí, en fer svo beint yfir í
hassið. Framboðið er nóg og greini-
lega svo mikið að salan færist sí-
fellt niður í yngri hópana. Fyrir
4-5 árum voru 17, 18 ára krakkar
að byija að fikta í hassi, en núna
eru þetta unglingar á grunnskóla-
aldri og sölumennirnir eru jafnaldr-
ar. Það er greinilega ótrúlegur inn-
flutningur á hassi. Einhvers staðar
liggja tonn af efninu, sem sölu-
mennimir ganga í.“
Sigrún segir að unglingar reyki
fremur hass en drekki þar sem
þeir komist frekar upp með það.
„Það er ekki sama lyktin sem fylg-
ir hassinu. Bjórlyktin er miklú
sterkari og foreldrar
þekkja áfengislykt. Við
megum ekki gleyma því
hvað áfengið er hættu-
legt ungmennum okkar,
en mörgum fínnst ekk-
ert tiltökumál þótt unglingar
drekki. Þessu fólki vil ég benda á
að krakkarnir eru að drekka
50-60% landa úr lítersflöskum.
Áfengisneysla veldur þunglyndi,
rétt eins og hassið og E-taflan.
Það er alls ekki í lagi að fjórtán
ára unglingur drekki sig fullan um
hverja helgi. Og ekki má gleyma
því að fjórtán ára unglingurinn
fylgir ekki endilega „viðurkennd-
um“ drykkjutíma. Hann fær sér í
glas klukkan 10 á morgnana ef
Áfengi ungl-
inga næstum
alltaf landi
AÐ VIÐUR-
KENNA
V ANMÁTT
12 SPORA meðferðar-
kerfíð svokallaða byggir á
aðferðum AA-samtakanna
og er beitt I meðferð gegn
vimuefnavanda. Eins og
nafnið gefur til kynna
byggir kerfíð á 12 sporum,
sem vímuefnaneytandinn
verður að stiga, til að tak-
ast á við vanda sinn.
Unglingar, líkt og aðrir
sem leita sér hjálpar, tak-
ast fyrst á við þessi spor:
■Fyrsta sporið er að við-
urkenna vanmátt sinn og
að vilja breyta aðstæðum.
■Annað sporið er að biðja
um hjálp; trúa því að hægt
sé að hjálpa.
■Þriðja sporið er að gera
sér grein fyrir að ekki er
nóg að biðja um hjálp,
heldur þarf að taka
ákvörðun um að þiggja
hana.
■Fjórða sporið er upp-
gjör, reikningsskil, að
skoða i hverju vandinn er
fólginn. Hvað hef ég gert
öðrum og aðrir mér?
■Fimmta sporið er að trúa
einhveijum fyrir uppgjör-
inu.
Dæmi um amfetamín-
neyslu frá 13 ára aldri