Morgunblaðið - 04.06.1996, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚNÍ 1996
GREINARGERÐ
MORGUNBLAÐIÐ

■

t
Um viðbrögð úr her-
búðum Olafs Ragnars
Hér fer á eftir greinargerð, sem Morgun-
blaðinu hefur borizt frá Jóni Steinari
Gunnlaugssyni hrl. vegna umræðu um
ákvörðun hans um að víkja sæti sem
formaður yfirkjörstjómar Reykjavíkur
MIKIL viðbrögð hafa orðið við
þeirri ákvörðun minni i síðustu viku
að víkja úr sæti mínu í yfirkjör-
stjóm Reykjavíkur við forsetakosn-
ingarnar 29. júní nk. Fjöldi fólks
hefur haft samband við mig beint
og óbeint til að lýsa stuðningi sínum
og ánægju með ákvörðun mína.
Færi ég því bestu þakkir fyrir. Úr
herbúðum forsetaframbjóðandans
Ólafs Ragnars Grímssonar hefur
hins vegar, svo sem við mátti bú-
ast, kveðið við annan tón. Hann
sjálfur, talsmaður hans Sigurður
G. Guðjónsson hrl og ýmsir aðrir
stuðningsmenn hafa gagnrýnt
ákvörðun mína og reynt að finna
henni flest til foráttu. Hefur þá
margt verið sagt og ekki allt gáfu-
legt. Erindi þessara skrifa er að
leitast við að svara þessum gagn-
rýnisefnum. Vona ég að mér yfirsjá-
ist ekkert sem máli skiptir.
Hvenær átti að víkja sæti?
Ólafur og talsmaðurinn hafa tal-
ið að ég hefði átt að víkja sæti fyrr,
þar sem Ijóst hafí verið lengi, að
Ólafur Ragnar Grímsson hygðist
bjóða sig fram til forseta. Þar að
auki hafi ég þegar verið búinn að
taka þátt í að afgreiða vottorð um
meðmælendalista með framboði
Ólafs.
Þetta sjónarmið fær ekki með
nokkru móti staðist. Kjörstjórnar-
maður sem verður vanhæfur vegna
afstöðu eða tengsla við forseta-
frambjóðanda getur ekki að lögum
orðið vanhæfur til nefndarsetunnar,
fyrr en framboð liggur formlega
fyrir. Fyrirætlun um framboð veld-
ur ekki vanhæfi, jafnvel þótt teljast
megi líklegt að af framboði verði.
Menn geta líka gert sér í hugarlund
hvemig Ólafur og talsmaðurinn
hefðu brugðist við ef ég hefði vikið
sæti fyrr. Þá hefðu þeir sagt (og
það með réttu), að manninum hafi
legið svo á að víkja, að hann hafi
ekki mátt vera að því að bíða eftir
að Ólafur væri kominn í framboð!
Um þátttöku mína í að gefa út
vottorð um meðmælendur ðlafs úr
Reykjavík er það að segja, að aðili
sem er vanhæfur til meðferðar
máls getur, þrátt fyrir vanhæfið,
tekið þátt í að afgreiða formsatriði
í aðdraganda málsmeðferðar. Svo
dæmi sé tekið af málsmeðferð fyrir
dómi, þá þingfestir dómari mál, þó
að hann síðar víki sæti vegna van-
hæfis. Útgáfa vottorða um með-
mælendur fólst ekki í öðru en að
staðfesta heimilisfang og aldur
meðmælenda. Vinna við þetta var
leyst af hendi af Manntalsskrifstofu
Reykjavíkur og frambjóðendum af-
hent bréf því til staðfestingar. Eng-
in álita- eða úrskurðarefni komu
þar við sögu. Ef slikt hefði kpmið
upp varðandi meðmælendur Ólafs
hefði ég að sjálfsögðu vikið sæti
við að úrskurða þau. Allt öðru máli
gegnir um störf kjörstjórnarinnar
við kosninguna sjálfa. Þar koma
upp alls kyns álitamál, þar sem
frambjóðendur hafa hagsmuna að
gæta. Má sem dæmi nefna ágreining
sem oft kemur upp um áróður á
kjörstað og álitamál við talninguna,
t.d. um vafaatkvæði, sem hreinlega
geta ráðið úrslitum kosningarinnar.
Ur öllu þessu leysir yfirkjörstjórn.
Gagnrýni Ólafs og talsmannsins á
þetta atriði er auðvitað ekkert annað
en saumnálarleit að einhvetju til að
gagnrýna. Það er líka skrítið að
segja í öðru orðinu, að ég hafí alls
ekki átt að víkja en í hinu að ég
hefði átt að gera það fyrr!
Besta tímasetningin
fyrir Ólaf
Össur Skarphéðinsson alþingis-
maður skrafar mikið í íjölmiðlum
um þjóðfélagsmál. Ég heyrði hann
segja í útvarpsþætti á Bylgjunni,
að ég hafi vandlega valið tímasetn-
ingu ákvörðunar minnar í því skyni
að skaða Ólaf sem mest.
Sé það rétt, sem ég veit svo sem
ekkert um, að ákvörðun mín sé til
þess fallin að spilla fyrir framgangi
Ólafs við kosningarnar, er það alveg
ljóst, að það var Ólafi afar hag-
stætt, að ákvörðunin var ekki tekin
fyrr en að loknum framboðsfresti.
M.ö.o. þarf hann þá ekki að óttast
að ákvörðunin auki líkurnar á að
nýir frambjóðendur komi fram, sem
dregið gætu til sín fylgi frá honum.
Út frá hans hagsmunum var ekki
unnt að hugsa sér hagstæðari tíma-
setningu. Viðurkenndir þjóðmála-
skrafarar mega ekki flaska á svona
einföldum atriðum.
Samsæriskenningar
Talsmaður Ólafs hefur talið að
ákvörðun mín hafi verið tekin af
annarlegum hvötum. Hún sé út-
hugsað plott, líklega runnið undan
rifjum forsvarsmanna Sjálfstæðis-
flokksins, til að koma höggi á Ólaf
Ragnar Grímsson. Ég hafi jafnvel
verið að ganga erinda einhvers
hinna frambjóðendanna.
Það gerist ævinlega, þegar menn
taka ákvörðun á borð við þá sem
ég tók, að umsvifalaust verða til
samsæriskenningar. Það er eins og
sumir menn telji útilokað, að
ákvarðanir af þessu tagi séu teknar
Lælcningastofa
Hef opnaó lækningastofu
í Læknasetrinu, Þönglabakka 6.
Tímapantanir virka daga kl. 9.00-12.00 og
13.00-17.00 í síma 567 7700.
Margrét Arnadóttir,
sérfræóingur í lyflækningum og nýrnasjúkdómum.
Lambakjöt óskast
Óskum eftir að kaupa 30 til 60 tonn af lambakjöti
fyrir umbjóðanda okkar í Evrópu.
Kjötið þarf að uppfylla eftirfarandi skilyrði:
• Gæðaflokkur DIA
• Fitulag 11 mm eða minna
• Meðalvigt u.þ.b. 14,5 kg
• Pökkun í polyethene plast og grisju
• Afhending í 20 feta frystigámum
• Slátrun í sláturhúsum sem hlotið hafa
vottun til framleiðslu fyrir Evrópumarkað
Nánari upplýsingar veittar í síma 553 3020.
MEISTARINN
Dugguvogi 3, 104 Reykjavík
J
af ærlegum hvötum. Kannski kann-
ast þeir ekki við slíkar hvatir hjá
sjálfum sér. A.m.k. er það vel þekkt
að sumir menn taka helst aldrei
neinar ákvarðanir nema þeir áður
hafi af snilli sinni reiknað út afleið-
ingarnar. Stundum er sagt um slíka
menn, að þeir séu snjallir í pólitík.
í því felst líklega fyrst og fremst
hæfileiki til að geta breytt gegn
betri vitund. Ólafur Ragnar Gríms-
son er t.d. áreiðanlega í þessum
skilningi snjall í pólitík. Hann hefur
þannig sjálfsagt ekki hrapað að
ákvörðun sinni um að hætta að
taka þátt í deilum um þjóðfélags-
mál á síðastliðnum vetri en taka
þess í stað að sækja kirkjur, íþrótta-
kappleiki og fundi hjá Varðbergi,
félagi um vestræna samvinnu. Af
sjálfum mér er það að segja, að
ákvörðun mín um að víkja sæti úr
kjörstjórninni á ekki rót að rekja
til neinna svona snillibragða. Ég tók
ákvörðun mína einn og ræddi hana
ekki við neinn af forsvarsmönnum
Sjálfstæðisflokksins, áður en hún
var tekin og tilkynnt. Aðrir forseta-
frambjóðendur eða stuðningsmenn
þeirra komu þar hvergi nærri.
Ákvörðunin byggist ekki á neinum
öðrum forsendum en þeim, sem ég
birti opinberlega í greinargerð
minni, eftir að ákvörðunin hafði
verið tekin. Ég veit ekkert um
hvaða áhrif hún kann að hafa fyrir
forsetaframboð Ólafs Ragnars
Grímssonar. Sumir hafa látið þá
skoðun í ljós við mig, að hún muni
auka veg þess. Aðrir telja hið gagn-
stæða. Þetta kemur ákvörðun minni
ekkert við. Mér var að réttum lögum
skylt að víkja. Þess vegna gerði ég
það. Hæfisreglur í stjórnsýslu eru
ekki eitthvað sem pólitískir snilli-
bragðarefir geta beitt að geðþótta.
I þeim felst raunveruleg trygging
fyrir því að stjórnsýsluhafar hafi
hlutlausa stöðu gagnvart þeim aðil-
um, sem eiga hagsmuni sína undir
ákvörðunum þeirra. Það er umhugs-
unarvert að pólitískir snillibragða-
refir skuli telja maðk vera í mys-
unni, ef einhver tekur þessar reglur
hátíðlega og beitir þeim á sjálfan sig.
Um „skítkast"
Einhverjir hafa sagt um grein-
argerð mína fyrir ákvörðuninni um
að víkja sæti úr yfirkjörstjórninni,
að í henni felist „skítkast" um Ólaf
Ragnar Grímsson forsetaframbjóð-
anda. M.a. hafa blaðamenn á Tím-
anum og Alþýðublaðinu skrifað
þetta í blöð sín og mér skilst að
svipuð viðhorf muni hafa birst í
útvarpsþættinum „Þjóðarsálinni“ á
Rás 2 ríkisútvarpsins.
{ greinargerð minni rifjaði ég upp
nokkrar misgjörðir Ólafs Ragnars
Grímssonar í þremur tilteknum
málum meðan hann var alþingis-
maður og ráðherra. Um þær hafði
ég allar þurft að ijalla fyrir dómi.
Þessar gjörðir hans eru allar skjal-
festar og er enginn ágreiningur um
þær. Sigurður G. Guðjónsson hrl.,
talsmaður Ólafs Ragnars sjálfs,
sagði í sjónvarpsviðtali það eitt, að
þetta væru allt gömul mál sem
mönnum hefði átt að vera kunnugt
um fyrir. Vel má vera að umtal um
staðreyndir í embættisfærslu Ólafs
Ragnars á liðnum árum geti flokk-
ast undir „skítkast“, en það er þá
bara vegna þess að sú embættis-
færsla er full af „skít“, svo notað
sé orðfæri þeirra manna sem svona
tala. Tilgangur blaðamannanna
með notkun orðsins „skítkast" um
ástæður mínar fyrir því að víkja
sæti er auðvitað að gera lítið úr
þeim og koma Ólafi til varnar.
Hann hefur sjálfur af skiljanlegum
ástæðum ekki viljað fjalla um fortíð
sína í kosningabaráttunni. Ég get
auðvitað ekki látið hagsmuni hans
af þögninni aftra mér frá að skýra
ástæður mínar fyrir því að víkja
sæti. Blaðamenn þagnarinnar verða
sjálfir að fá að ákveða hverra er-
inda þeir ganga. Raunar hefur það
vakið furðu mína, að aðrir íslenskir
fjölmiðlar, sem þykjast vera fijálsir,
skuli ekki hafa tekið sér fyrir hend-
ur að fjalla á gagnrýninn hátt um
fortíð allra forsetaframbjóðendanna
í opinberu lífi í landinu. Okkur er
ætlað að velja milli frambjóðenda í
embætti sjálfs þjóðhöfðingjans. Við
það va! skiptir fortíð þeirra öllu
máli. Hún er raunar það eina hand-
fasta sem við höfum við að styðj-
ast, þegar við gerum upp hug okk-
ar til þeirra. Fortíð manna felur
jafnan í sér vissa forspá um fram-
tíð þeirra. Þegar maður er ráðinn
í vinnu vill vinnuveitandinn fá að
vita eitthvað um fortíð hans og
starfsferil. Hvað þá þegar þjóðhöfð-
ingi er „ráðinn“. Það er lýðræðisleg
skylda frjálsra fjölmiðla að fara á
gagnrýninn en sanngjarnan hátt
ofan í fortíð frambjóðendanna.
Þetta myndi gerast hvarvetna í hin-
um fijálsa heimi. En ekki á ís-
landi. Hvorki sjónvarpsstöðvar, út-
varpsstöðvar né blöð hafa tekið sér
þessa verkskyldu á hendur í þessum
forsetakosningum. Og ekki nóg
með það. Sumir fjölmiðlarnir hefja
þegar í stað andóf, þegar vikið er
að óumdeilanlegum atvikum úr for-
tíð frambjóðendanna! Ólafur Ragn-
ar Grímsson rekur kosningabaráttu
sína undir formerkjum þagnarinn-
ar. Viðbrögð hans við greinargerð
minni eru gott dæmi um þetta.
Hann og talsmaður hans ræða ekk-
ert efnislega um ávirðingar þær,
sem ég nefndi þar. Þeir ræða bara
um, hvort ég hefði átt að gera þetta
fyrr eða síðar, og svo gera þeir mér
upp alls konar hvatir fyrir ákvörðun
minni um að víkja úr sæti mínu í
kjörstjórninni. í þessari kosninga-
baráttu þagnarinnar njóta þeir í
reynd fulltingis allra fjölmiðla í
landinu.
Vægt til orða tekið
Ég hef heyrt menn gagnrýna
mig fyrir að hafa sagt, að ég teldi
það „nálgast hneisu fyrir þjóðina,
að kjósa hann í embættið, þar sem
störf hans á opinberum vettvangi
undanfarin ár sýni að hann sé fjarri
því að uppfylla þau skilyrði sem ég
tel sæma þessu virðulegasta emb-
ætti þjóðarinnar",
Með þessum tilvitnuðu orðum var
ég að lýsa þeirri afstöðu minni til
Ólafs Ragnars Grímssonar forseta-
efnis, sem varð þess valdandi að
ég taldi mig knúinn til að víkja
sæti mínu úr kjörstjórninni. Það var
nauðsynlegt að gera til að skýra
ákvörðun mína. Ályktun mín um
Ólaf að þessu leyti var vitaskuld
dregin af dæmunum sem ég hafði
nefnt um embættisgjörðir hans og
ég hafði í öllum tilvikum þurft að
íjalla um í störfum mínum sem
málflutningsmaður. Það er vægt til
orða tekið að telja það aðeins „nálg-
ast“ hneisu, að kjósa í embætti for-
seta mann, sem t.d. a) hefur úr
ræðustól á Alþingi sakað varnar-
lausa einstaklinga utan þings um
alvarlega glæpi, sem þeir ekki hafa
drýgt, b) hefur sagt ósatt frá trúar-
skoðunum sínum fyrir dómi, þegar
hann átti að staðfesta framburð
sinn og c) hefur látið vin sinn og
pólitískan samheija „skila“ háum
íjárfúlgum í eigu ríkisins með ónýtu
skuldabréfi til margra ára um leið
og hann lokar atvinnufyrirtækjum
annarra manna fyrir minni sakir.
Með því að velja orðin „nálgast
hneisu" fór ég eins hóflega og ég
gat í að lýsa ályktunum mínum af
þessu framferði manns, sem trúað
hafði verið fyrir ábyrgðarmiklum
opinberum störfum. Ef annað fólk
vill gefa framferðinu aðra einkunn
en ég, er það ekki mitt mál. Þeir
sem vilja kjósa manninn í embætti
forseta íslands, þrátt fyrir þetta,
gera það auðvitað. Ólafur er hins
vegar að biðja fólk um að kjósa sig
með lokuð augu fyrir fortíðinni.
Þeim hagsmunum hans hafði ég
ekki neina ástæðu til að þjóna, þeg-
ar ég skýrði ástæður mínar fyrir
að víkja sæti úr yfirkjörstjórn
Reykjavíkur.