Morgunblaðið - 14.11.1996, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 14. NÓVEMBER 1996 47
______AÐSEMDAR GREINAR__
Insúlín til lífstíðar
í DAG, 14. nóvem-
ber, er alþjóðlegi syk-
ursýkisdagurinn. Al-
þjóða heilbrigðisstofn-
unin (WHO) hefur sér-
staklega valið þessum
degi einkunnarorðin
„Insulin for life“ eða
insúlín til lífstíðar.
Á þessu ári er þess
minnst að 75 ár eru
liðin síðan insúlín var
uppgötvað í Toronto í
Kanada. Það var
læknaneminn Charles
Best og skurðlæknir-
inn Frederick Banting
sem áttu aðal heiður-
inn að þessari merku
uppgötvun, sem hefur verið talin
eitt af undrum læknisfræðinnar.
Með réttu má segja að insúlínið sé
ein merkasta sameind sem hefur
verið fundin upp á þessari öld.
í upphafi var notaður brissafi
úr nautgripum en smám saman
tókst að framleiða hreint hormón,
bæði úr nautgripa- og svínabrisum.
Á síðari árum hefur verið framleitt
insúlín með sérstökum afar merki-
legum líftækni-erfðafræðiaðferð-
um sem er að uppbyggingu eins
og insúlín manna.
Til þess að auðvelda gjöf insúl-
ínsins kemur það í tilbúnum penn-
um sem auðvelt er að stilla og er
ákveðnu magni úr pennanum
sprautað undir húð einum til fjórum
sinnum á dag eftir því sem við á.
Einnig hafa verið notaðar dælur
sem gefa stöðugt insúlín undir
húð. Þróun insúlínsins hefur haldist
í hendur við framfarir í líffræði og
lyfjafræði og stuðlað að framleiðslu
á öðrum lyfjum. Um 12 Nóbelsverð-
laun hafa verið veitt fyrir vísinda-
lega ávinninga við þróun og fram-
leiðslu insúlínsins.
Tilkoma insúlínsins gerbreytti
lífshorfum yngra fólks með sykur-
sýki. Áður hafði meðferðin byggst
á mataræði og þá fyrst og fremst
á mikilli hitaeiningatakmörkun
þannig að um svelti var að ræða.
Slík meðferð hafði aðeins gefið
stuttan lifitíma. Kanadíski sagn-
fræðingurinn Michael Bliss skrifaði
um uppgötvun insúlínsins í merkri
bók sem nefnist The Discovery of
Insulin og var gefin út 1981.
Aðal einkenni sykursýkinnar
eru: Þorsti, ör þvaglát, megrun,
þreyta og þvagfærasýkingar. Hjá
eldra fólki eru oft mun minni ein-
kenni og greinist sjúkdómurinn
stundum ekki fyrr en komin eru
merki um langtíma fylgikvilla syk-
ursýkinnar, þ.e. æða- og tauga-
skemmdir. Getur fótasár þannig
verið fyrsta einkenni.
Kjarvalsstaðir
Baekur, kort, plaggöt, gjafavörur.
Opið daglega frá kl. 10-18.
Yfir 100 milljónir
manna í heiminum eru
með sykursýki. Þar af
nota um 10 milljónir
insúlín til lífstíðar og
fyrir þennan stóra hóp
er insúlínið lífsnauð-
syn. Það er hins vegar
sorglegt til þess að vita
að 75 árum eftir upp-
götvun insúlínsins eru
í mörgum vanþróuðu
löndunum ekki til
nægilegar birgðir af
insúlíni frá degi til
dags. Hér á landi eru
á milli 400-500 manns
með insúlínháða syk-
ursýki, þ.e. nota stöð-
ugt insúlín, þar af um 60 börn
undir 16 ára aldri.
Erfiðara er að vita um algengi
á insúlínóháðri sykursýki þar sem
margir eru meðhöndlaðir eingöngu
100 milljónir manna
þjást af sykursýki, segir
Gunnar Valtýsson,
sem hér skrifar m.a.
um insúlín.
með mataræði og talsverður hópur
með ógreinda sykursýki en ein-
kennin eru oft dulin. Samkvæmt
nýjum tölum frá Hjartavernd er
reiknað með að um 2.300 karlar
og 1.900 konur séu með insúlín-
óháða sykursýki á landinu og rúm-
lega einn einstaklingur greinist að
meðaltali á degi hveijum með þessa
tegund sykursýki. Þannig má búast
við að tæplega 5.000 manns séu
með sykursýki á íslandi.
Insúlínóháð sykursýki greinist
yfirleitt hjá fólki 40 ára og eldra.
Langflestir eru með þessa tegund
sykursýki, eða um 90% einstakl-
inga með sykursýki. Offita er til
staðar í u.þ.b. 85% tilvika, gagn-
stætt því sem er hjá insúlínháðum
einstaklingum, sem oftast eru
grannir. Rétt mataræði er undir-
staða í meðferð hjá öllum einstakl-
ingum með sykursýki, en þegar um
insúlínóháða sykursýki er að ræða
þarf oftast að leggja mikla áherslu
á megrun og breyttan lífsstíl. Ef
það dugar ekki eru notaðar sykur-
lækkandi töflur og í vissum tilvik-
um þarf líka að gefa insúlín ef
töflumeðferðin bregst.
Nýgengitölur um insúlínóháða
sykursýki frá mörgum löndum
benda til að ör aukning sé á sjúk-
dómnum, sérlega í vanþróuðu lönd-
unum. Höfuð orsakir eru taldar
slæmt mataræði og ónóg líkams-
hreyfing sem getur leitt til offitu
og eykur áhættuna á sykursýki.
í vestrænum löndum er víða
10-15% af heildarkostnaði heil-
brigðisþjónustunnar varið til sykur-
sýki.
Alþjóða sykursýkissambandið
er með átak í gangi með aukna
sykursýkisfræðslu til einstaklinga
með sykursýki og til almennings,
þar sem áhersla er lögð á hollt
líferni til að minnka nýgengi á
insúlínóháðri sykursýki. Alþjóða
heilbrigðisstofnunin hefur um
nokkurra ára skeið haft að
markmiði að fækka verulega
langtíma aukakvillum sykursýk-
innar með bættu eftirliti og
stjórnun á sjúkdómnum.
Höfundur er sérfræðingur í
lyflækningum, innkirtla- og
efnaskiptasjúkdómum.
Þeir sem tryggðu
ökutæki sín hjá
;Jf Skandia
Eftir 1. nóvember 1996
annast Tjónaskoðun VÍS
skoðun ökutækja sem tryggð voru
hjá Skandia. Skoðunarstöðvar VÍS
er að finna um land allt.
Nánari upplýsingar í símaskrá.
Wvátrvgging hf
Gunnar
Valtýsson
m
/
RESTAURANT / B A R
Tískusýning
í kvöld verður haldin glæsileg hönnunar- og
tískusýning í Kaffi Reykjavík.
Verslunin Misty sýnir kvenlegan undirfatnað.
María Lovísa fatahönnuður kynnir nýja fatalínu og
Lára gullsmiður sýnir skartgripi.
Hárgreiðslustofan Valhöll sér um hárið og sýnir nýja
línu í greiðslu og strípum, snyrtistofan Guerlain annast
förðun sýningarstúlknanna og verslunin
Brúðkaupsskreytingar töfrar fram blómin.
Signý Sæmundsdóttir, sópransöngkona, og Þóra
Fríða Sæmundsdóttir, píanóleikari, koma fram í hléi.
Kynnir kvöldsins verður Bryndís Schram.
Tilboð:
Tagliatelli pasta með tómatbasilsósu,
hvítlauksbrauði og salati kr. 890.
Matur framreiddur frá kl. 18.30 - 21.00.
Borðapantanir í síma 562 5530.
Anaké í boði Kaffi Reykjavíkur.
Hálft í hvoru spila fimmtudags-, föstudags-
og laugardagskvöld.
«... .Tölvukjör
TolVUr
verslun
heimilanna
1KV0LD!
Internetkynning í kvöld
NVHERJI 'CÉPÉ
Umhverfis jörðina á átta tölvum
Viö bjóóum þér aö taka þátt í spennandi nýjunn sem við köllum ,,Fræósla & fjör í Tölvukjör“.
Verslunin verður opin til kl. 22:00 öll fimmtudagskvölct í vetur og ætlum við stöðugt að brvdda
uppá nýiungum cg fræðsluetni fyrir áhugasama tölvunotendur. Láttu þig ekki vanta í tjörið!
Intemetkynning - sérfræðingur frá Nýherja á staðnum
Mótöld og Internetáskrift á sérstöku tilboðsverði - aðeins í kvöld
Heimasíðugerð j Vefspjall (IRC) Tölvupóstur
Fræðsla & fjör í Töívukjör - öll fimmtudagskvöld til kl. 22:00
oll timmtudagskvold j
Fræðsla
& fjör
í Töivukjör
Ira klukkan sjo til tiu
108 Reykjavík
I Sími 533 2323
Iuiiu Fax 533 2329
IIUUIi tolvukjor@itn.is
Opið virka daga 12:00-18:30
fimmtudaga 12:00-22:00
og laugardaga 10:00-16:00