Morgunblaðið - 13.12.1996, Blaðsíða 40

40 FÖSTUDAGUR ,3. DESEMBER 1996
AÐSENDAR GREIIMAR
MORGUNBLAÐIÐ
Er áfellisdóm-
urinn fallinn?
KÆRI menntamálaráðherra. Ég
vil mótmæla. Mótmæla þeim dómi
sem við grunnskólanemendur höf-
um fengið undanfarna daga. Hverj-
ar eru rökfærslur dómsins? Jú, þær
eru alþjóða saman-
burðarrannsókn
TIMSS. Rannsókn sem
mælir hvað? Já, kæri
menntamálaráðherra,
hvað er könnun og
hvað er próf yfir höfuð?
Á hún eða það ekki að
mæla þekkingu nem-
anda og væri því ekki
æskilegt að meirihluti
prófsins væri úr
kennsluefni hans þann-
ig að rétt mynd sé
dregin af stöðu hans í
viðkomandi fagi? Þess
vegna væri ekki hægt
að prófa viðkomandi í
einu grunnfagi og frá
útkomunni að dæma stöðu nemend-
ans í öllum fögum námskrár hans,
sérstaklega þegar það fag er ein-
ungis 18% af kennslustundum
hans.
18% í raungreinar
Kæri menntamálaráðherra, nið-
urstaða mín er sú að stefna þíns
ráðuneytis sé að raungreinarnar
sem eru stærðfræði, eðlisfræði, líf-
fræði, efnafræði, jarðfræði, landa-
fræði, veðurfræði, umhverfisfræði
og stjörnufræði fái einungis 18%
af kennslutíma á námsári 4.-10.
bekkjar eða tæpar tvær stundir í
j náttúrufræði og fjórar í stærðfærði
á viku. Hvernig getur skóli kennt
allar þær undirgreinar náttúru-
fræðinnar þegar svo lítill tími gefst
í þær, samkvæmt stefnu mennta-
málaráðuneytisins, þinni stefnu um
aðalnámskrá grunnskóla? í henni
fá íslenska og önnur tungumál um
29% eða að meðaltali 9 stundir á
viku, en aðrar námsgreinar 36%
eða 12 stundir á viku. Ráðstöfunar-
stundir eru svo 17% eða 6 stundir
á viku, reyndar eyða skólar að
meðaltali einni stund af ráðstöfun-
arstundum sínum í náttúrufræði
samkvæmt umræddri könnun. Nið-
urstaða TIMSS könnunarinnar um
námskrá grunnskóla sýndi m.a.
. fram á að kennslustundum í nátt-
úrufræði á íslandi á unglingsstigi
hefur fækkað á undanförnum árum
úr fjórum í þijár stundir á viku,
gagnstætt tilhneigingu annarra
landa.
Ég sem nemandi tel því að könn-
unin endurspegli_ ekki menntun í
grunnskólum á íslandi. Ég, kæri
menntamálaráðherra, tel að þessi
könnun mæli einungis hluta af
kunnáttu grunnskólanemenda og
fullyrði að það sé kunnáttuleysi og
heimska að segja annað.
Ranglátar túlkanir
Ég vil sjá breytingu. Breytingu
á þinni stefnu, sem gefur raungrein-
um litla sem enga aðhlynningu en
öðrum námsgreinum s.s. mynd- og
handmennt, kristinfræði, tónmennt,
íþróttum, heimilsfræði og samfé-
lagsfræði helmingi fleiri kennslu-
stundir eða 36%. Þetta kallar vissu-
lega á breytingar. Breytingar sem
felast í því að efla raungreinar með
t.d. að bæta aðstöðu til kennslu og
hækka kennslustundir í aðalnám-
skrá án þess að það sé á kostnað
annarra námsgreina, svo að Island
dragist ekki enn meira aftur úr í
þessum tæknivædda heimi.
Umræða í þjóðfélaginu um niður-
stöður TIMSS könnunarinnar er
yfir höfuð ekki sanngjörn gagnvart
íslenskum grunnskólanemendum
vegna þess að þar er verið að
mæla einungis 18% af þekkingu
nemandans. Heldur er hún ekki
sanngjörn þar sem verið að bera
okkur við Asíuþjóðir sem hafa aðra
menningu en vestrænar þjóðir. Þar
er menntun lífsnauðsynlegur lykill
að velgengni einstaklingsins. Þar
leggja menn meiri áherslu á raun-
greinar og leggja aðra merkingu í
orðin aga og agaleysi
en íslendingar. Eða
eins og Agústínus
mælti forðum: „Fijáls
forvitni orkar meir í
námi en hótanir og
nauðung. En ögun
temur ótaminn hug.“
Nám erlendis
Fréttir um slæman
árangur íslenskra
grunnskólanemanda í
námi erlendis hafa
verið áberandi, t.d. ís-
lendingurinn sem fór
til Ítalíu og var settur
í yngri bekkjardeild
miðað við viðkomandi
aldur. En er hér um að ræða heilag-
an sannleika? Hefur komið fram
staða nemandans hér á íslandi áður
en hann fór út? Því í okkar grunn-
skólakerfi geta skólayfirvöld ekki
sett nemendur í yngri bekkjardeild-
ir. Nemandi getur komist upp með
að læra aldrei heima, trufla
Umræðan í þjóðfélag-
inu, segir Jónas Ketils-
son, er ekki sanngjöm
gagnvart grunnskóla-
nemum.
kennslustund og falla á hveiju ein-
asta prófi sem lagt er fyrir hann í
heil tíu ár, eða allan grunnskólafer-
ilinn án þess að tekið sé almenni-
lega í taumana.
Ég fór til Kanada síðastliðið
haust og var þar við nám í eina
önn. Þrátt fyrir að hafa verið í
enskumælandi skóla virtist það ekki
há mér því ég var með mjög háa
meðaleinkunn. Í raun var _ námið
léttara í Kanada en hér á íslandi.
Kanadísku kennurunum fannst ég
lífga upp á kennsluna með því að
skapa umræður sem ekki voru til
staðar í bekknum. En kanadíska
menntamálakerfið leggur einmitt
of mikla áherslu á að nemendumir
meðtaki kennsluefnið og þeir kunna
þ.a.l. ekki að tjá sig og miðla því
almennilega frá sér þannig að sam-
félagið hafi einhver not af. Því spyr
ég; hvaða gagn er að menntun ein-
staklingsins sem fer út í atvinnulíf-
ið ef hann kann einungis að með-
taka upplýsingar en ekki að miðla
þeim almennilega frá sér þannig
að samfélagið hagnist raunverulega
á menntuninni? En að þessu leyti
tel ég íslenska skólakerfið standa
framar hinu kanadíska þrátt fyrir
að Kanada hafi komið betur út í
umræddri könnun.
Staðreyndaþekking
er ekkinóg
„Sá sem hefur ekki vit á neinu
nema efnafræði, hefur ekki vit á
henni heldur“ (G.C. Lichtenberg).
Þetta er minn boðskapur. Stað-
reyndaþekking er ekki nóg. Ein-
staklingurinn þarf að læra sjálf-
stæði í hugsun, hæfni til að túlka
og tjá sig, frumlega hugsjón, þraut-
seigju, sköpunargetu, framtaksemi
og víðsýni. Þetta eru kostir sem
mig grunar að íslendingar hafi
umfram margar þær þjóðir sem
stóðu sig betur en við í umræddri
TIMSS könnun. Vei þeim sem
kunna ekki að meta þá kosti sem
æska þjóðarinnar hefur.
Höfundur ernemandi í ÍO.AKÞ,
Ölduselsskóla.
Jónas
Ketilsson
Skiptir kynlíf kannski
engu máli?
UMFJOLLUN um
kynlíf hefur aukist
mjög í nágrannalönd-
unum síðustu áratugi.
Kvikmyndagerðar-
menn, rithöfundar og
leikskáld fylgja sögu-
hetjum sínum innfyrir
luktar dyr svefnher-
bergjanna, upp í rúm
og lýsa því sem fram
fer. Menn hafa gert sér
grein fyrir því að kyn-
hvötin er óaðskiljan-
legur förunautur
mannsins á storma-
samri vegferð hans,
mótar hann, stýrir hon-
um og rekur hann
áfram. Það er ekki hægt að lýsa
veruleikanum án þess fjalla um
kynlífið og áhrifamátt þess til góðs
og ills.
Á liðnum árum hafa verið gerðar
nokkrar tilraunir til að gera íslenska
kynlífsumræðu fijálslegri og færa
hana nær alþjóðlegri samtíð sinni.
Kynlífsfræðsla í skólum hefur verið
færð í nútímalegri búning og fagur-
lega myndskreyttar bækur hafa
verið gefnar út um kynnautnina.
Nokkrir tónlistarmenn hafa auk
þess fært í rím og tóna kynferðis-
legan veruleika nútímans. Þrátt
fyrir þetta virðast margir fá léttan
roða á kinn þegar kynlíf kemur til
umræðu.
Um þessi jól og þau síðustu hafa
komið út nokkur skáldverk þ’ar sem
íjallað hefur verið um kynlíf á ber-
orðan hátt. Kynnautnin hefur verið
jafnsjálfsagður hluti af hvunndeg-
inum og matur og drykkur. Sögu-
hetjurnar eru kynverur sem veltast
í fjöruborðinu fyrir áhrif flóðs og
fjöru i hormónastreyminu. Það hef-
ur vakið mikla furðu mína hversu
neikvæðir sumir gagnrýnendur eru
gagnvart þessum hluta bókanna.
Má í þessu sambandi nefna nýlega
umfjöllun um bók Hall-
gríms Helgasonar í
sjónvarpi og ýmsa bók-
menntaumfjöllun í
ákveðnum blöðum.
Gagnrýnendur fetta
mjög fingur útí ber-
sögli og kynlífsumfjöll-
un sem þeir segja að
dragi verkin niður á
lágt plan.
Greinilegt er að rit-
höfundar landsins eiga
að leggja stund á bók-
menntalega sagnfræði
og Ijalla sem mest um
basl og baráttu íslend-
inga fyrri alda í
skugga Stóra dóms.
Nútímaskáldverk sem fylgja kyn-
verum inn undir sængurhlýjuna
eiga ekki uppá pallborðin enda
skrifa slíkir höfundar um veruleika
nútímafólks. Sumir gagnrýnendur
og bókmenntafræðingur hafa
reyndar komið sér upp sérstöku
málfari þegar þessi mál ber á góma.
Öll umljöllun karla um kynlíf flokk-
ast undir karlrembu eða kvenhat-
ur/kvenfyrirlitningu en skrif
kvenna um þessi sömu mál eru sögð
flöt, órómantísk eða jafnvel dóna-
leg. Mórallinn er einfaldur; kynlíf
er tabú sem við hvorki skrifum ná
ræðum opinberlega. Þessi stefna
er auðvitað í algjörri mótsögn við
þá skoðun að þessi umræða eigi að
vera sem fijálslegust og almennust
svo að fólk, átti sig á þeirri lífs-
nautn sem gott kynlíf er.
Mér varð hugsað til þessa nú á
dögunum þegar ég sat fund um
gagnsemi nýrra geðlylja sem mikið
eru notuð hérlendis. Um er að ræða
svokölluð serótóninaukandi lyf;
(Fontex, Seról, Seroxate, Zoloft,
Tingus o.fl.) Þessi lyf virka frábær-
lega vel á þunglyndi og margs kon-
ar þráhyggjuhegðun en hafa því
miður mikinn ókost hjá sumum
sjúklingum. Þau eiga það nefnilega
til að drepa niður kynhvöt hjá báð-
um kynjum og valda auk þess veru-
legri truflun á sáðláti karla. Þetta
er alvarleg aukaverkun enda telja
flestir að kynlíf skipti verulegu
máli fyrir lífshamingju fólks. íslend-
ingar eiga Norðurlandamet í neyslu
þessara lyfjja enda er nú svo komið
að margir sem kvarta um einhveija
vanlíðan, kvíða eða lífsleiða ganga
frá lækninum sínum með lyfseðil
uppá eitthvert þessara kynlífshemj-
andi gleðilylja.
Það auðveldar mjög þessa atlögu
að kynlífinu ef öll kynlífsumljöllun
er af hinu vonda og kynlífið sjálft
Kynnautnin hefur
verið jafnsjálfsagður
hluti af raunveruleikan-
—
um, segir Ottar Guð-
mundsson, og matur
og drykkur.
algjört tabú í ræðu og riti. Tepru-
skapur rennir auðvitað stoðum und-
ir þessa stefnu. Kynhvöt karlmanna
ber jú bara vott um karlrembu eða
kvenfyrirlitningu og kynhvöt
kvenna vitnar um skort á rómantík.
Fólk veigrar sér meira að segja við
því að kvarta undan aukaáhrifum
lyijanna. Það er alveg eins gott að
sleppa þessu algjörlega og fá sér
eina gleðipillu. Eða eins og einum
kollega mínum varð að orði þegar
ég sagðist þurfa að skipta um lyf
á tilteknum sjúklingi vegna þess
að kynlífið hans væri í rústum.
„Skiptir þetta kvnlíf einhveiju
máli?“
Höfundur er læknir.
Ottar
Guðmundsson
Um gerð og búnað
veiðarfæra
ÚTHAFSRÆKJUVEIÐARNAR
norður af landgrunninu, voru í mörg
ár stunduð með venjulegum rækjut-
rollum án veiðiskilju.
Þá barst mikill meðafli um borð,
bæði þorskur, ýsa og
grálúða, þau skip sem
áttu kvóta fyrir þessum
meðafla lönduðu oft
tugum tonna af honum
í túr, en þau sem ekki
áttu kvóta virtust ekki
fá þennan meðafla þótt
þeir drægju samskonar
veiðarfæri á sömu slóð-
inni. Hvað varð af hon-
um? Það má ekki segja
að honum hafi verið
hent fyrir borð nema
maður hafi verið á
staðnum og haft vitni
með sér sem segir ráð-
herra.
Loks þremur árum
eftir að Norðmenn
höfðu lögleitt aflaskiljur í rækjutroll
að afloknum tilraunatímabili sem
leiddi til þess að hún var lögleidd
var hún lögleidd í íslenskum skipum.
Síðan er meðafli á úthafsrækjuveið-
um og það brottkast af fiski, sem
þeim fylgdi algjörlega horfið úr veið-
unum.
Á sama hátt er hægt að stærðar-
flokka þann afla sem trollið tekur
þannig að stærri fiskurinn fari í
pokann en smáfiskurinn út aftur.
Ég fékk slæman hnút í magann
þegar ég heyrði í útvarpinu um dag-
inn að opnað væri fyrir veiðar með
öllum gerðum veiðarfæra án nok-
kurrar hömlunar á afkastagetu
þeirra á Kögurgrunni og við Þverál.
Þetta svæði er eitt af viðkvæm-
ustu smáfiskasvæðun-
um á öllu Vestíjarða-
grunninu, sem kemur
til af því að þegar
þorskklak tekst sæmi-
lega vel við landið
berst mikið magn af
smáseiðum inn í ísa-
fjarðardjúp og elst þar
upp í yfirborðinu sum-
arlangt og lifir á svif-
lægum þörgunum.
Þegar haustar og yfir-
borðið kólnar verða
þau botnlæg og lifa þá
á smárækju næstu
árin, að þeim liðnum
leggja þau upp í leiðina
löngu út á Vestijarða-
grunnin. Á sama tíma
flæðir smáloðnan norðan úr hafinu
upp í Kögurgrunnið og býr þeim
veglega veislu, þau hnappa sig þá
saman í ætinu og eru þá auðveld
bráð þeim stóru flottrollum, sem nú
eru_ í notkun.
Á fyrstu árum skuttogaranna var
mikið veitt með flottrolli á þessu
svæði, þá var enginn kvóti og engum
fiski hent, allt kom í land enda var
þá algengt að meðalvigt úr hundrað
tonna túr væri 1-1,5 kg og jafnvel
undir einu kílói.
Ég er því ansi hræddur um að
eftir þeim sögum, sem maður heyrir
í dag um brottkast á smáfiski hafi
það verið alldijúgt, sem fór út um
lensportin en ekki í lestina.
Eftir að hafa unnið með allskonar
togveiðarfærum í yfir 50 ár, bæði
að veiða með þeim úti á sjó og í
landi við gerð þeirra og búnað, er
ég sannfærður um það að notkun
Það á alls ekki að
leyfa nein togveiðar-
færi, segir Pétur
Bjarnason, sem ekki
eru búin skiljum.
slíkra skilju á Kögurgrunni hefði
útilokað smáfiskadrápið, sem leiddi
til þess að það varð að loka svæðinu
aftur.
Það hlýtur að vera lykilatriði að
sú þekking sem skapast um gerð
og búnað veiðarfæra sem leiðir til
betri umgengni um fiskistofnana sé
tekin í notkun sem fyrst, en ekki
látin bíða í mörg ár eftir að aðrir
hafa hafið notkun slíks búnaðar með
góðum árangri.
Það ætti alls ekki að leyfa nein
togveiðarfæri, sem ekki eru búin
slíkri skilju til verndar óæskilegum
meðafla og til varnar gegn óæski-
legu ungviðsdrápi.
Höfundur er gamall fiskimaður
Pétur
Bjarnason