Morgunblaðið - 26.01.1996, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Skipaiðnaður
í sókn
FYRRI umræðu
um frumvarp að fjár-
hagsáætlun Reykja-
víkurborgar fyrir árið
1996 er nýlokið.
Frumvarpið, sem og
útkoma borgarsjóðs
árið 1995, bera það
glöggt með sér að
veruleg umskipti hafa
orðið í fjármálastjóm
borgarinnar frá því
Reykjavíkurlistinn
var kjörinn til forystu.
Dregið hefur umtals-
vert úr skuldasöfnun
borgarsjóðs og árviss
og allt að því sjálfvirk
hækkun rekstrarút-
gjalda hefur verið stöðvuð. Sú
breyting til batnaðar, sem orðið
hefur í fjármálum Reykjavík-
urborgar, á þó ekki rót sína að
rekja til þess að álögur á íbúa
Reykjavíkur séu nú meiri en á íbúa
' annarra sveitarfélaga. Þvert á
móti. Lágir skattar eru að verða
sérstaða Reykjavíkur.
Raunlækkun rekstrargjalda
Heildartekjur borgarsjóðs eru
samkvæmt frumvarpinu áætlaðar
tæplega 17,3 milljarðar króna. Þar
af nema skatttekjur samanlagt
11.256 milljónum króna og hækka
um ríflega 400 milljónir króna frá
áætlaðri útkomu nýliðins árs.
Rekstrargjöld eru áætluð 9.480
milljónir króna og hækka frá fyrra
ári um 60 milljónir króna eða 0,6%.
Þegar þess er gætt, að áætluð
hækkun vísitölu vöru og þjónustu
milli áranna 1995 og 1996 er 3,5%
og launahækkun er áætluð um 5%,
má ljóst vera að um raunlækkun
rekstrargjalda er að ræða.
Rekstrarafgangur verður sam-
kvæmt framlögðu frumvarpi
1.421 milljón króna og hækkar
um 214 milljónir frá útkomu fyrra
árs. Til byggingaframkvæmda á
árinu er áætlað að veija 2.010
milljónum sem er 10 milljónum
króna lægri upphæð en á nýliðnu
ári. Gert er ráð fyrir að sala eigna
skili um 300 milljónum í borgar-
sjóð.
Minnkandi skuldasöfnun
Afborganir eldri lána eru
áætlaðar rúmar 1.100 milljónir en
til samanburðar má geta þess að
á árinu 1993 námu afborganir
fimmfalt lægri upphæð eða 216,7
milljónum króna. Þá voru vaxta-
gjöldin 480,7 milljónir króna en á
árinu 1996 eru þau áætluð 787
milljónir króna. Greiðslubyrði lána
á þessu þriggja ára tímabili hefur
því aukist um hvorki meira né
minna en 273%.
Ný lántaka á árinu 1996 er
^áætluð 500 milljónir króna sem
er lægri upphæð en sést hefur um
árabil. Á árinu 1992 jukust heild-
arskuldir borgarsjóðs um 2.393
milljónir króna á árslokaverðlagi
1994, á árinu 1993 um 2.260 millj-
ónir króna, á árinu 1994 um 2.675
milljónir króna en á árinu 1995
mun skuldahækkunin hafa numið
um það bil 800 milljónum króna.
Lágir skattar
Þessar tölur sýna og sanna að
veruleg umskipti hafa orðið í fjár-
málum borgarinnar á síðasta ári.
Allt kapp verður lagt á að halda
áfram á þeirri braut.
Þessi árangur er ekki síst at-
hyglisverður fyrir þær sakir að
útsvar á borgarbúum hefur ekki
hækkað, og er enn iagt á það lág-
marksútsvar sem lög um tekju-
stofna sveitarfélaga heimila eða
8,4%. Aðeins þrír aðrir kaupstaðir
á landinu standast
samjöfnuð við
Reykjavík hvað þetta
varðar, en það eru
Seltjarnarnes, Garða-
bær og Vestmanna-
eyjar.
Án þess að farið
hafi verið sérstaklega
ofan í þau mál tel ég
engu að síður að full-
yrða megi, að minnsta
kosti hvað Seltjamar-
nes og Garðabæ varð-
ar, að þessir kaup-
staðir hafi ekki orðið
fyrir sömu tekju-
skerðingu af hálfu
ríkisvaldsins á uml-
iðnum árum og Reykjavík hefur
mátt sæta. Ef litið er til heild-
arskattbyrði íbúa á höfuðborgar-
svæðinu, þ.e. bæði til útsvars og
fasteignagjalda, er Reykjavík í
öðru sæti á eftir Seltjarnarnesi.
Hæst er skattbyrðin í Kópavogi.
Svo tekið sé dæmi af hjónum,
annars vegar í Reykjavík og hins
vegar í Kópavogi, sem eiga sam-
bærilega eign og hafa 2,6 milljón-
ir í árstekjur, þá greiða hjónin í
Kópavögi samanlagt um 27 þús-
und krónum hærra útsvar og fast-
eignagjöld til bæjarsjóðs á ári
hveiju en hjónin í Reykjavík greiða
til borgarsjóðs.
Sérstaða Reylyavíkur
Því er ekki að leyna að mun
auðveldara væri að fást við fjár-
mál borgarinnar ef útsvar hækk-
aði í 9-9,2% eins og víðast hvar á
landinu. Slík' hækkun gæfí borg-
inni um 600-800 milljónum króna
hærri tekjur og hægt væri að eyða
hallarekstri borgarsjóðs. Það má
færa fyrir því veigamikil rök að
það orki tvímælis hjá sveitarfélög-
um að reka sveitarsjóði með halla
en eiga „vannýttan" tekjustofn,
eins og það er kallað. Það eru þó
fleiri hliðar á því máli.
Ein er sú, að frá því að stað-
greiðsla á tekjuskatti var tekin upp
árið 1988 hefur skatthlutfallið
hækkað verulega og persónuaf-
sláttur lækkað. Skattbyrði á ein-
staklinga hefur því þyngst umtals-
vert á undanförnum árum. Reykja-
víkurlistinn ákvað strax í upphafi
að höggva ekki í þennan knérunn.
Önnur lýtur að þeirri sérstöðu
sem Reykjavík hefur í hópi
sveitarfélaga m.a. vegna þess
fjölmennis sem hér býr. í stað-
greiðslu skatta er nú innheimt
8,79% útsvar en það hlutfall
byggist á meðaltaisútsvarsálagn-
inu allra skattgreiðenda. Við end-
anlega álagningu fá Reykvíkingar
því endurgreiðslu en íbúar margra
annarra sveitarfélaga þurfa að
greiða viðbótarútsvar. Reykjavík
Það hefur orðið stefnu-
breyting í Reykjavík,
segir Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, ný for-
gangsröðun og ný mála-
svið fengið vægi.
vegur mjög þungt í meðaltalinu
og útsvarshækkun hér myndi
hafa þau áhrif, að innheimtuhlut-
fall í staðgreiðslu alls staðar á
landinu myndi hækka. Hækkun
útsvars í Reykjavík er því ekki
það „einkamál“ borgaryfirvalda
sem í fljótu bragði virðist.
Afstaða sjálfstæðismanna
Í stað þess að taka á fjármálum
borgarinnar með borgarfulltrúum
Reykjavíkurlistans hafa sjálf-
stæðismenn í borgarstjórn kosið
að gagnrýna þá fyrir að gera ekki
hið ómögulega - lækka skatta og
greiða skuldir hvort tveggja í senn!
Nú kasta þeir gömlum vanrækslu-
syndum á bak við sig í trausti
þess að borgarbúar séu fljótir að
gleyma. Sjálfstæðismenn eru í
minnihluta og þurftu að finna sér
einhvern stað til að standa á. Þeir
völdu þunnan ís. Þetta háttalag
þeirra er ef til vill skiljanlegt en
ekki skynsamlegt. Enginn er svo
skyni skroppinn að hann viti ekki
að fyrst þarf að eyða hallarekstri
áður en kemur til greiðslu skulda.
Rekstrargjöld borgarinnar hækk-
uðu um 34,9% að raungildi milli
áranna 1991 og 1994 á sama tíma
og byggingarvísitalan hækkaði um
7,4%. Þessi mikla þensla gat ekki
endað nema á einn veg - í miklum
halla og skuldasöfnun.
Þensla rekstrargjalda er ekki
innistæða sem hægt er að ganga
á í mögrum árum, eins og oddviti
sjálfstæðismanna í borgarstjórn
virðist halda. Hana þarf öðru
fremur að stöðva rneð raunsæjum
aðferðum og nýjum vinnubrögð-
um. Þetta hefur Reykjavíkurlist-
anum tekist. Þess sjást víða
merki, bæði í fjármálum og fram-
kvæmdum borgarinnar, að það
hefur orðið stefnubreyting í
Reykjavík. Forgangsröðun verk-
efna er önnur en áður var og ný
málasvið hafa fengið aukið vægi.
Árangur og áfangasigrar blasa
við og borgarbúar geta nú litið á
Reykjavíkurborg sem þjónustu-
fyrirtæki í þeirra eigu, en ekki
sem yfirvald sem lýtur sínum eig-
in lögmálum.
Höfundur er borgnrstjóri.
GÓÐAR fréttir hafa borist af
íslenskum skipasmíðastöðvum að
undanförnu; mikil verkefni, fjölg-
un starfsmanna, góð afkoma og
bjartsýni á framtíðina.
Þetta er mikil og góð breyting
frá ástandi sl. 10 ára þegar nær
allar fréttir af þessum vettvangi
hafa verið um verkefnaskort,
fækkun starfsmanna, mikla erfið-
leika í rekstri og jafnvel lokanir
fyrirtækja.
Uppgangur -
samdráttur
íslendingar byggðu upp öflugan
stálskipaiðnað á sjöunda áratugn-
um. Þar voru í fararbroddi miklir
dugnaðar- og bjartsýnismenn:
Skafti á Akureyri,
Þorgeir á Akranesi,
Jón í Stálvík og Mars-
elíus á Isafirði.
Stjórnvöld hvöttu
mjög til þessarar upp-
byggingar undir for-
ystu Bjarna Bene-
diktssonar þáverandi
forsætisráðherra.
Hraður uppgangur
var í þessari starfsemi
á sjöunda áratugnum
og þegar best lét voru
um 1.000 ársverk í
greininni.
Mikil breyting til
hins verra varð um
miðjan níunda ára-
tuginn. Kvótakerfið
dró úr skipakaupum og niður-
greiðslur jukust mjög í sam-
keppnislöndum okkar. Þetta varð
til þess að nýsmíði skipa inn-
anlands lagðist nær alveg af.
Háir vextir og óðaverðbólga
skekkti samkeppnisstöðuna.
Áhugaleysi og vantrú stjórnvalda
á þessari iðngrein vó einnig
þungt. Verkefnaskorturinn leiddi
til mikillar fækkunar starfsmanna
og erfiðleika í rekstri.
Aðgerðir
ríkisstjórnar
Síðasta ríkisstjórn greip til
margháttaðra aðgerða til að end-
urreisa skipaiðnaðinn. Má þar t.d.
nefna:
1) Breytt var 70 ára gömlum
lögum um aðgengi skipa að ís-
lenskum höfnum, sem hefur leitt
til viðskipta upp á mörg hundruð
milljónir við erlend skip.
2) Aðstöðugjaldi af fyrirtækjun-
um var aflétt og tekjuskattur
lækkaður.
3) Veitt var fé til ráðgjafar,
markaðsátaks og þróunarverk-
efna, einnig til námskeiðahalds um
nýjustu tækni í málmsuðu.
4) Lagt var verulegt fé í jöfnun-
araðstoð, sem skapaði skipasmiðj-
unum verkefni fyrir hundruð millj-
óna.
5) Sett voru lög um jöfnunar-
tolla og undirboðstolla.
6) Lánshlutföllum Fiskveiða-
sjóðs var breytt, þannig að lán til
verkefna sem unnin eru innan-
lands eru nú mun hærri en til
verka erlendis.
7) Vextir lækkuðu verulega og
verðbólgunni var nánast eytt,
þannig að hún fór niður fyrir það
sem gerist í helstu samkeppnis-
löndum okkar.
Tekið var á flestum helstu bar-
áttumálum íslenskra skipasmíða-
stöðva í tíð fyrri ríkisstjórnar Dav-
íðs Oddssonar. Það var mikil og
góð breyting frá því áhugaleysi
sem stjórnvöld höfðu sýnt þessari
iðngrein um langt árabil. Áfram
verður að halda á sömu braut. Það
er skipaiðnaðinum mikilvægt að
okkur takist að viðhalda stöðug-
leika í efnahagsmálum og viðun-
andi rekstrarskilyrðum atvinnu-
lífsins.
Niðurfelling
ríkisstyrkja
íslensk stjórnvöld hafa lengi
barist fyrir niðurfellingu ríkis-
styrkja til skipasmíðastöðva í sam-
keppnislöndum okkar. Samþykkt
var að OECD ríkin felldu þessa
styrki niður frá 1. jan. sl. en sú
samþykkt hefur enn ekki komið
til framkvæmda þar sem þjóðþing
einstakra ríkja hafa ekki afgreitt
málið. Vonast er til að það dragist
ekki lengur en til síðari hluta þess
árs og jafnframt að Evrópusam-
bandið sendi í kjölfarið frá sér til-
skipun um niðurfellingu ríkis-
styrkja. Það skiptir
íslenskar skipasmíða-
stöðvar miklu að
ríkisstyrkir verði afn-
umdir í samkeppn-
islöndum okkar og
mun stórauka sam-
keppnishæfni þeirra.
Skortur á
járniðnaðar-
mönnum
Skipasmíðastöðv-
arnar voru á vel-
gengnisárum sínum
helstu uppeldisstöðv-
ar járniðnaðarmanna
hér á landi og höfðu
jafnan mikinn fjölda
iðnnema á sínum
snærum. Það var nauðsynlegt, því
að endurnýjun í stéttinni er meiri
en í mörgum öðrum greinum og
algengt að járniðnaðarmenn hverfi
til annarra starfa.
Öflugur skipaiðnaður,
segir Guðjón Guð-
mundsson, er nauðsyn-
legur þjóð sem byggir
stærstan hluta afkomu
sinnar á sjávarútvegi.
Langvarandi erfiðleikar fyrir-
tækjanna leiddu til þess að þau
hættu að taka nýja lærlinga. Því
er hætt við því að nú þegar verk-
efni aukast í skipasmíðastöðvun-
um og framkvæmdir hefjast við
stóriðju þá vanti járniðnaðarmenn.
Fyrirtækin eru nú farin að taka
lærlinga í auknum mæli og er það
vel því Islendingum er nauðsyn
að eiga öfluga stétt járniðnaðar-
manna.
Markviss'ar
aðgerðir
Markvissar aðgerðir síðustu rík-
isstjórnar til að koma skipaiðnað-
inum á réttan kjöl skila sér nú
þegar verkefni stóraukast með
batnandi hag sjávarútvegsfyrir-
tækja og auknum stóriðjufram-
kvæmdum auk þess sem fyrirtæk-
in hafa haslað sér völl á nýjum
sviðum, t.d. hefur Skipasmíðastöð-
in Þorgeir & Ellert á Akranesi náð
góðum -árangri í framleiðslu fisk-
vinnslubúnaðar sem hefur selst vel
jafnt innanlands sem utan.
Öflugur skipaiðnaður er nauð-
synlegur fyrir þjóð sem byggir
afkomu sína að stærstum hluta á
sjávarútvegi. Þess vegna er endur-
reisn þessarar iðngreinar sérstakt
fagnaðarefni.
Höfundur er þingmiiður Sjálf-
stœöisflokksins og varnformaður
iðnaðarnefndar Alþingis.
Ný fjármálastefna
skilar árangri
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
Hækkun skulda frá fyrra ári á verölagi hvers árs.
1992 1993 1994 Áætluð Frumvarp
útkoma 1996
1995
Guðjón
Guðmundsson