Morgunblaðið - 14.11.1996, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 14. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
„Hínsta
sýningin“
MYNPLIST
Listhúsið Greip
MYNDVERK
Ungir listamenn. Opið frá kl. 14-18
alla daga. Lokað mánudaga. Til 17.
nóvember. Aðgangur ókeypis.
LISTHÚS koma og fara hér í
borg sem annars staðar í heiminum
á síðustu tímum, menn hætta að
láta sér bregða er eitt eða fleiri
leggja upp laupana, þótt eftirsjá
sé að. En hvað listhúsið Greip
snertir hrökk maður þó við, en þá
helst er í ljós kom að yfir 130 listsp-
írur hafa sýnt þar á þeim fáu árum
sem það hefur starfað. Að sjálf-
sögðu er það til vitnis um, af hví-
líkri atorku og bjartsýni það var
rekið. Annað og mun aðdáunar-
verðara er þó,
að það hefur
öðru fremur
starfað í þágu
ungs fólks, sem
hafði annars
hvergi í hús að
venda um al-
vörusýningar.
Og þótt það
væri ekki alveg
4 alfaraleið og
húsnæðið tak-
markað var
stórum menn-
ingarlegri
bragur yfir
sýningunum en
t.d. á hinum
ýmsu kaffihús-
um og veitinga-
stöðum, og því
tóku listrýnar
fjölmiðlanna
við sér frá upp-
hafi. Það var
nefnilega strax sallaklárt, að hér
var um hugsjónastarf að ræða en
ekki hagnaðarvon né sýndar-
mennsku. Það er svo með ólíkind-
um að af þessum fjölda sýnenda
hefur tekist að stefna saman 64 í
þetta litla húsnæði.
Að sjálfsögðu voru sýningamar
mjög misjafnar, og mismunandi
mikil alvara að baki þeirra, en eft-
ir sitja í heilakirnunni ýmsar at-
hyglisverðar frumraunir og prýði-
legar sýningar gróinna listamanna,
jafnvel á stundum framúrskarandi.
Og þegar litið er til baka og augum
rennt yfir öll þéttprentuð nöfnin á
boðskorti, er fjölbreytnin efst í
huga og hve margir geirar lista
og listíða hafa komið við sögu.
Að þörf hafí verið fyrir slíkt list-
hús er alveg borðleggjandi, og hún
er í dag mun meiri en í upphafi,
enda hættir starfsemin frekar þeg-
ar hæst stendur en hitt. Astæðan
er einfaldlega að rekstraraðilinn,
hinn ungi hönnuður Tinna Gunn-
arsdóttir, heldur senn utan til
framhaldsnáms.
Eftir verður enn hrikalegri eyða
í sýningastarfsemi á höfuðborgar-
svæðinu, sem má vart við meiri
ruglingi og skrifast helst á reikning
metnaðarleysis og skorts á félags-
hyggju meðal myndlistarmanna og
þó enn frekar ráðamanna hinna
stærri sýningar-
sala.
Ekkert hefur
komið í stað
Haustsýning-
anna, er þær
voru upp á sitt
besta, og nú er
þörfin meiri en
nokkru sinni
fyrir markvissar
skilvirkar upp-
stokkanir frá ári
til árs, í svipuðu
formi og gerist
í öllum hinum
höfuðborgum
Norðurlanda.
Jafnvel „æp-
andi“ eins og
stundum er tek-
ið til orða á
skandinavískum
málum.
Svo við snú-
um okkur að
samsýningunni í listhúsinu hefur
vel tekist til og auðséð er að nú
hafa menn „lært“ á húsnæðið, því
að upphengingin er mun markviss-
ari og heildstæðari en áður hefur
sést á staðnum um svipaðar fram-
kvæmdir.
Astæða er til að vekja sérstaka
athygli á sýningunni og svo þakkar
maður með virktum fyrir sig og
óskar Tinnu Gunnarsdóttur heilla
í námi og starfi.
Bragi Asgeirsson
HIN unga Tinna Gunnarsdóttir,
frumkvöðull og rekstrarstjóri
listhússins Greipar, sem brátt
heyrir fortíðinni til.
engum hinna líkur...“
BÓKMENNTIR
Æ visaga
LÍFSKÚNSTNERINN
LEIFUR HARALDSSON
eftir Daniel Ágústínusson, Hörpuút-
gáfan, Akranesi, 1996 - 150 bls.
DANÍEL Ágústínusson hefur hér
sett saman bók um sérstæðan
mann, Leif Haraldsson sem margir
Reykvíkingar komnir um og yfir
miðjan aldur muna. Hann þótti hag-
mæltur vel, hnyttinn og meinyrtur
ef svo lá á honum eða honum fannst
nærri sér höggvið, íslenskumaður
góður og um margt með fróðari
mönnum um ættfræði og skáld-
skap. Margar vísur hans urðu fleyg-
ar og þýðing hans á verki Leo
Tolstoj, Stríð og friður, mun þó
væntanlega lengst halda nafni hans
á lofti.
Daníel og Leifur ólust upp saman
og héldu vinfengi alla tíð. Daníel
skrifar kafla um lífshlaup Leifs, þá
er Svipmyndir samferðarmanna þar
sem ýmsir frændur og vinir skrifa
stutta kafla um kynni sín af Leifi,
birtar eru minningargreinar úr dag-
blöðum við andlát hans, og síðan
koma lausavísur sem geymst hafa
og loks allstór kafli með ljóðum
Leifs og er kannski það sem flestum
var síst kunnast að hann varpaði
ekki bara fram tækifærisvísum
heldur hefur hann eins og flestir
hagyrðingar fyrr og.síðar haft tölu-
verðan metnað til að yrkja ljóð sem
meiri veigur væri í.
Sá kafli sýnir auðvitað það sem
vísurnar höfðu löngu staðfest að
hann var málhagur og rím lék í
höndum hans. En einnig að hann
var ákafur hugsjónamaður, unni
landi sínu og náttúru þess, einlægni
ungmennafélagans, var rómantísk-
ur og átti sína drauma þó fæstir
fengju að rætast og hrifnæmi og
blíða sem hann bar ekki á torg alla
jafna koma þar skýrt fram. Ein-
semdin og kersknin sem hann
brynjaði sig með víkja; gleðin yfir
að ljóða er í fyrirrúmi. Kannski telj-
ast þetta ekki stórbrotin ljóð en
skilja þó eftir þá tilfínningu að hvað
sem ytri aðstæður þessa sérstæða
manns voru oft átakanlegar hefur
honum tekist að gleyma þeim um
hríð. Sjálfur gerði Leifur ekki mikið
úr yrkingum sínum og þóttist ekki
taka þær alvarlega, þó ýmis ljóð-
anna ljósti öðru upp.
Leifur var ekki það sem menn
mundu kalla fríðan mann útlits.
Hann var rýr á líkama, rangeygð-
ur, eyrnastór og stam-
aði ferlega. Sveinn
Skorri Höskuldsson
orðar það vel í minn-
ingarorðum sínum:
„Móðir náttúra er oft
lítill jafnaðarmaður.
Sumum gefur hún
gnóttir gæða, öðrum
veitir hún af full-
kominni nísku. Leifur
Haraldsson átti móður
náttúru fátt að þakka
nema sínar góðu gáfur
og sitt mennska sinn-
isfar. Hins vegar var
hann smár vexti, lík-
amlega veiklaður,
þeygi fríður, með sjón-
galla og mállesti. En ég hef engum
manni kynnst fyrr eða síðar sem
jafnkeikur hefur borið jafnmarga
líkamlega ágalla jafnósærður and-
lega og Leifur Haraldsson. Það átak
sem sá sigur hlýtur að hafa kostað,
gerði hann í mínum augum mikinn
mann.“
Að vísu er ég ekki fullkomlega
sammála Sveini Skorra um að hann
hafi borið ágalla sína svo ósærður,
gegnum alla bókina gengur sá rauði
þráður hversu óbærileg honum
fannst byrði sín. En samt bognaði
hann ekki og líklega má því vel taka
undir með þessum tilvitnuðu orðum.
Hann eignaðist marga vini og kunn-
ingja, hikaði ekki við að heimsækja
vini sína reglulega og mat mikils
alla hlýju og vinsemd sem hann
varð aðnjótandi og var ekki síður
fljótur til reiði og jafnvel heiftrækni
ef honum þótti sér sýnd lítilsvirðing
- sem áreiðanlega var æði oft.
Þessi bók Daníels Ágústínussonar
er fallegur minnisvarði um mann
sem lokaðist ekki inni í hlekkjum
líkamlegrar fötlunar og krafðist þess
ÞANN 21. október sl. var opnuð
ný bókabúð sem sérhæfír sig í
sölu á erlendum barnabókum.
Bókabúðin ber heitið „The
Yellow Brick Road“ og er til
húsa að Skólavörðustíg 8, bakatil.
„Á undanförnum árum hefur
aukist til muna sá fjöldi barna á
íslandi sem á erlenda foreldra
auk þess sem islensk börn dvelja
oft erlendis langtimum með for-
eldrum sínum. Margir foreldrar
hafa einnig áhuga á að láta börn
sín lesa erlendar bækur til að
þjálfa þau í erlendum tungumál-
að fá notið nokkurs í
lífínu eins og aðrir. Sú
mynd sem Daníel dreg-
ur upp af bemskuárum
þeirra og síðan kynnum
er ljómandi vel skrifuð
þó ef til vill hefði mátt
færa til stöku kafla
þar. Mér hefði þótt fara
betur á að niðurlag
kaflans „í föstu starfí
með góðum félögum"
og „Kveðja frá Póst-
mannafélagi íslands"
hefðu komið á eftir
„Lækkar lífssól" og á
undan „Að lokum".
Sú glettni 'og um-
hyggja sem einkennir
hug Daníels til Leifs Haraldssonar
er minnisstæð, þar er mörgu komið
til skila hnitmiðað og allt er laust
við vaðal og væmni.
Þá eru læsilegir kaflar samferða-
mannanna og minningarorðin vel
skrifuð þó nokkuð sé þar um endur-
tekningar.
Nægilega þekkti ég til Leifs
Haraldssonar á bernsku- og ungl-
ingsárum til að geta fullyrt að hon-
um hefði áreiðanlega hugnast vel
þessi bók og á sínu vængjaða skýi
sér hann að sannspár reyndist hann
er hann lauk vísu um eigin andlát
svo að ótrúlegt væri að allir strax
honum gleymi.
Margir þeir sem muna Leif hafa
ugglaust gaman af því að rifja upp
myndir um lífskúnstnerinn. Og
þeim sem móðir náttúra hefur út-
hlutað því atgervi sem hann
dreymdi um en naut ekki er ekki
síður hollt að lesa þessa yfirlætis-
lausu og einlægu bók.
Bókin er afar snyrtilega úr garði
gerð af hálfu útgefanda.
Jóhanna Kristjónsdóttir
um. Hingað til hefur ekki verið
mikið úrval af erlendum bókum
fyrir þennan aldursflokk, sem fer
ört stækkandi. The Yellow Brick
Road býður upp á fjölbreytt úr-
val bóka fyrir börn á aldrinum
1-13 ára. Þar má finna
myndabækur, ljóðabækur, al-
fræðiorðabækur, kennslubækur,
klassískar bókmenntir jafnt á
ensku sem austurlandamálum",
segir í kynningu.
Bókabúðin er opin síðdegis alla
daga vikunnar. Eigandi versl-
unarinnar er Linda Gill.
Leifur
Haraldsson
Erlendar bækur fyrir börn
• •
Ofugsnúin
heimsmynd
KVIKMYNDIR
Bíóborgín
HVÍTI MAÐURINN
„WHITE MAN“
★ ★
Leikstjóm og handrit: Desmond
Nakano. Aðalhlutverk: John Trav-
olta, Harry Belafonte, Kelly Lynch.
UGC. 1995.
SPENNUMYNDIN Hvíti
maðurinn eftir Desmond Nakano
snýr dæminu við í Bandaríkjunum
og gerir svarta manninn að herra-
stéttinni í landinu. Svarti maður-
inn á alla peningana, hefur öll
völdin og heldur um stjórnartau-
mana í stóru og smáu en hvíti
maðurinn er undirokaður, haldið
niðri í fátækt og vesaldómi og fær
að fínna fyrir kynþáttafordómum.
Þetta er athyglisverð tilraun og
góðra gjalda verð en Nakano, sem
skrifar bæði handritið og leikstýr-
ir, hefur svosem ekkert nýtt að
segja með henni. Hann lætur sér
nægja að setja upp þessa öfugsn-
únu þjóðfélagslýsingu og fjalla um
hvernig kynþáttafordómarnir
bitna á hvíta manninum. Hann
vekur athygli á málefninu með
þessu frumlega sjónarhorni en
gerir enga tilraun til fjalla sérstak-
lega um það eða kryfja meinið
eins og myndin þó gefur mjög til-
efni til. Honum finnst nóg að lýsa
ástandinu eins og hann lítur á það
og láta með því í ljós andúð sína
en líka von um breytingar.
Átök hvítra og svartra endur-
speglast í samskiptum verka-
manns, sem John Travolta leikur
skringilega rauðhærður, og full-
trúa svörtu auðstéttarinnar, sem
Harry Belafonte leikur höfðingleg-
ur mjög. Travolta missir vinnuna
vegna óbeinna áhrifa Belafonte
og getur ekki lengur séð fyrir fjöl-
skyldu sinni. Hann er atvinnulaus,
peningalaus og fjölskyldan farin
frá honum þegar hann ætlar að
leita réttlætis og rænir Belafonte
meira fyrir slysni og klaufaskap
en nokkuð annað og leiðir hann
um veröld hins allslausa hvíta
manns.
Myndin er mest um samskipti
þessara tveggja manna og hvern-
ig smátt og smátt rennur upp ljós
fyrir Belafonte; fordómar hans
hafa leitt til harmleiks. Leikur
þeirra Travolta er ágætur og
Nakano fer oft skemmtilega að
því og á mjög einfaldan hátt að
sýna yfirlætið sem „herrakyn-
þátturinn“ sýnir hinum „óæðri“
og varpa ljósi á stöðuna eins og
hún er í rauninni. Ríka svarta
fólkið dáist að litlu, sætu hvítu
börnunum; lögreglan er mest-
anpart svört í fátæktarhverfum
hvítra og beitir mjög ofbeldi; sjón-
varpsþulirnir eru svartir og þar
fram eftir götunum. En sagan
ristir aldrei mjög djúpt. Það hefði
mátt vinna betur úr þessum for-
vitnilega efnivið.
Arnaldur Indriðason
Aular
grípa til
sinna ráða
Bíóhöllin
KÖRFUBOLTAHETJAN
(„Celtic Pride“) ★ Vi
Leikstjóri Tom DeCerchio. Handrits-
höfundur Judd Apatow. Kvikmynda-
tökustjóri Oliver Wood. Tónlist Basil
Poledouris. Aðalleikendur Damon
Wayans, Daniel Stern, Dan Aykroyd,
Cathy Moriarty. Bandarikin 1996.
GENGI liðsins hefur getur haft fíma-
sterk áhrif á áhangendur þess, jafn-
vel svo að þeir grípi til örþrifaráða
þegar illa gengur. Um það snýst
Körfuboltahetjan, heldur þunnildisleg
gamanmynd með nokkrum slarkfær-
um leikurum sem lítið fá að njóta sín.
Körfuboltahetjan er þeldökk
stjama með Utah Jazz, Lewis Scott
(Damon Wayans) að nafni. Óforbetr-
anlegir aðdáendur Boston Celtic, leik-
fimikemnarinn Mike (Daniel Stern)
og píparinn Flaherty (Dan Aykroyd),
taka það til bragðs að ræna gaumum
á meðan úrslitaleikurinn í NBA
stendur yfír milli liðanna. Vona að
slíkar hrossalækningar nýtist lán-
lausum Keltum þeirra til sigurs. En
flest fer forgörðum í ráðabruggi þess-
ara heldur gáfnasljóu fóstbræðra.
Það getur meira en verið að flink-
um pennum hefði tekist að berja
saman góða mynd úr þessum efnivið
en þeir heita greinilega ekki DeCerc-
hio né Apatow. Þeir Stern, þó öllu
frekar Áykroyd, eru prýðilegir
skemmtikraftar á góðum dögum -
sem fer óðum fækkandi. Wayans
hefur ekki náð sér á strik á hvíta
tjaldinu eftir gott gengi á skjánum,
hann stendur sig hvað skást af
mannskapnum sem framheijinn hjá
Utah. Moriarty er misnotuð í afleitu
hlutverki, enn eina ferðina. Annars
er handritið Akkilesarhæll Körfu-
boltahetjunnar, ekki síst persónu-
sköpunin sem öll er í molum. Lewis
er undarleg blanda af hrokagikk og
gæðadreng, aularnir hvorki fugl né
fískur. Reynt er að skapa samúð
með þeim; Mike er minnipokamaður-
inn sem náði engu af sínum háleitu
markmiðum á heimavelli Bostonliðs:
ins, sem nú á að rífa til grunna. í
einu atriðinu kærleiksríkur fjöl-
skyldufaðir, heltekinn af ólæknandi
körfuboltadellu, í öðru óþolandi aula-
bárður. Flaherty fær þó að vera ein-
feldningur út myndina, enda eru slík
gjarnan örlög pípara í Hollywood.
Sæbjörn Valdimarsson