Morgunblaðið - 31.12.1996, Qupperneq 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 31. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
________________LISTIR
Listrænar kröfur
Morgunblaðið/Björn Gíslason
ARNAR Jónsson og Þráinn Karlsson taka á móti
þökkum áhorfenda í leikslok.
LEIKLIST
Leikfc1ag Akurcyrar
á Rcnnivcrkstæöinu
UNDIR BERUM HIMNI
Höfundur: Steve Tesich. Þýðandi:
Hallgrímur Helgi Helgason. Val á
tónlist: Hróðmar Ingi Sigurbjöms-
son. Lýsing: Jóhaim Bjami Pálma-
son. Leikmynd og búningar: Magnús
Pálsson. Leikstjóm: Eyvindur Er-
lendsson. Leikarar: Aðalsteinn
Bergdal, Amar Jónsson, Eva Signý
Berger, Skúli Gautason, Snorri Ás-
mundsson, Stefán Öm Amarson og
Þráinn Karlsson auk statistanna
Birgis Rafns Friðrikssonar, Ólafs
Sveinssonar og Vigfúss Ragnarsson-
ar. Sunnudagur 29. desember.
TILVISTARKREPPA hijáir
persónurnar i þessu nýlega verki
hins nýlátna bandaríska leik-
skálds, Steve Tesich. Höfundurinn
veltir fyrir sér ýmsum heimspeki-
legum spurningum: m.a. um sekt
og sakleysi; hvað felist í hugtakir.u
menning og hvað sé siðferði. Leik-
stjóri bendir á ýmsa annmarka á
efnistökum leikskáldsins í niður-
lagi greinar sinnar í leikskrá og
er hægt að failast á þann fyrir-
vara. Verkið er á engan hátt full-
komið, en í því er varpað fram
mjög áhugaverðum spurningum
og sýndir nýir fletir á mannlegri
tilvist. Þó ég búist ekki við að
verkið eigi eftir að teljast sígilt á
það ótvírætt erindi við nútímaá-
horfendur og hristir óþyrmilega
upp í viðteknum viðhorfum.
Verkið, eins og það birtist
áhorfendum í þessari uppfærslu,
krefst mikils af áhorfendum: ein-
beitingar, þolinmæði og úthalds.
Leikstjórinn hefði að ósekju mátt
stytta verkið, þétta textann og
hraða á leiknum. Verkið er á
stundum undarlega óleikrænt,
enda felst það að mestum hluta í
einræðulegum samræðum aðal-
persónanna tveggja, A1 og Angel,
sem leiknar eru af Þráni Karlssyni
og Arnari Jónssyni. Að fi-umsýn-
ingu lokinni skýtur upp þeirri hug-
mynd að leikstjórinn hafi tekið á
það ráð að slaka hvergi á listræn-
um kröfum heldur vinna úr þeim
efnivið sem hann hafði yfir að
ráða eftir sínu höfði og skeyta
ekki um það þó uppsetningin yrði
litt áhorfsvæn.
Vegna vægis textans veltur allt
á leikhæfileikum aðalleikaranna.
Þráinn Karlsson var frábær í hlut-
verki sínu sem fulltrúi skrílsins,
Angel. Látbragð og textameðferð
var til fyrirmyndar og tókst Þráni
að því er virðist léttilega að skapa
trúverðugan og líflegan karl. Arn-
ar Jónsson lék A1 sem andstæðu
Angels. Upphafinn en gamalkunn-
ur framburður hans varð að lokum
eins lýjandi og síendurtekið stefið
á sellói frelsarans. Firring hans
og mannvonska gerðu karakterinn
óaðlaðandi og það var aðeins í
seinni hluta fyrri þáttar og svo í
lokaatriðinu sem Arnari tókst að
yfirstíga þennan múr milli sín og
áhorfenda með sterkum, vel unn-
um leik.
Eitt sem kom á óvart var ein-
stök frammistaða Aðalsteins
Bergdals í hlutverki munksins.
Hlutverkið er sérstaklega vel
skrifað frá höfundarins hendi og
kemur eins og ljúfur sunnanþeyr
inn í stirð samskipti Als og Ang-
els. Aðalsteinn fer á kostum og
tekst að ná undirfurðulegri kímni
fram í raun háalvarlegu atriði.
Aðrir leikarar í smærri hlutverkum
stóðu sig allir vel. Það hefði mátt
gera meira af því að nota þá sem
leikmuni í stað brúða þeirra sem
dreift var um leikrýmið. Það hefði
aukið á áhrifamátt leikmyndarinn-
ar.
Leikmynd og búningar voru að
öðru leyti listilega vel úr garði
gerð. Höggmyndin og málverkin
vísuðu til hámenningar og mann-
legrar þjáningar á sama hátt og
hljóðmyndin og textinn. Allt var
þetta nostursamlega valið, hljóm-
burður mjög góður, ljósum vel
stýrt og ljósabúnaði skipulega
komið fyrir. Ytri búnaður sýning-
arinnar er þannig fjöður í hatt
leikfélagsins og sýnir hvernig hið
nýja leikrými nýtist sem best.
Þegar haft er í huga hve textinn
er mikill og flókinn ber að harma
að ekki hafi verið staðið betur að
þýðingu hans. Þýðandanum virðist
vera fyrirmunað að halda textan-
um í ákveðnu málsniði. Það ægir
saman afar upphöfnu bókmáli og
nýjum og gömlum slettum. Þau
tækifæri sem gefast til að styðja
við persónusköpun með ákveðinni
málmynd fyrir hveija persónu eru
ekki nýtt. Þetta skýtur skökku við
í sýningu sem er eins vandlega
unnin og raun ber vitni og sem
spennir bogann jafnhátt og óvæg-
ið til að ná listrænum árangri.
Hvort sýningin hittir hinn almenna
áhorfanda í hjartastað veltur hins
vegar á því að hann sé tilbúinn
að gangast undir þær kvaðir sem
sýningin leggur honum á herðar.
Sveinn Haraldsson
KARL Magnús Karlsson: Refugium - Griðastaður við Kleifarvatn.
Svanurinn minn syngur
Hugmyndir
eru forsenda
framkvæmda
MYNPLIST
Höföaborgin,
Ilafnarhúsinu
við Tryggvagötu
ARKITEKTÚR
Samsýning. Opið til 5. janúar; að-
gangur ókeypis.
ÞAÐ UMHVERFI sem við lifum
í er nú mótað af hugmyndum
mannsins í ríkara mæli en nokkru
sinni fyrr, og sífellt þrengir að nátt-
úrunni vegna ákvarðana mannsins.
Þessi þróun hófst í upphafi akur-
yrkju og landbúnaðar, og hefur var-
að alla tíð síðan; síðustu aldir og
áratugi hefur tæknilegri getu
mannsins til að hafa áhrif á um-
hverfi sitt verið beitt nær hugsunar-
laust á allt of mörgum sviðum, og
er nú ein helsta ógnunin við líf á
jörðunni.
Þeir sem láta sig þetta einhveiju
skipta hafa löngum reynt að hafa
áhrif á framvinduna með eigin for-
dæmi, ábendingum og hugmyndum,
sem gætu leitt manninn á brautir
sem væru skaðlausar náttúrunni um
leið og þörfum mannsins væri þjónað
eftir bestu getu. Mjög hefur verið
litið til arkitekta og annara skipu-
leggjenda til að hafa forystu um slíkt,
þar sem menntun þeirra hefur ekki
síst miðað að því að ná þessum
markmiðum með ákveðnum heildar-
lausnum.
Hugmyndir eru forsenda allra
slíkra framkvæmda, og því eðlilegt
að almenningur kynni sér hvað ungt
fólk er að velta fyrir sér á þessu
sviði. I Höfðaborginni í Hafnarhúsinu
við Tryggvagötu hefur verið komið
fyrir lítilli sýningu á nokkrum verk-
um ungra arkitekta, sem hafa verið
að ljúka námi í sinni grein á síðustu
árum, og eru með henni að koma
hugmyndum sínum á framfæri.
Verkefni þeirra eiga það flest
sameiginlegt að leita samræmis við
það umhverfí sem byggingarnar
eiga að falla inn í, um leið og þær
gegna því hlutverki sem þeim er
ætlað. Þetta á einkum við þar sem
hugað er að breytingum innan
svæða sem þegar eru byggð, t.d.
íbúðarhús við Grettisgötu (Sigríður
Maack), háskólasvæði á Akureyri
(Birgir Jóhannsson), framkvæmdir
við Bláa lónið (Anna Kristín Hjart-
ardóttir), iðnaðar- og endurhæfíng-
arhúsnæði í Manchester (Guðrún
Þorsteinsdóttir) og tónleikahöll í
Konstanz (Sigrún Guðmundsdóttir).
Samhæfing ólíkra skipulagshug-
mynda í borgum (Arna Sigríður
Mathiesen) er einnig spurning um
sambýli í byggingalist, sem hver
einasta borg verður að taka á, eins
og vel sést t.d. í fjölbreytni miðborg-
ar Reykjavíkur, sem ekki er ætíð
augnayndi.
Sérhæfðar byggingar á nýjum
stöðum eru ætíð viðkvæm viðfangs-
efni og taka sig misvel út í þeim
hugmyndum, sem hér eru kynntar.
Griðastaður við Kleifarvatn (Karl
Magnús Karlsson) nýtur þeirrar sér-
stöðu að engin önnur mannvirki
verða séð frá staðnum, sem er ein-
stök aðstaða. Listamiðstöðin Gull-
kista á Laugarvatni (Margrét Leifs-
dóttir) stendur einnig sér, og teng-
ist lítt þorpinu á staðnum; bygging-
in er fyrst og fremst hönnuð með
hlutverkið í huga og gæti því nýst
víðar þar sem álíka útsýnis nýtur
við. Loks ber að nefna hugmynd að
flugstöð hins þrautseiga en ímynd-
aða alþjóðaflugvallar í Skeijafirði
(Sigurður Kolbeinsson), sem er í
senn einföld og stílhrein, vélræn og
dauðhreinsuð - og virðist ekki líkleg
til að auka ánægju þeirra sem þurfa
að nýta slík mannvirki.
Helsti galli þessarar sýningar er
einfaldlega skortur á upplýsingum;
enginn listi yfir sýnendur og verk
þeirra liggur frammi, upplýsingar
með verkum eru ekki alltaf á ís-
lensku, og uppsetningar eru misgóð-
ar. Hér er þó engu að síðar að finna
fijóar hugmyndir, sem ættu skilið
að komast í framkvæmd.
Eiríkur Þorláksson
KVIKMYNDIR
Rcgnboginn,
Laugarásbíó
SVANAPRINSESSAN ★★
Leikstjóri: Richard Rich. Leikstjóni
isl. talsetningar: Þórhallur Signrðs-
son. Þýðandi: Þrándur Thoroddsen.
Leikraddir: Sóley Elíasdóttir, Hilmir
Snær Guðnason, Pálmi Gestsson,
Pétur Einarsson, Sigurður Sigur-
jónsson, Hjálmar Hjálmarsson o.fl.
Columbia TriStar. 1996.
KVIKMYNDAVERIN í Holly-
wood reyna reglulega að gera
teiknimyndir sem búa yfir sömu
gæðum og vinsældum og þær sem
teiknimyndarisinn Walt Disney
framleiðir en án sjáanlegs árang-
urs hingað til. Disney virðist ósi-
grandi á þessu sviði hvað svosem
veldur. Svanaprinsessan frá Col-
umbia-fyrirtækinu er ein af þess-
um tilraunum og þótt hún bjóði
upp á prýðilega skemmtun nær
hún ekki að skáka Disneymynd-
unum. Það besta við hana er fjör-
leg íslensk talsetning.
Myndin er mjög gerð í Disney-
hefðinni. Tekið er þekkt ævintýri
og búin til úr því brennheit ástar-
saga í þetta sinn um prinsessuna
sem breytist í svan. Sagan sú er
krydduð með sönglögum og dans-
númerum og gamansemi að hætti
Disney-félagsins. Nema sönglög-
in eru öll fremur óspennandi og
ástarsagan á milli prinsessunnar,
sem vondur seiðkarl breytir í
svan, og prinsins, sem bjargar
henni úr álögum, er verulega syk-
ursæt og væmin í útfærslu Ieik-
stjórans Richard Rich. Þar fyrir
utan eru prinsinn og prinsessan
stundum eins og klippt útúr aug-
lýsingu um Ken og Barbí. Spenn-
andi og ærslafullur lokakafli
bjargar myndinni fyrir horn og
gerir á endanum frambærilega.
Ljóst er að Svanaprinsessan er
gerð fyrir yngri kvikmyndahúsa-
gesti og fyrir þá er talsetningin
hreinasta líflína til skilnings sög-
unni og standa íslensku leikararn-
ir sig mjög vel undir stjórn Þór-
halls Sigurðssonar. Einkum er
gaman að þeim sem leika fjörugar
og skemmtilegar aukapersónur
er sjá alfarið um hinn kómíska
létti í sögunni. Þær eru rósemdar-
leg skjaldbaka (Pétur Einarsson),
snobbaður froskræfill sem er
haldinn þeirri firru að hann sé
prins í álögum (Hjálmar Hjálm-
arsson), og úrræðagóður lundi
(Sigurður Siguijónsson), og koma
þær ástarfuglunum til hjálpar á
ögurstundu.
Svanaprinsessan er hæfileg
yngri áhorfendum en ekki er víst
hvort hún nægi að uppfylla allar
óskir þeirra sem eldri eru.
Arnaldur Indriðason