Morgunblaðið - 20.07.1996, Blaðsíða 23

Morgunblaðið - 20.07.1996, Blaðsíða 23
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. 'JÚLI 1996 23 22 LAUGARDAGUR 20: JÚLÍ1996 STOFNAÐ 1913 ÚTGEFANDI FRAMKVÆMDASTJÓRI RITSTJÓRAR Árvakur hf., Reykjavík. Hallgrímur B. Geirsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. OPINBER NIÐUR- SKURÐUR OG FÖTLUÐ BÖRN IENDURSKOÐAÐRI rekstraráætlun Svæðisskrifstofu um málefni fatlaðra á Vesturlandi er gert ráð fyrir því að leggja tímabundið niður skammtímavistun fatlaðra barna í Holti, á Akranesi og Gufuskálum, til að afstýra rekstrarhalla. Fötluðu börnin hafa verið sótt þegar skóla lýkur og vistuð fram á kvöld, er þau fara til síns heima. Þá hafa þau einnig verið vistuð frá síðdegi á föstudögum fram á síðdegi á sunnudögum, til að létta álag á aðstand- endum. Þorvarður Magnússon, gjaldkeri Þroskahjálpar á Vest- urlandi, hefur gert athugasemdir við þessar ráðagerðir, meðal annars á þeim forsendum, að „verið sé að nota viðbótarfjármagn, sérstaklega ætlað til skammtímavistun- ar, til að rétta reksturinn af.“ Rekstraraðhald í heilbrigðiskerfinu er eðlilegt og sjálf- sagt, sem annars staðar í ríkisbúskapnum, enda hefur kostnaður við það vaxið mjög síðustu áratugi. En það skiptir máli, á hvern veg er að verki staðið. Mikilvægt virðist að taka heildstætt og markvisst á málum, til að ná fram hagræðingu og betri nýtingu fjármuna í stærri útgjaldaþáttum. Skyndiákvarðanir af því tagi, sem hér virðist stefnt í með skammtímalokun vistunar fatlaðra, vega á hinn bóginn smátt í heildardæminu, og koma niður á þeim er sízt skyldi. Svona vinnulag hamlar auk þess gegn æskilegum almannastuðningi við hagræðingu í ríkis- búskapnum. Foreldrar með fötluð börn hafa nokkra sérstöðu, og á stundum mjög erfiða sérstöðu, sem samfélagið verður að taka tillit til. Umönnun fatlaðra barna getur orðið gífur- legt álag á heimili og fjölskyldur. Þeim peningum er vel varið sem ganga til þess að draga úr þessu álagi. Á Vest- urlandi er ekki um svo stórar upphæðir að ræða að það eigi að vera ókleift að ná þeim sparnaði með öðrum hætti. Hinn almenni borgari fylgist með því að ákvarðanir eru teknir eins og hendi sé veifað til þess að flytja stofnanir á milli landshluta, þótt þess sé ekki þörf til þess að fylgja fram svonefndum pólitískum markmiðum, jafnvel þótt kostnaðurinn nemi tugum og jafnvel hundruðum milljóna króna. Sparnaðaraðgerðir af þessu tagi eru ekki trúverð- ugar. Vonandi grípur Páll Pétursson, félagsmálaráðherra í taumana enda kom það fram í Morgunblaðinu í gær, að ráðuneyti hans hefur ekki samþykkt þessar aðgerðir. ÖRYGGI í FARÞEGAFLUGI MANNSKÆÐ flugslys, sem orðið hafa á árinu, hafa leitt huga fólks að öryggi flugfélaga á Vesturlönd- um. Frá áramótum hafa þrjár stórar þotur farizt; í febr- úar hrapaði þota tyrkneska leiguflugfélagsins Birgenair í Karíbahafið, í maí fórst þota bandaríska flugfélagsins ValuJet í Flórída í Bandaríkjunum og nú síðast hrapaði breiðþota TWA í hafið við New York. Samtals hefur hátt á fjórða hundrað manna farizt í þessum slysum. Bæði Birgenair og ValuJet, sem bjóða ódýrar flugferð- ir, höfðu verið gagnrýnd fyrir að láta undir höfuð leggj- ast að gæta fyllsta öryggis í flugrekstri sínum. Þá hefur verið bent á að þota TWA, sem fórst aðfaranótt fimmtu- dags, hafi verið ein sú elzta sinnar tegundar, sem enn var í notkun sem farþegaflugvél. Vegna aukinnar flugumferð- ar eru gamlar flugvélar notaðar meira og lengur en áður. Þótt oft sé ekkert hægt að fullyrða um orsakir flug- slysa, er ástæða til að taka ábendingar um öryggismál alvarlega. Reynslan sýnir til dæmis að flugvél Birgenair fékk að koma hingað til lands og fljúga með íslenzka farþega, án þess að flugmálayfirvöldum væri kunnugt um slíkt fyrirfram. Fylgjast þarf með því að leiguflugfélög, sem starfa fyrir íslenzkar ferðaskrifstofur, uppfylli öll þau skilyrði, sem íslenzk flugmálayfirvöld setja um gæzlu ör- yggis. Aldrei verður of varlega farið varðandi öryggi og eftir- lit með farþegaflugvélum. Harðnandi samkeppni og lækk- andi fargjöld mega ekki koma niður á örygginu. + MÖRGUNBLAÐIÐ Þórshafnarbúar minnast 150 ára afmælis verslunar á staðnum FÉLAGARNIR, Jónsi, Daníel, Hafþór, Arnþór, Gústaf og ísak ætia að taka virkan þátt í afmælisdag- skránni. „Það verður gaman að fylgjast með götuleikhúsinu, fara í götukörfubolta, síðan ætlum við auðvitað að vera með í stangveiðinni," sögðu þeir. Daníel kom úr Kópavogi til að vera með og Gústaf úr Reykjavík en hinir eru heimamenn. ÞÓRUNN Sigurðardóttir að útbúa leikmyndina á flötinni við félagsheimilið. HÖNDLAÐ við höfnina - saga verslunar á Þórshöfn í 150 ár, er yfirskrift viða- mikillar dagskrár sem nú stendur yfir á Þórshöfn á Langa- nesi. Hún hófst i gær með opnun sýningar á verkum brottfluttra Lang- nesinga, þeirra Sveins Björnssonar, Rutar Rebekku Sigurjónsdóttur og Arnar Karlssonar auk Freyju Önund- ardóttur og þá var einnig opnuð sýn- ing á gömlum ljósmyndum, minja- gripum og handverki, nýju og gömlu, en sú sýning er haidin í samvinnu við Byggðasafnið á Kópaskeri. Sjón- um verður einkum beint að gömlum verslunarháttum. Hápunktur hátíðarinnar verður í dag, laugardag, en þá verður efnt tii dagskrár á plani við Hraðfrysti- stöðina. Forseti íslands, frú Vigdís Finnbogadóttir, kemur í heimsókn til Þórshafnar, en hún verður fyrst far- þega til að lenda á nývígðum flug- velli við Þórshöfn. Halldór Blöndal, samgönguráðherra, vígir völlinn við hátíðlega athöfn kl. 10 í dag. Þetta er síðasta embættisferð Vigdísar út á landsbyggðina sem forseti. Forseti Island flytur ávarp við höfnina kl. 13 í dag og síðan tekur við fjölbreytt skemmtidagskrá með söng og hljóðfæraslætti, götuleik- húsi, töframanni og ýmsu fleiru. Fyrirtæki á Þórshöfn bjóða til mikill- ar matarveislu við Hraðfrystistöðina og þá gefst kostur á að taka þátt í bryggjuveiði, sjóferðum og skoðunar- ferðum. Fjöldi listamanna kemur fram Hátíðardagskrá verður í félags- heimilinu Þórsveri kl. 18 í dag, en þar koma m.a. fram leikararnir Arn- ar Jónson og Helga Jónsdóttir, tón- listarmennirnir Áskell Másson, tón- skáld, Anna Guðný Guðmundsdóttir, píanóleikari, Einar Kristján Einars- son, gítarleikari, Sigurður Ingvi Snorrason, klarinettuleikari og Þuríður Vilhjálmsdóttir, söngkona. Samkór Þórshafnar syngur og leikfé- lagið flytur leikritið „Ambrið" eftir Aðalbjörn Arngrímsson, en hann var afkastamikið leikskáld á Þórshöfn fyrr á öldinni. í kvöld verður dansleikur á plani Hraðfrystistöðvarinnar, þar sem hljómsveitin Herra Kílómetri leikur, götuleikhús verður á ferðinni og loks leikur hljómsveitin Tinna fram á rauða nótt. Á sunnudag verður boðið upp á leiðsögn um gamla prestsetrið á Sauðanesi með Aðalsteini Maríussyni frá kl. 13, en sr. Ingimar Ingimars- son sóknarprestur messar í Sauða- neskirkju kl. 14. Hátíðardagskrá verður endurflutt í Þórsveri kl 16. Vekur athygli á staðnum Veðrið hefur leikið við Þórshafn- arbúa síðustu daga og hafa þeir keppst við að koma þorpinu í hátíðar- búning; hús hafa verið máluð og garðar og opin svæði snyrt. „Verslun- arafmælið sem við höldum nú upp á hefur margvíslega þýðingu fyrir Þórshafnarbúa," sagði Reinhard Reynisson sveitarstjóri. „Fólk hefur tekið duglega til hendinni og fegrað í kringum sig, en ekki síst held ég að það hafi áhrif á vitund manna sem hér búa. Við erum að minna okkur Þéttskipað í hverju húsi Á Þórshöfn á Langanesi stendur nú yfir dagskrá þar sem 150 ára afmælis verslunar á staðnum er minnst. Margrét Þóra Þórs- dóttir kynnti sér dagskrána og ræddi við nokkra þá sem hafa undirbúið hátíðarhöldin. á að við byggjum á einhverjum grunni sem við eigum sameiginlegan. Auk þessa vekur afmæli af þessu tagi athygli á staðnum og því sem hér er verið að gera og það er ják- vætt.“ Hátíðin höfðar, að sögn sveitar- stjórans, mest til þeirra sem eiga rætur eða tengsl við staðinn og full- víst er að þéttskipað verður í hveiju húsi á staðnum, auk þess sem tjöldum verður slegið upp á lóðum við hús í bænum. „Við gerum ráð fyrir að íbúatalan tvöfaldist að minnsta kosti nú um helgina," sagði Reinhard, en á Þórshöfn búa um 500 manns, og að Svalbarðshreppi meðtöldum, sem er á sama verslunarsvæði eru íbúarn- ir um 620 talsins. B-planið aldrei til umræðu Morgunblaðið/Margrét Þóra SVEINN Björnsson listmálari var að hengja upp myndirnar sínar í fiskverkunarhúsi í „mæjorkaveðrinu" á Þórshöfn. FREYJA Önundardóttir formaður afmælisnefndar vonast til þess að hátíðin verði lengi í minnum höfð á Þórshöfn. HVARVETNA hafa menn verið að taka til hendinni í þorpinu í tilefni afmælisins en Reinhard Reynisson sveitarstjóri segir hátíð- ina hafa jákvæð áhrif. Freyja Önundardóttir formaður afmælisnefndar sagði að undirbún- ingur hefði gengið vel og hann væri nú að skila sér. Allir sem til var leit- að voru tilbúnir að leggja hönd á plóginn. „Við bjóðum upp á vandaða dagskrá og vonumst til að þessi há- tíð verði lengi í minnum höfð,“ sagði Freyja. Hún, ásamt fleiri listamönn- um sem ættir eiga að rekja á Langa- nes, sýnir í fiskverkahúsi niður við höfnina. „Við eru að sýna í húsakynn- um þar sem dagsdaglega er verið að verka fisk. Við ákváðum fljótlega að nýta þau hús sem við höfum, þó svo hlutverk þeirra sé vanalega annað en að hýsa myndlistasýningar." Veðrið hefur sitt að segja, en útlit er fyrir hið besta veður á norðaustur- horni landsins um helgina og sagði Freyja það eiga sinn þátt í að fólk hefði streymt til Þórshafnar síðari hluta vikunnar. „B-planið hjá okkur, að flytja dagskrána inn í salthúsið, yrði veður vont, hefur eiginlega ekki verið til umræðu síðustu vikur, við vorum alla tíð sannfærð um að veðr- ið yrði gott.“ Gott skipulag Þórunn Sigurðardóttir sér um há- tíðardagskrána, en hún sat á flötinni við félagsheimilið og var að útbúa leikmynd í leikritið „Ambrið“ eftir Aðalbjörn Arngrímsson, afkastamik- ið leikskáld á Þórshöfn fyrr á öld- inni, en það sýna félagar úr Leikfé- lagi Þórshafnar. „Það hefur verið afskaplega gaman að vinna að undir- búningi þessarar dagskrár. Það hefur verið einstaklega gott skipulag á hlutunum og því hefur verkið unnist vel,“ sagði Þórunn. „Þetta er mjög góður hópur, allir hafa hjálpast að svo að sem best megi til takast. Mér finnst dagskráin líka vel heppnuð, þarna koma fram listamenn sem ekki eru á ferðinni hér á hveijum degi í bland við heimamenn.“ Ánægður með fisk- verkunarhúsið „Ég ætla að sýna 15 myndir, sjáv- armyndir og fantasíur og svo er ég með fjórar myndir í alveg nýjum stíl,“ sagði Sveinn Björnsson, sem var að hengja myndirnar sínar upp í fisk- verkunarhúsinu, en hann er fæddur á Skálum á Langanesi árið 1925 og flutti burtu með fjölskyldu sinni sjö ára gamall. „Ég er mjög ánægður með þetta pláss, það hentar myndun- um mínum vel. Ég átti alls ekki von á svona góðu húsi,“ sagði Sveinn. Holbrooke knýr fram afsögn Karadzic sem leiðtoga Bosníu-Serba Mikilvægxir áfangasigur en markmiðinu ekki náð RICHARD Holbrooke, sendimaður Bandarikjastjórnar, á blaða- mannafundi í Belgrad í gær þar sem hann tilkynnti að Radovan Karadzic hefði fallist á að segja af sér sem leiðtogi Bosníu-Serba. Belgrad. Reuter. RICHARD Holbrooke, sendi- maður Bandaríkjastjórnar, sagði í gær að afsögn Rado- vans Karadzic sem leiðtoga Bosníu-Serba væri mikilvægur áfangasigur sem greiddi fyrir kosn- ingum í Bosníu. Hann kvaðst þó óánægður með að Slobodan Milosevic, forseti Serbíu, skyldi ekki hafa fallist á framsal Karadzic til stríðsglæpa- dómstólsins í Haag eins og kveðið er á um í friðarsamningunum sem undir- ritaðir voru í Dayton. Samkomulag náðist um afsögn Karadzic á tíu klukkustunda fundi Holbrooke og Milosevic Serbíuforseta í Belgrad í gær. Afsagnárskjal með undirskrift Milosevic var sent með faxi til Karadzic, sem undirritaði það í Pale, höfuðvígi Bosníu-Serba. Hann samþykkti að afsala sér öllum emb- ættum og völdum þegar í stað, auk þess sem hann lofaði að hætta algjör- lega afskiptum af stjórnmálum og koma ekki fram í fjölmiðlum. Holbrooke sagði við fréttamenn að tilraunir til að bijóta samkomulagið myndu hafa alvarlegar afleiðingar fyrir Serba án þess að útlista þær. Talið er að Serbum verði hótað nýjum refsiaðgerðum af hálfu Sameinuðu þjóðanna verði ekki staðið við sam- komulagið um afsögnina. Ekki var vitað hvort Milosevic hefði fengið loforð um efnahagslegar tilslak- anir fyrir þátt sinn í að knýja fram afsögn Karadzic. Stjómarerindrekar sögðu að samkomulagið gæti reynst mikilvægasti sigurinn sem unnist hefur í Bosníu-málinu frá því að friðarsamn- ingarnir voru undirritaðir í Dayton. Þessi sigur gæti þó reynst of dýru verði keyptur þegar til lengri tíma er litið. Meðan Karadzic er enn í Pale getur hann hæglega haldið sambandi við bandamenn sína og starfað með þeim á bak við tjöldin. Ef það gerist geta alþjóðlegir milligöngumenn lítið gert við því. Og jafnvel þótt gömlu félagarnir hunsi hann verða þjóðern- issinnuðu harðlínumennirnir enn við völd og aðskilnaðarstefna Karadzic heldur velli. Holbrooke aftur til bjargar Holbrooke átti stærstan þátt i að knýja fram friðarsamningana í Day- ton. Hann hélt síðan til fyrri starfa sinna á Wall Street í New York en Bandaríkjastjórn óskaði eftir liðsinni hans að nýju til að knýja fram afsögn Karadzic og greiða þannig fyrir kosn- ingum í Bosníu, sem eru mikilvægur þáttur í ákvæðum friðarsamninganna. Áður höfðu nokkurra mánaða tilraun- ir evrópskra milligöngumanna, undir forystu Carls Bildts, ekki borið árang- ur og aðeins leitt til glundroða. Leiðtogar fimmveldanna, sem hafa beitt sér fyrir varanlegum friði í Bos- níu (Bandaríkjanna, Bretlands, Frakklands, Rússlands og Þýska- lands) fögnuðu afsögninni í gær. Malcolm Rifkind, utanríkisráðherra Bretlands, óskaði Holbrooke til ham- ingju með þennan árangur en tals- maður franska utanríkisráðuneytisins sagði að afsögn Karadzic væri niður- staða alþjóðlegs þrýstings, „einkum frá fimmveldunum, Carl Bildt og auð- vitað Richard Holbrooke sendimanni“. Rússar andvígir handtöku Bandaríska utanríkisráðuneytið sagði afsögn Karadzic mikilvægt skref í rétta átt en verkinu væri enn ólokið, því knýja þyrfti Serba til að framselja hann til stríðsglæpadómstólsins í Haag. Jevgení Prímakov, utanríkisráð- herra Rússlands, sagði hins vegar ór- áðlegt að reyna að handsama Karadzic Eeuter RADOVAN Karadzic hefur lof- að að hætta algjörlega að hafa afskipti af stjórnmálum. þar sem slíkt gæti stofnað kosningun- um í Bosníu í hættu. Vestrænu ríkin vilja knýja Mil- osevic til að tryggja framsal Karadzic og Ratko Mladic, yfirmanns hers Bos- níu-Serba, en serbneski forsetinn er tregur til þess vegna kosninga í Júgó- slavíu, sambandsríki Serbíu og Svart- fjallalands, síðar á árinu. Margir íbúa Serba líta á Karadzic og Mladic sem þjóðhetjur, sem hafi ekki framið stríðsglæpi, heldur bjargað fólki sínu frá þjóðarmorði. Vesturlönd óttast að NATO-liðið verði fyrir mannfalli í bardögum við lífverði Karadzic ef reynt yrði að handsama hann og að hann yrði sjálf- ur að píslarvotti ef hann félli. Mi- losevic myndi taka enn meiri áhættu með því að senda lögreglusveitir sínar til höfuðs Karadzic því það getur orð- ið til þess að Serbar vegi Serba. Nýr leiðtogi stjórnarflokks serbneska lýðveldisins í Bosníu Belgrad. Reuter. ALEKSA Buha, sem tekur við af Radovan Karadzic sem leiðtogi stjórnarflokksins í lýðveldi Bosníu- Serba, hefur verið dyggur banda- maður Karadzic og stutt andstöðu hans við friðarsamningana sem voru undirritaðir í Dayton í Banda- ríkjunum í nóvember. Buha hefur verið utanríkisráð- herra serbneska lýðveldisins og varð leiðtogi stjórnarflokksins þeg- ar Slobodan Milosevic, forseti Serb- íu, og Richard Holbrooke, sendi- maður Bandaríkjastjórnar, knúðu Karadzic til að láta af embætti. Buha og starfandi forseti Bosníu- Serba, Biljana Plavsic, verða við völd fram yfir kosningarnar í Bos- níu í september sem múslimar höfðu hótað að hunsa ef Karadzic færi ekki frá. Stefnan heldur velli Leiðtogar Vesturlanda eru ánægðir með að tilraunir þeirra til að koma Karadzic frá skuli loks hafa tekist eftir sex mánaða streð en stefna hans heldur þó velli. Plavsic og Buha hafa verið á með- al nánustu samstarfsmanna Karadzic frá því stríðið í Bosníu hófst árið 1992. Á bak við þau stendur Momcilo Krajisitik, forseti þings Bosníu- Serba, sem var helsti samninga- maður Serba í viðræðunum við vestræna milligöngumenn eftir að þeir tóku að hunsa Karadzic. Kraji- snik gegndi mikilvægu hlutverki í viðræðunum við Holbrooke um af- sögn Karadzic og skrifaði undir afsagnarskjalið. Krajisnik er talin hafa mun meiri áhrif í Pale, höfuðvígi Bosníu- Serba, en Buha og Plavsic. Hann er talinn skarpasti stjórnmálamað- Reuter ALEKSA Buha, sem tekur við sem leiðtogi stjórnarflokks Bosníu- Serba af Radovan Karadzic, ræðir við Biljana Plavsic, starfandi forseta serbneska lýðveldisins í Bosníu. Þau verða við völd fram yfir kosningar í Bosníu í september eftir afsögn Karadzic í gær. Harðlínumaður og bandamaður Karadzic ur Bosníu-Serba, er sagður hafa stjórnað stríðsrekstri Serba á bak við tjöldin meðan Karadzic stóð í sviðsljósinu og var gerður ábyrgur fyrir stríðsglæpunum. Prófessor í þýskri heimspeki Buha er 56 ára og studdi ávallt Karadzic þrátt fyrir ásakanir um stríðsglæpi og gegndarlausa spill- ingu og harðvítuga valdabaráttu við herinn og bandamenn ráða- manna í Belgrad. Sem sendimaður serbneska lýð- veldisins, sem naut þá ekki alþjóð- legrar viðurkenningar, sat Buha fjölmargar friðarráðstefnur þar sem Karadzic neitaði að láta land- svæði af hendi til að ná samkomu- lagi um frið. Lýðveldið hefur nú verið viðurkennt sem hluti af bosn- íska ríkinu ásamt sambandsríki múslima og Króata. Buha var prófessor í þýskri heimspeki við Sarajevo-háskóla og á meðal serbneskra þjóðernissinna sem dreymdi um að stofna serb- neskt ríki í Bosníu. Hann var á meðal stofnenda Serbneska lýð- ræðisflokksins, sem síðar lagði blessun sína yfir svokallaðar „þjóðernishreinsanir" þar sem múslimar og Króatar voru drepnir eða hraktir á brott af landsvæðum sem Serbar náðu á sitt vald í stríðinu. Buha hafði sömu skoðanir og Karadzic um Sarajevo, sem serb- nesku hersveitirnar sátu um í 3V2 ár þar til umsátrinu var aflétt sam- kvæmt friðarsamningunum. Þegar Buha fékk ekki að taka þátt í frið- arviðræðunum í Dayton í Ohio í nóvember hélt hann aftur til Bos- níu og gagnrýndi Milosevic Serbíu- forseta harðlega fyrir að sam- þykkja að hverfi Serba í Sarajevo yrðu undir yfirráðum Bosníu- stjórnar. Ómöguleg sambúð í skrifum sínum og ræðum hefur Buha lagt ríka áherslu á að Serb- ar, sem eru í réttrúnarkirkjunni, múslimar og kaþólskir Króatar geti ekki búið saman í einu ríki í Bosníu. Hann lýsir sambúð þessara þjóða í Bosníu sem sögulegu slysi sem Tyrkir eigi sök á. „Segja má að þjóðirnar þijár - Serbar, mú- slimar og Króatar - hafi aðeins getað lifað saman í sátt og sam- lyndi þegar Bosnía hefur verið hernumin af útlendingum,“ skrif- aði hann. Ólíkt Karadzic talar Buha ekki ensku og þykir mjög alvarlegur þegar hann kemur fram í sjón- varpi. Hann talar um málstað Serba í flóknum setningum sem minna á fræðiritgerðir hans um þýska heimspekinginn Georg Hegel.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.