Morgunblaðið - 13.02.1996, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 13. FEBRÚAR 1996
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Hæstiréttur Noregs úrskurðar
blaðamönnum í hag
Þurfa ekki að
gefa upp heim-
ildarmenn
HÆSTIRÉTTUR Noregs úr-
skurðaði fyrir helgi, að blaða-
menn við Dagbladet, Arbeider-
bladet og Verdens Gang þyrftu
ekki að gefa upp heimildarmenn
að fréttum. Af hálfu ritstjóra
blaðanna var niðurstöðunni fagn-
að og blaðamannafélagið norska
lýsti einnig yfir ánægju sinni.
Málið snerist um Framfara-
flokksmanninn Henning Holstad
og sendibflafyrirtækið Tiny Tran-
sport, sem hann rak.
Harald Stangehalle, ritstjóri
Dagbladet, sagði það mikilvægt
við niðurstöðu hæstaréttar, að
þar væri kveðið á um nauðsyn
gagnrýninnar rannsóknarblaða-
mennsku. Hann sagði þó að §öl-
miðlar yrðu að vera á varðbergi.
„Fjölmiðlar mega ekki láta
blekkjast af niðurstöðunni. Deil-
an um trúnað gagnvart heimfld-
armönnum heldur áfram þar til
lög um slíka vernd hafa verið
endurbætt," sagði hann.
Hvað þetta varðar hefur hæsti-
réttur úrskurðað að blaðamanni
Dagbladet beri að ljóstra upp um
heimildarmenn í öðru máli. Þrátt
fyrir úrskurðinn neitar hann stöð-
ugt að verða við honum.
í febrúar 1992 lagði lögreglan
til atlögu gegn Henning Holstad
og sendibílafyrirtækinu Tiny
Transport í Ósló. Það gerði hún
að beiðni skattyfin/alda og
borgargjaldkerans í Ósló vegna
skattamála. Á blaðamannafundi
samdægurs gaf Holstad til
kynna, að um væri að ræða póli-
tíska aðför að honum af hálfu
stjórnvalda.
Kærði hann síðar fjölda opin-
berra embættismanna fyrir brot
á þagnarskyldu en ríkissaksókn-
ari lét málið niður falla. Höfðaði
Holstad þá einkamál.
Við meðferð málsins fyrir hér-
aðsdómi neituðu blaðamenn að
gefa upp heimildir sínar fyrir
fréttum um ástæður lögregluað-
gerðanna. Úrskurðaði rétturinn
að þeir yrðu að gefa upp heimild-
armenn sína. Áfrýjunardómstóll
dæmdi blaðamönnunum hins
vegar í hag. Þaðan fór málið fyr-
ir hæstarétt sem staðfesti niður-
stöðu áfrýjunarréttarins.
Meirihluti hæstaréttar komst
að þeirri niðurstöðu, að í tilfelli
VG og Arbeiderbladet er ekki um
að ræða brot á þagnarskyldu
opinberra starfsmanna.
Frétt Dagbladet vitnaði til
minnispunkta frá skrifstofu
borgargjaldkera og komst meiri-
hluti hæstaréttar að þeirri niður-
stöðu, að enda þótt opinber emb-
ættismaður kunni að hafa látið
blaðamanninum upplýsingarnar í
té, þurfi hann ekki að gefa upp
heimildarmann sinn.
Rétturinn segir, að Holstad
hafí gagnrýnt stjómvöld af hörku
vegna aðgerðanna og því hafí
verið mikilvægt fyrir blöðin að
kanna ástæður lögregluaðgerð-
anna gaumgæfílega.
Minnihluti hæstaréttar er einn-
ig á því að blaðamennirnir þurfí
ekki að gefa upp heirnildarmenn
sína. Að þeirri niðurstöðu kemst
hann hins vegar á þeirri for-
sendu, að ekki hafí verið nægi-
lega vel sýnt fram á, að opinber-
ir starfsmenn hafi lekið upplýs-
ingum.
Leitin að flugrita Boeing-757 þotunnar hert
Bíða háþróaðra
leitartækja
Santo Domingo. Reuter.
BJÖRGUNARMENN sem leita að
braki Boeing-757 þotunnar sem
fórst við strendur Dóminíkanska
lýðveldisins í síðustu viku sögðust
á sunnudag ekki hafa nógu næman
tækjabúnað til þess að halda áfram
leit að flugrita þotunnar, svarta
kassanum svonefnda, sem veitt
gæti upplýsingar um hvað olli því
að þotan fórst og talið er að liggi
á 2.000 metra dýpi.
Þess var beðið í gær, að á vett-
vang bærust háþróuð leitar- og
björgunartæki, sem áður hafa verið
notuð til þess að finna flugv.élar á
hafsbotni. Þau koma frá fyrirtæk-
inu Advanced Technologies Group
í Maryland í Bandaríkjunum sem
er dótturfyrirtæki Oceaneering Int-
ernational í Houston í Texas.
Þegar þota Suður-afríska flugfé-
lagsins (SAA) sprakk á flugi og
hrapaði í Indlandshaf 1987 fundust
aðeins lík 15 af 159 sem um borð
voru. Leit að svarta kassanum hafði
staðið yfír í eitt ár er hún bar loks
árangur. Náðust bæði hann og
hljóðriti með upptökum af sam-
tölum flugmannanna upp af 4.000
metra dýpi.
Sömuleiðis náðist brak úr júmbó-
þotu flugfélagsins Air India upp af
2.000 metra dýpi vestur af írlandi
en sprengja grandaði þotunni er
hún átti 45 mínútna flug eftir til
London frá Kanada í júní 1985.
Með henni fórust 329 manns.
Oceaneering-fyrirtækið átti hlut
að máli í báðum tilvikum.
Svarti kassinn er hannaður til
þess að taka inn á sig sjó svo hann
kremjist ekki undan þrýstingi er
hann sekkur til botns. Á grundvelli
líkans, sem reiknað verður út frá
upplýsingum um leið Boeing-757
þotunnar og djúpsjávarstrauma,
verða staðsetningartæki með neð-
ansjávarhlustunarbúnaði dregin
aftan í skipum um leitarsvæðið.
Tækin skima botninn miðja vegu
milli botns og yfirborðsins og hlusta
eftir hljóðum með ákveðinni bylgju-
lengd. „Á grundvelli þeirra gætum
við staðsett flugritann," sagði Craig
Mullen, forstjórí leitarfyrirtækisins.
Takist að staðsetja brak á miklu
dýpi, þangað sem kafarar eða hefð-
bundin neðansjávarför komast ekki,
notast björgunarmenn við farar-
tæki, sem fjarstýrt er frá yfírborði
sjávar. Það er búið ljósum, hljóð-
sjám, leiðsögutækjum og gripörmum
og er sérhannað til að lyfta þungum
hlutum upp að haffletinum.
Náttúran gæti þó átt eftir að tor-
velda leit að svarta kassanum. Sjáv-
arbotninn á slysstaðnum er afar
ósléttur og nemi leitarmenn ekki
hljóðmerki frá flug- og hljóðritunum
verður leitin miklu erfíðari en ella.
Hryðjuverk bókstafstrúarmanna í Alsír
18 týndu lífi og
um 100 slösuðust
París. Reuter.
TVÆR bílsprengjur sprungu í Alsír
á sunnudag og fórust að minnsta
kosti 18 manns og næstum 100
slösuðust. Eru þetta mestu hryðju-
verk í landinu frá því í forsetakosn-
ingunum á síðasta ári. Opinbera
alsírska fréttastofan APS greindi
frá því í gær að öryggissveitir hefðu
á fímm dögum í síðustu viku myrt
22 uppreisnarmenn úr röðum músl-
ima víða í Aisír.
Öryggissveitir frelsuðu meðal
annars einn gísl úr höndum þriggja
bókstafstrúarmanna skammt fyrir
utan Alsírborg á fímmtudag, en
aðgerðir þeirra stóðu yfir frá þriðju-
degi til laugardags.
Önnur sprengjan sprakk í Belco-
urt-hverfínu í Alsírborg en þar eru
ritstjómarskrifstofur stærstu dag-
blaðanna. Týndu 18 menn lífi í
sprengingunni og 52 slösuðust. Hin
sprengjan sprakk fyrir utan ráðhús
í bænum Bab El-Oued, miklu vígi
bókstafstrúarmanna, og slasaðist
þar 41 maður.
Þessi hryðjuverk eru með þeim
mestu í Alsír frá því bókstafstrúar-
menn hófu baráttu gegn stjórnvöld-
um 1992 en í dagblaðinu Liberte,
sem gefíð er út á frönsku, var
hermdarverkunum í fyrradag líkt
við sprengingu fyrir ári þegar 42
létust og meira en 300 manns slös-
uðust.
Beinist gegn blöðunum
Ahmed Ouyahia, forsætisráð-
herra Alsírs, hét því í fyrradag að
binda enda á glæpaverk af þessu
tagi í eitt skipti fyrir öll. Sagði
hann, að þau beindust gegn allri
þjóðinni.
Tveir blaðamenn og einn starfs-
maður dagblaðsins Le Soir d’AI-
gerie eru á meðal hinna látnu og
aðsetur blaðsins og blaðanna Le
Matin og L’Opinion eru mjög illa
leikin. Talið er, að með árásunum
vilji bókstafstrúarmenn neyða blöð-
in til að skýra frá árásum þeirra
en stjórnvöld hafa skipað þeim að
halda sig við opinberar fréttatil-
kynningar um átökin í iandinu.
Áætlað er, að um 50.000 manns
hafí fallið í borgarastríðinu í Alsír
síðustu fjögur árin.
Reuter.
Tsjetsjenar hóta útbreiðslu átaka
Hóta árásum í
Vestur-Evrópu
Grosní, Moskvu, Ankara. Reuter.
Ellefu
farast á
Ítalíu
ELLEFU fórust og rúmlega
hundrað slösuðust í hörðum
fjöldaárekstri á hraðbraut á
norðurhluta Ítalíu í gær. Um 250
bifreiðar lentu í árekstrinum
milli borganna Vicenza og
Verona.
Að sögn lögreglu varð árekst-
ur á akreinum í vesturátt og
hægðu bílstjórar á leið í austur-
átt þá á sér til að virða fyrir sér
áreksturinn. Leiddi þaö til
fjöldaáreksturs þeim megin
hraðbrautarinnar. Mikil þoka
var þegar óhappið átti sér stað.
Mannskæðasta bílslysið frá
1989
Margar bifreiðanna voru
mjög illa farnar og erfitt að ná
fólki út úr þeim. Hinir slösuðu
voru fluttir á sjúkrahús í nálæg-
um borgum og voru sár margra
alvarleg. Lögreglan sagðist ótt-
ast að fleiri ættu eftir að finnast
látnir þar sem erfitt væri að
athafna sig á slysstað. Flök bif-
reiðanna hefðu enn ekki öll ver-
ið rannsökuð síðdegis í gær.
Þetta er mesta manntjón, sem
orðið hefur i bílslysi á Italíu frá
því aðþrettán létu lífið í árekstri
á Mið-Italíu árið 1989.
DZHOKAR Dúdajev, helsti leiðtogi
uppreisnarmanna í Tsjetsjníju, hót-
ar því að efnt verði til árása á skot-
mörk í Evrópu vegna „þöguls sam-
þykkis“ Vesturveldanna við fram-
ferði Rússa í Kákasushéraðinu.
Kom þetta fram í tyrkneska dag-
blaðinu Sabah í gær.
Dúdajev sagði ennfremur að
átökin vegna sjálfstæðiskrafna
Tsjetsjena gætu breiðst út til Tyrk-
lands en margir Tyrkir hafa samúð
með sjálfstæðisbaráttu trúbræðra
sinna í Tsjetsjníju.
Fjölmiðlar í Moskvu skýrðu frá
því á sunnudag að liðsmenn vop-
naðra flokka í Shatoi-héraði í
Tsjetsjníju væru að yfírgefa staðinn
eftir að friðarsamningar náðust
milli nokkurra héraðs- og trúar-
höfðingja annars vegar og fulltrúa
Moskvustjórnarinnar hins vegar.
Hefðu mennirnir afhent Rússum
talsvert af þungavopnum og skot-
færum. I samningnum er kveðið á
um aukið sjálfræði Shatoi-manria í
eigin málum, m.a. fá íbúarnir að
kjósa sér menn í lögreglulið en þeir
heita því á móti að leyfa ekki upp-
reisnarmönnum að hafa bækistöðv-
ar á svæðinu. Er þetta talið nokk-
urt áfall fyrir Dúdajev.
Yfírlýsingar rússneskra ráða-
manna og fulltrúa uppreisnar-
manna í Tsjetsjníju í gær benda
ekki til þess að friðsamleg lausn á
deilum vegna útifunda sjálfstæðis-
sinna í Grosní hafi annað en stutt
vopnahlé í för með sér. „Við efnum
aftur til útifunda 24. febrúar þegar
hinum heilaga ramadan-mánuði
lýkur,“ sagði tsjetsjenskur skærul-
iði sem tók þátt í að skipuleggja
fundina er stóðu í viku en þeim
lauk á laugardag.
Þátttakendur í mótmælunum
voru fluttir á brott með langferða-
bílum á laugardag en að sögn rúss-
neska sjónvarpsins kom til átaka á
staðnum. Var fullyrt að sex manns
hefðu fallið og 15 særst. Ættingjar
mótmælendanna sögðust ekki hafa
frétt neitt af þeim, ekki væri vitað
hvar fólkið væri. Rússneskir her-
menn efldu mjög öryggisráðstafanir
í Grosní í gær og lögregla meinaði
fólki aðgang að torginu þar sem
mótmælin fóru fram.
Á fundi róttækra þjóðernissinna
í Péturborg á sunnudag var að sögn
/níerfax-fréttastofunnar ákveðið að
styðja Borís Jeltsín forseta ef hann
byði sig fram til endurkjörs í júní
en ekki frambjóðanda kommúnista
eða flokka þjóðernissinna. Var
ástæðan sögð ánægja með „harka-
legar hernaðaraðgerðir11 forsetans
í Tsjetsjníju.