Morgunblaðið - 24.04.1996, Blaðsíða 22
22 MIÐVIKUDAGUR 24. APRÍL 1996
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Ekkert er eins
hlægilegt og
ástfangið fólk
Þjóðleikhúsið frumsýnir Sem yður þóknast,
einn af gamanleikjum Williams Shakespe-
ares, á Stóra sviðinu í kvöld. Um er að
ræða ævintýraleik um ástir og örlög ungs
fólks á viðsjárverðum tímum, eins og Orri
SEM yður þóknast er stútfullt af kynlegum kvistum.
Morgunblaðið/Ásdís
Páll Ormarsson komst að raun um þegar
hann leit inn á æfíngu og hitti aðstandendur
sýningarinnar að máli.
ASTFANGIÐ fólk hefur orð-
ið mörgu skáldinu að yrk-
isefni enda upplagt í gam-
anleik, þar sem ekkert er
eins hlægilegt fyrir áhorfendur í leik-
húsi. Sú er að minnsta kosti skoðun
Erlings Gíslasonar, eins leikenda í
Sem yður þóknast eftir William Sha-
kespeare, sem Þjóðleikhúsið frum-
sýnir á Stóra sviðinu í kvöld.
Greint er frá Rósalind, dóttur út-
lægs hertoga, og frænku hennar
Selíu. Saman hrekjast þær að heiman
og halda til skógar, dulbúnar ásamt
hirðfíflinu Prófsteini — í leit að föður
Rósalindar. Þangað flýr einnig ungur
maður, Orlando, sem orðið hefur fyr-
ir barðinu á bróður sínum og fellir
ástarhug til Rósalindar. Endurfundir
þeirra verða þó ekki með þeim hætti
sem ætla mætti. Valdhafar takast á
um yfirráð, bræður beijast og lífið í
skóginum er enginn dans á rósum.
En ástin nær ávallt að blómstra,
leggur álög sín á mannanna böm og
allt fer vel að lokum.
Shakespeare er talinn hafa skrifað
Sem yður þóknast (á tungu skáldsins
As You Like It) um 1599 og er sögu-
þráðurinn að mestu byggður á hirð-
ingjasögninni Rosalynde eftir Thom-
as Lodge. Heimur Shakespeares er
þó töluvert flóknari og harðari en
unaðsheimur hjarðljóðsins.
Snilldarverk
William Shakespeare (1564-1616)
fæddist í Stratford-Upon-Avon í
Englandi; hóf feril sinn sem leikari
og leikhússtjóri en tók síðan að semja
leikrit sem talin eru mestu snilldar-
verk leikbókmenntanna. Þau 36 leik-
verk eftir skáldið sem varðveist hafa
eru einkum byggð á arfsögnum úr
sögu Englands eða ítölskum smásög-
um og jafnvel norrænum sögnum.
Eru þau að stærstum hluta í bundnu
máli og spanna allt frá glaðværum
gamanleikjum, svo sem Draumur á
Jónsmessunótt og Snegla tamin, til
stórbrotinna harmleikja um napurleg
örlög og margslungið sálarstríð á
borð við Rómeó og Júlíu, Hamlet,
Júlíus Sesar, Makbeð, Óthelló og Lé
konung.
Athygli vekur að Sem yður þókn-
ast gerist í Frakklandi en ekki Eng-
landi. Að sögn Erlings Gíslasonar er
ástæðan hins vegar augljós: Harð-
stjóranum Elísabetu I drottningu
hafí verið lítt um háðsádeilu á hirð-
ina gefið og því hafí Shakespeare
tekið þann kost'vænstan, af ótta við
refsingu, að flytja sögusviðið yfir
Ermarsund. „Enda þykir öllum Eng-
lendingum en þann dag í dag sjálf-
sagt að gera grín að Frökkum."
Guðjón Pedersen leikstjóri segir að
Sem yður þóknast sé í sínum huga
ævintýraleikur um átök góðs og ills.
Sagan hefjist á slæmum stað en frels-
ið sé ekki langt undan. „Þetta verk
er nokkurskonar samsafn frá Sha-
kespeares hendi enda hefur það marg-
ar ólíkar sögur að geyma, þótt grunn-
tónninn sé einatt sá sami. Verkefni
okkar er að koma þessu til skila."
Guðjón hefur aldrei verið þekktur
fyrir að fara troðnar slóðir í leik-
húsi. Sem yður þóknast er engin
undantekning. „Ég kann ekkert ann-
að en að gera verkin sem ég er að
fást við að okkar — nákvæmlega
eins og Shakespeare gerði sjálfur.
Síðan svífur andi skáldsins alltaf
yfír vötnum, þannig að það er erfitt
að villast af leið.“
Engin minnimáttarkennd
Guðjón segir ekki skilið við Shake-
speare eftir frumsýninguna í kvöld
en í haust mun hann færa Ofviðrið
upp í Svenska Riksteatem í Svíþjóð,
þar sem hann leikstýrði Þrem systrum
eftir Tsjekhov nýverið. Ber hann
Svíum vel söguna. „Það er gaman
að skipta um umhverfí og öðlast nýja
reynslu. Eitt af því sem stendur upp
úr er hins vegar hvað við íslendingar
eigum mikið af góðu leikhúsfólki. Við
þurfum ekki að hafa minnimáttar-
kennd gagnvart öðrum á því sviði.“
Elva Ósk Ólafsdóttir, sem leikur
Rósalind, segir yndislegt að fá tæki-
færi til að vinna texta Shakespeares.
Hann opni nýjar víddir og hún gæti
eytt mörgum mánuðum í að velta
sér upp úr hugsunum og pælingum
sem búi að baki textanum.
Elva Ósk lék síðast í verki eftir
Shakespeare í leiklistarskóla og seg-
ir Sem yður þóknast hafa verið kær-
komið tækifæri til að endumýja
kynnin. „Upphaflega var ég ekkert
sérstaklega hrifín af Shakespeare en
eftir að ég fór að vinna hann sjálf
skil ég hvers vegna hann er svona
mikils metinn í leikhúsheiminum."
Hlutverk Rósalindar er, að sögn
Elvu Óskar, ákaflega spennandi.
UNGT fólk og ástfangið, Rósalind (Elva Ósk Ólafsdóttir) og
Orlando (Benedikt Erlingsson).
MARGT drífur á daga Prófsteins (Ingvars E. Sigurðssonar),
Selíu (Eddu Heiðrúnar Backman) og hinnar dulbúnu Rósalindar
í skóginum.
Kom til mín
áreynslulaust
TÓNLIST hefur umtalsvert vægi
í Sem yður þóknast og elstu tón-
smíðar sem vitað er til að tengist
verkinu eru frá því um 1600. Mun
Thomas nokkur Morley hafa verið
þar að verki en síðan hafa fjöl-
mörg tónskáld fetað í fótspor
hans. Nú er röðin komin að Agli
Ólafssyni.
„Ég byrjaði á því að lesa verk-
ið og fljótlega tók það stefnuna
fyrir mig. Shakespeare réð því
ferðinni og tónlistin kom til min
áreynslulaust. Hann ætlar
ákveðnum persónum söngva og
svo bættum við söngvum við eftir
efni og músíkaliteti leikaranna.
Eftir á fór ég síðan að kynna mér
hvernig aðrir hafa gert þetta en
það var meiratil fróðleiks," segir
Egill um tilurð tónsmíðanna sem
eru af tvennum toga: Annars veg-
ar tólf sönglög, eins og fyrr grein-
ir, sem vekja eiga óskipta athygli
áhorfenda, og hins vegar bak-
grunnshljóð sem ætlað er að
styrkja söguna, það er „tónlist
sem á ekki að heyrast
en heyrist samt,“ eins
og Egill kemst að orði.
Að sögn Egils eru
til margar kenningar
um það hverskonar
tónlist hafi prýtt verk-
ið á tímum Shakespe-
ares en flestir haldi _
því fram að hann hafi EgiII Ólafsson
nýtt sér dægurlög
þess tíma — ýmist notað lag og
texta eða samið nýjan texta að
þekktu lagi.
Egill lætur vel af samstarfinu
við Guðjón Pedersen leikstjóra
og segir að hann hafi meðal ann-
ars gefið sér frjálsar hendur við
tónsmíðarnar. Þannig hafi marg-
ar leiðir opnast. „Ég nýtti mér
það og segja má að þarna ægi
öllu saman; allt frá gallíard [dans
í þrískiptum takti], sem var mjög
vinsæll í Bretlandi þegar verkið
var samið, til tuttugustu aldar
tónlistar. Þá viðhöldum við þeirri
venju að syngja söngva á
frönsku, en verkið
gerist að hluta í æv-
intýraskógi í Frakk-
landi, og hefur Pétur
Gunnarsson samið
afar fallegan texta
fyrir okkur, auk þess
sem einn leikarinn,
Ingvar E. Sigurðs-
son, hefur spunnið
upp texta í anda síns
karakters. Ennfrem-
ur notum við falleg-
an texta um ástina
eftir Heine."
Tæp tuttugu ár
eru síðan Egill Ólafs-
son þreytti frumraun
sína sem leikhústón-
skáld í Grænjöxlum Péturs Gunn-
arssonar í Þjóðleikhúsinu. Síðan
hefur hann samið tónlist við fjöl-
margar sýningar Þjóðleikhússins,
Leikfélags Reykjavíkur og ís-
lenska dansflokksins. Má þar
nefna Kirsiblóm á Norðurfjalli,
Gretti, Súkkulaði handa Silju, Ég
dansa við þig, Dampskipið, Sögur
úr sveitinni og Eva Luna, auk
þess sem Egill hefur nýlega sam-
ið lög fyrir sönglcikinn People
come, people go eftir Sellu Pals-
son, sem nýverið var fluttur í
John Houseman Theatre í New
York.
„Það er ekki á hverjum degi sem
maður fær tækifæri til að leika kven-
mann sem er að leika karlmann sem
er stundum að leika kvenmann. Við
þetta bætist síðan að Shakespeare
skrifaði hlutverkið upphaflega fyrir
karlmann. Þetta er snúið en sniðugt."
Margt spaugilegt
Steinn Ármann Magnússon, sem
jafnframt fer með hlutverk í sýning-
unni, talar í sama anda og Elva Ósk.
„Sem yður þóknast er gamanleikur
og út frá þeirri staðreynd hefur verið
unnið, þótt það verði að viðurkennast
að ég skynjaði ekki allan húmorinn
þegar ég kom fyrst að textanum.
Þegar leikritið fór að rúlla kom hins
vegar- fljótt í ljós að það hefur margt
spaugilegt að geyma og núna þegar
hillir undir frumsýninguna er sýnin á
verkið orðin mun heilsteyptari. Það
er engin tilviljun að William Sha-
kespeare hefur lifað svona lengi.“
Áð mati Steins Ármanns á hver
uppfærsla á leikritum Shakespeares
að vera listaverk á eigin forsendum.
Sumir séu þó fastheldnir á hefðina
og þeir sömu eigi eflaust eftir að
kvarta yfir því að leikaramir skuli
ekki vera klæddir í sokkabuxur með
sverð. „Leikritið stendur fyrir sínu
eftir sem áður — eins og það hefur
alltaf gert.“
Erlingur tekur í sama streng enda
bjóði Shakespeare upp á fjölbreytni
í túlkun. Leikarar og leikstjórar sem
gangi að efninu megi ekki vera bók-
stafstrúar; textinn eigi ekki að vekja
ugg heldur hugmyndir.
Steinn Ármann er sjaldséður gestur
á ijölum Þjóðleikhússins — lék þar
síðast í Rómeó og Júlíu fyrir íjórum
ámm. Þeir Guðjón Pedersen sameina
nú krafta sína á ný en Steinn Ár-
mann tók meðal annars þátt í sýning-
um Frú Emilíu á Kirsjubeijagarðinum
eftir Tsjekhov og Makbeð Shakespe-
ares. Síðasta kastið hefur hann hins
vegar starfað meira sem skemmti-
kraftur — undir merkjum Radíus.
Klassík og spaug
En hvernig gengur að sameina
spaugið og klassíkina? „Það hefur
gengið vel, þetta hjálpar hvort öðru.
Klassíkin er mjög hollur skóli en
maður lærir líka margt á fíflagangin-
um, ef svo má að orði komast. Ég
hef haft mjög gaman af því að búa
til mitt eigið efni og flytja á skemmt-
unum eða í sjónvarpi en leikhúsið
höfðar hins vegar alltaf jafnsterkt
til mín, ekki síst Þjóðleikhúsið þar
sem andinn er góður og metnaður
mikill. Þar langar inig að starfa
meira á næstu árum.“
Aðrir leikendur í Sem yður þókn-
ast eru Edda Heiðrún Backman,
Benedikt Erlingsson, Ingvar E. Sig-
urðsson, Stefán Jónsson, Sigurður
Skúlason, Hjálmar Hjálmarsson,
Björn Ingi Hilmarsson, Gunnar Eyj-
ólfsson, Edda Arnljótsdóttir og'Guð-
laug Elísabet Ólafsdóttir, sem þreyt-
ir frumraun sína í Þjóðleikhúsinu.
Dramatúrg er Hafliði Arngríms-
son, höfundur leikmyndar Grétar
Reynisson og búningar eru eftir El-
ínu Eddu Ámadóttur. Ljósahönnuður
er Páll Ragnarsson.
Islensk þýðing á Sem yður þókn-.
ast er eftir Helga Hálfdanarson en
hann hefur þýtt flest verka Shake-
speares sem komið hafa út á ís-
lensku. Áður hafði Matthías Joch-
umsson þýtt nokkur þeirra.