Morgunblaðið - 13.02.1996, Blaðsíða 12

12 ÞRIÐJUDAGUR 13. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
“ti
FRETTIR
Morgunblaðið/RAX
ísland og upplýsingasamfélagið - Drög að framtíðarsýn
Skjalalaus sam-
skipti sem víðast
FRIÐRIK Sophusson, fjármálaráð-
herra, kynnti ritið ísland og upplýs-
ingasamfélagið - Drög að framtíð-
arsýn á ríkisstjórnarfundi á föstu-
dag. Hann hefur óskað eftir að haf-
ist verði handa við að útfæra nánar
nokkrar tillögur ritsins. Af þeim má
nefna að treysta innlendan hugbún-
aðariðnað með því að bjóða út gerð
hugbúnaðar fyrir ríkisstofnanir og
auka samvinnu um þróun nýrrar
tækni og stefna að skjalalausum
viðskiptum sem víðast. Ritið er gefið
út af fjármálaráðuneytinu og er sér-
stök áhersla lögð á ríkisreksturinn
og upplýsingatæknina.
í frétt frá fjármálaráðuneytinu
segir að stefnan í nýskipan í ríkis-
rekstri geri ráð fyrir að upplýsinga-
tækni verði beitt við að hagræða og
bæta þjónustu ríkisins við þá sem
samskipti þurfa að eiga við það. Því
hafi Ráðgjafarnefnd um upplýsinga-
og tölvumál (RUT) verið falið að
móta stefnu um upplýsingatækni í
ríkisrekstrinum.
„Fjármálaráðherra væntir þess að
umfjöllun ritsins um upplýsingasam-
félagið muni reynast þarft innlegg
í þá umræðu sem óhjákvæmilega
þarf að fara fram í þjóðfélaginu á
næstunni. Þá má ætla að ritið muni
koma að gagni í þeirri vinnu sem
stendur yfir á vegum iðnaðarráð-
herra um mótun stefnu fyrir upplýs-
ingasamfélagið í víðara samhengi,"
segir í fréttinni.
Tekið er fram að ráðherra hafi
óskað eftir að hafist verði handa við
að útfæra nánar nokkrar tillögur úr
ritinu. Af þeim má nefna að draga
úr margskráningu sömu upplýsinga
innan stjórnsýslunnar, einfalda og
samræma samskiptaform þannig að
óþarfa hindrunum sé ýtt úr vegi í
tölvusamskiptum og auðvelda lands-
mönnum aðgang að upplýsingum
hins opinbera.
I
)
I
1
>
>
»Glugga-
þvottur í
vetrarsól
Ragnar Aðalsteinsson skipaður
talsmaður Sævars Ciesielskis
í FROSTSTILLUM, þegar
sól er lágt á lofti, verður
einatt ljós sú staðreynd að
gluggarnir þarfnast þvotta.
I vetrarveðrum verða skjá-
imir rykgráir og þá er gott
að geta kallað til fagmenn
í gluggaþvotti, eins ogþann
sem ljósmyndari rakst á
vopnaðan sköfum og
svampi. Veturinn hefur ver-
ið einstaklega mildur frá
áramótum og næstu daga
er búist við að hlýni í veðri.
HÆSTIRÉTTUR hefur skipað
Ragnar Aðalsteinsson hæsta-
réttarlögmann talsmann Sævars
M. Ciesielskis vegna beiðni Sævars
um endurupptöku hæstaréttar-
dóma í svokölluðum Geirfinns- og
Guðmundarmálum.
Ragnar H. Hall hæstaréttarlög-
maður, sem skipaður var sérstakur
ríkissaksóknari við meðferð á
beiðni Sævars, lagði til við Hæsta;
rétt að beiðninni yrði hafnað. í
greinargerðinni, sem Ragnar lagði
fram 12. desember sl., sagði að
engin haldbær gögn hefðu komið
fram um að ólögmætar aðgerðir
þeirra sem önnuðust rannsókn
Guðmundar- og Geirfinnsmála á
lögreglustigi eða fyrir dómi hafi
leitt til þess að röng niðurstaða
hafi orðið í málinu.
Ekki skylt að skipa talsmann
Hæstiréttur dæmdi Sævar árið
1980 í sautján ára fangelsi fyrir
að hafa ásamt öðrum orðið valdur
að dauða Geirfínns Einarssonar
og Guðmundar Einarssonar.
Sævar andmælti sjónarmiðum
Ragnars H. Hall og var honum í
kjölfarið gefinn kostur á að til-
nefna iöglærðan mann til að koma
sjónarmiðum sínum á framfæri.
Sævar tilnefndi Ragnar Aðal-
steinsson hrl. Þóknun hans vegna
málsins verður greidd af ríkissjóði.
Pétur Kr. Hafstein, varaforseti
Hæstaréttar, sagði að Hæstarétti
hefði ekki verið skylt að gefa
Sævari þennan kost. Hins vegar
hefði verið talið rétt, eðlis málsins
og umfangs vegna, að hafa þenn-
an hátt á og tryggja þannig, eins
og best væri hægt, að hagsmuna
Sævars yrði gætt.
Pétur tók fram að forseti
Hæstaréttar, Haraldur Henrysson,
tæki engan þátt í afgreiðslu máls-
ins. Hann væri vanhæfur vegna
þess að hann hefði dæmt málið í
héraði á sínum tíma þegar hann
var dómari í sakadómi.
Guðjón Skarphéðinsson dregur vitnisburð sinn í Geirfinnsmálinu til baka
Sök í málinu hefur
aldrei verið sönnuð
GUÐJÓN Skarphéðinsson guðfræð-
ingur segir að framburður sem
hann gaf í Geirfinnsmálinu svokall-
aða hafi ekki verið réttur. Ákæru-
valdið hafi búið til sögu um afdrif
Geirfinns Einarssonar, sem hann
hafi á þeim tíma fallist á að væri
rétt. Hann segir að þrýstingur á sig
um að upplýsa málið og vafasamar
rannsóknaraðferðir hafi átt mestan
þátt í að hann játaði. Guðjón segist
vera sannfærður um að málið verði
fyrr eða síðar tekið upp aftur. Laga-
lega séu hins vegar miklir annmark-
ar á því að Hæstiréttur taki það
upp aftur.
Guðjón Skarphéðinsson fór frá
íslandi til Danmerkur haustið 1981
eftir að hafa tekið út fangelsisdóm
fyrir aðild að svokölluðu Geirfinns-
máli. Hann nam guðfræði í Dan-
mörku og vann ýmis störf samhliða
námi. Guðjón sagði að eftir að hann
lauk guðfræðiprófí hefði hann stað-
ið frammi fyrir því að taka ákvörð-
un um hvort hann og Ijölskyldan
ætlaði að eyða ævinni í Danmörku
sem Danir eða hvort hún færi til
íslands. Hann sagðist
hafa sótt um prestsemb-
ætti í Danmörku, en ekki
hlotið kosningu og þá
ákveðið að sækja um
embætti á Islandi. Um
helgina var hann . síðan
kjörinn prestur á Staðarstað á Snæ-
fellsnesi. í kjölfarið hefur aðild
Guðjóns að Geirfinnsmálinu verið
rifjuð upp og um helgina tjáði hann
sig við fjölmiðla um málið, en það
hefur hann ekki gert áður.
„Mér var ljóst að það myndi gjósa
upp alls kyns málarekstur á íslandi
um leið og ég sækti um prestsemb-
ætti, en ég var búinn að Ijúka öllum
prófum og undirbúningi og vildi
gjaman flytja heim aftur. Eg vildi
gjarnan að börnin mín yrðu ís-
lensk,“ sagði Guðjón.
Guðjón játaði á sig sök í Geir-
finnsmálinu og dró hana ekki til
baka fyrir Hæstarétti líkt og aðrir
sakborningar í málinu gerðu. Allt
frá því dómar féllu í málinu hafa
margir spurt þeirrar spurningar;
vom hinir dæmdu sekir?
„Hinir svokölluðu sakborningar
eiga auðvitað að vera sekir um það
sem þeir eru dæmdir fyrir, en það
er stundum seilst um skör fram í
ákafanum í að dæma áður en búið
er að binda alla lausa enda og sönn-
un liggur fyrir. Það eru gerðar
gífurlegar kröfur til réttvísinnar í
málum af þessu tagi og aldrei of
miklar. í Geirfinnsmálinu var litið
framhjá alls kyns lausum endum,
sem ekki hafði tekist að
hnýta áður en dæmt var
í málinu. Ástæðan var sú
að á þessum tíma virtist
þjóðin vera á barmi ein-
hvers konar móðursýk-
iskasts og krafðist þess
að dæmt yrði í því.
Þess em engin dæmi að það hafi
verið sóttir rannsóknarmenn til
annarra þjóðríkja til þess að rann-
saka mál í öðru þjóðríki. Mér er
ekki kunnugt að slíkt hafi gerst í
öðrum löndum nema þar sem ríkir
hernámsástand. í þessu máli var
sóttur maður sem hlaut sína fmm-
þjálfun í stofnun sem fæstir minn-
ast af mikilli virðingu í dag. Hann
var sóttur til Þýskalands til að
hreinsa til í þessu máli. Ég held að
það hafí verið mjög vafasamt til-
tæki.
Ég tel einnig að á þessum tíma
hafí réttarfarslöggjöfin verið
meingölluð og þeir gallar hafi átt
stóran þátt í að þessi mál þróuðust
með þeim hætti sem þau gerðu. Þar
á ég við að sýslumaðurinn var ekki
aðeins rannsóknaraðili, heldur einn-
ig sækjandi og dómari. Á þessum
tíma mátti sóknaraðili málsins
safna eins miklum gögnum og hann
vildi án þess að hann væri skyldug-
ur til að gefa varnaraðilum neinar
upplýsingar. Vetjandi fékk aðeins
að vera viðstaddur yfirheyrslur með
dómara og fékk engar upplýsingar
um yfirheyrslur á öðrum stigum
málsins.“
Ert þú þá að segja að sú saga
sem þú skrifaðir undir með þínum
vitnisburði í Geirfmnsmálinu sé ekki
sannleikanum samkvæmt?
„Nei, það virðist ekki vera. Það
kom á daginn að þetta var ekki
sannleikurinn í málinu. Ég hafði
ekki hugmynd um hvar þessi maður
var. Á sínum tíma var ég spurður
hvar ég hefði verið tiltekinn dag
fyrir tveimur árum. Ég gat ekki
svarað spurningunni, enda hugsa
ég að flestir ættu í erfiðleikum með
að svara slíkri spurningu. Ég hafði
enga fjarvistarsönnun. Sagan var
hins vegar tilbúin af hálfu ákæru-
valdsins. Það vantaði bara einn
mann í söguna til þess að hún pass-
aði. Þetta er saga sem hefst árið
1974 þegar tveir menn hverfa af
einhvetjum orsökum og hún vindur
síðan hastarlega upp á sig. Hópur
manna var handtekinn og dæmdur
fyrir að bera ábyrgð á hvarfi þeirra.
Fólk hefur hins vegar haldið
áfram að hverfa. Nýlega hvarf kona
í Reykjavík og tveir drengir hurfu
í Keflavík í maí í fyrra. Enginn
hefur verið handtekin vegna þess-
ara mála. Af hvetju hefur það ekki
verið gert? Einhver sá þau síðast,
o.s.frv. Á hvetju ári hverfa nokkur
hundruð manna í Danmörku. Sumir
fínnast og sumir ekki. Ef eitthvað
saknæmt er við hvarf þeirra er
reynt að rannsaka það. Þess eru
hins vegar dæmi að það sé látið
hjá Iíða að rannsaka mál hér í
Reykjavík þó að það sé sterkur
grunur um að saknæmir
atburðir hafi gerst. Stund-
um eru hlutir rannsakaðir
og þá getur maður ient í
hinum ótrúlegustu málum
af hálfu ákæruvaldsins
þegar maður hefur ekkert
til að halda sér í.
Sannanir um saknæma atburði
voru lagðar fram
Það er ákæruvaldsins að sanna
að það hafi verið eitthvað saknæmt
í sambandi við þessi tvö manns-
hvörf árið 1974. Ég álít að ákæru-
valdinu hafi ekki tekist það. Það
er kjarni málsins. Þegar þú ert
búinn að setja mann í fangelsi verð-
ur þú að hafa einhvetja tryggingu
fyrir að sakborningurinn sé að segja
satt. Ef þú getur það ekki getur
þú alveg eins skrifað játninguna
sjálfur. Við yfirheyrslur er mönnum
lögð orð í munn. Sakborningurinn
veit hvað þú vilt heyra. Þegar þið
talið saman í átta tíma á dag, dag
eftir dag, og sakborningurinn getur
ekki sofið og er farinn að fá díezep-
am, mogadon og valíum, er sak-
borningurinn orðinn algerlega
glórulaus eftir nokkra daga. Þá er
ekki orð að marka hvað hann seg-
ir. Þetta mál fór því miður í þennan
farveg."
Lyfjagjöf í varðhaldi
Fékkst þú lyf meðan á yfirheyrsl-
um stóð?
„Ég gat ekki alltaf sofið og bað
um svefnlyf og fékk þau. Ég fékk
einnig eitt af þessum geðlyfjum,
sem ég man ekki hvað heitir en var
þá nýbúið að finna upp, en efni í
því er m.a. uppistaðan í þessum
svokölluðu e-pillum sem mikið hafa
verið í fréttum. Þetta var mikið
kraftaverkalyf og hafði geysilega
sterk áhrif á mig.“
Guðjón sagðist ekki hafi verið
beittur harðræði í varðhaldinu, en
ýmsar vinnuaðferðirnar,
sem lögreglan notaði við
að færa sörinur í málinu,
hefðu verið vafasamar.
„Ég hef alltaf talið
borðleggjandi að það
kæmi einhvern tímann
að því að þetta mál yrði skoðað
aftur. Ég veit hins vegar vel að
Hæstiréttur á ekki gott með að
gera það. Lögfræðilega á hann ekki
gott með að taka upp mál sem
hann hefur dæmt í. Eiginlega þarf
eitthvað nýtt að koma fram í mál-
inu og það er ekkert nýtt að sak-
borningar dragi vitnisburði sína til
baka. Eg tel að þjóðin sé réttsýnni
í dag en fyrir 20 árum og kannski
er kominn tími til að hún geri upp
ýmis mál sem rangt var farið með
á árum áður og láti menn njóta
sannmælis."
Tel að þjóðin
sé réttsýnni í
dag en fyrir
20 árum
Ég hafði ekki
hugmynd um
hvar þessi
maður var
1
I
I
i
I
I
I