Morgunblaðið - 03.01.1997, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 3. JANÚAR 1997 41
Kasparov
treystir stöðuna
skák
Skákstigalisti FIDG
1. janúar 1997:
KASPAROV EFSTUR, JÓ-
HANN MEÐAL 100 EFSTU
Gary Kasparov hefur aukið forskot
sitt á keppinauta sína. Hann er nú
30 stigiun hærri en Indveijinn Anand
sem er í öðru sæti.
ÞEIR eiga síðan báðir inni enn
meiri hækkun eftir stórmótið í Las
Palmas. Þar með er sýnt að Ka-
sparov er aftur kominn yfir 2.800
stiga markið. Efasemdir um að hann
sé sterkasti skákmaður heims virð-
ast nú ekki lengur eiga mikinn rétt
á sér. Það verður hins vegar fróðlegt
að fylgjast með því hvort Anand nær
að festa sig frekar í sessi í öðru
sætinu.
Karpov, FIDE heimsmeistari, er
fallinn í þriðja sætið og lækkar enn
frekar eftir Las Palmas mótið. At-
hygli vekja miklar hækkanir ungra
hollenskra skákmanna, þeirra Van
Wely og Pikets. Hollendingar eru
allra þjóða iðnastir við að halda
skákmót og það hefur skilað sér.
Ulf Andersson er langstigahæstur
norrænna skákmanna, Curt Hansen
er í öðru sæti og Jóhann Hjartarson
í þriðja. Jóhann er eini íslendingur-
inn í hópi 100 stigahæstu skák-
manna heims. Til að komast í þann
hóp þarf nú 2.580 stig.
Alþjóðlegi listinn:
I. 1.97
Kasparov, Rússl.
2. Anand, Indlandi
3. Karpov, Rússl.
4. Kramnik, Rússl.
5. fvantsjúk, Úkraínu
6. Topalov, Búlgaríu
7. Kamsky, Bandar.
8. Gelfand, Hv—Rússl.
9. Shirov, Spáni
10. Short, Englandi
II. Beljavskí, Slóveníu
12. Barejev, Rússl.
13. Júsupov, Þýskal.
14. Salov, Rússl.
15. Adams, Englandi
16. Akopjan, Armeníu
17. Andersson, Svíþjóð
18. Nikolic, Bosníu
19. Rosentalis, Litháen
20. Khalifman, Rússl.
21. Drejev, Rússlandi
22. Azmaiparasvili, Ge.
23. Júdit Polgar, Ungvl.
24. Van Wely, Hollandi
25. Sadler, Englandi
26. Rúblevskí, Rússl.
27. Kir. Georgiev, Búl.
28. Piket, Hollandi
29. Svidler, Rússlandi
30. Kortsnoj, Sviss
31. Ehlvest, Eistlandi
32. Illescas, Spáni
33. Chernin, Ungvl.
1.7.96 1.
2.795 2.785
2.765 2.735
2.760 2.775
2.740 2.765
2.740 2.730
2.725 2.750
2.720 2.745
2.700 2.665
2.690 2.685
2.690 2.695
2.665 2.620
2.665 2.655
2.665 2.655
2.665 2.675
2.660 2.685
2.655 2.630
2.655 2.640
2.655 2.670
2.650 2.610
2.650 2.640
2.650 2.645
2.650 2.670
2.645 2.665
2.645 2.605
2.645 2.615
2.645 2.645
2.645 2.620
2.640 2.580
2.640 2.650
2.635 2.635
2.635 2.660
2.635 2.640
2.635 2.620
íslenski listinn
íslendingar á lista FIDE eru eft-
irtaldir. Fjöldi reiknaðra skáka frá
1. des. 1995 — 31. maí 1996 eru í
sviga fyrir aftan nýju stigin.
1.1.97 1.7.96
1. Jóhann Hjartarson 2.585(41)2.565
2. Margeir Pétursson 2.565(30) 2.570
3. Hannes H. Stefánss. 2.555(29) 2.560
4. Jón L. Árnason 2.535(0) 2.535
5. Þröstur Þórhallsson 2.500(23) 2.480
6. Helgi Ólafsson 2.500(16) 2.500
7. Karl Þorsteins 2.495(0) 2.495
8. Helgi Áss Grétarss. 2.470(31) 2.465
9. Friðrik Ólafsson 2.460(0) 2.460
10. Héðinn Steingríms. 2.390(10) 2.405
11. Björgvin Jónsson 2.380(0) 2.380
12. Ingvar Ásmundsson 2.365(7) 2.365
13. Jón G. Viðarsson 2.360(0) 2.360
14. Ágúst S. Karlsson 2.335(0) 2.335
Aðrir íslendinga á iistanum eru:
Gylfi Þórhallsson 2.330, Andri Áss
Grétarsson 2.315, Halldór G. Einars-
son 2.315, Magnús Örn Úlfarsson
2.305, Bragi Kristjánsson 2.305, Þor-
steinn Þorsteinsson 2.300, Haukur
Angantýsson 2.295, Þröstur Árnason
2.295, Sævar Bjamason 2.285, Bene-
dikt Jónasson 2.285, Guðmundur
Gíslason 2.285, Amar Þorsteinsson
2.275, Guðmundur Halldórsson
2.275, Rúnar Sigurpálsson 2.275,
Davíð Ólafsson 2.275, Snorri Bergs-
son 2.275, Bragi Halldórsson 2.270,
Jón Viktor Gunnarsson 2.270, Hrafn
Loftsson 2.250, Áskeli Örn Kárason
2.245, Ólafur Kristjánsson 2.245,
Tómas Björnsson 2.240, Arinbjörn
Gunnarsson 2.240, Dan Hansson
2.230, Amar E. Gunnarsson 2.230,
Einar Hjalti Jensson 2.225, Júlíus
Friðjónsson 2.225, Björn Freyr
Björnsson 2.220, Sigurður Daði Sig-
fússon 2.210, Ólafur B. Þórsson
2.205, Kristján Eðvarðsson 2.200,
Magnús Pálmi Ömólfsson 2.200, Sig-
urbjörn Björnsson 2.195, Heimir Ás-
geirsson 2.185, Stefán Briem 2.185,
Bergsteinn Einarsson 2.185, Torfi
Leósson 2.170, Davíð Kjartansson
2.165, Bragi Þorfinnsson 2.160, Jón
Árni Halidórsson 2.160, Erlingur
Þorsteinsson 2.160, Stefán Þór Sig-
uijónsson 2.130, Bjöm Þorfínnsson
2.105, Jóhann Ragnarsson 2.100,
Páll Agnar Þórarinsson 2.100, Matt-
hías Kjeld 2.100, Einar Kristinn Ein-
arsson 2.100.
Að þessu sinni hafa þeir Róbert
Harðarson, Arnþór S. Einarsson,
Ægir Páll Friðbertsson, Ámi Á.
Árnason og Magnús Sólmundarsson
failið út af listanum þar eð þeir hafa
ekki teflt reiknaðar skákir lengi.
Það er sláandi hversu fáar skákir
íslenskra skákmanna annarra en
landsliðsins, em reiknaðar. Það
stendur þó til bóta þar sem listinn
nær aðeins til móta sem lauk fyrir
1. desember sl. Guðmundar Arasonar
mótið er haldið eftir þann tíma og
þar tefldu 20 íslenskir skákmenn.
Taflfélagið Hellir hefur lengi haft
alþjóðlegt mót á pijónunum, sem
vonandi sér dagsins ljós innan
skamms. Þá hefur Taflfélagi Reykja-
víkur aftur láðst að senda haustmót
sitt til útreiknings og kemur það illa
við Þröst Þórhallsson og nokkra unga
og efnilega skákmenn.
Almennt séð virðast íslenskir skák-
menn fremur lágt metnir. Frammi-
staðan á síðasta
Ólympíumóti var t.d.
miklu betri en stig
gáfu til kynna og sig-
ur vannst á mun
stigahærri ísraels-
mönnum í land-
skeppni í vor. Ástæða
þess að íslenskir
skákmenn hafa ekki
náð að taka þátt í
„stigabólgunni“ eru
margþættar. Alltof fá
alþjóðleg mót hér
heima eru ein skýring
þess. Rétt er að vekja
athygli á því að á
bráðabirgðalista sem
birtist hér í skák-
þættinum fyrir jól,
féll niður nafn Karls Þorsteins, al-
þjóðlegs meistara, sem er í sjöunda
Rilton mótið
Helgi Áss Grétarsson er í 2.—10.
sæti eftir fímm umferðir á Rilton
mótinu í Stokkhólmi sem er fjórða
mótið af fímm í norrænu bikar-
keppninni. Einar Gausel, Noregi er
efstur með fjóran og hálfan vinning,
en Helgi Áss, Curt Hansen og Lars
Schandorff, Danmörku, Joel
Benjamin, Bandaríkjunum, Rússamir
Ulibin, Gleizerov og Agrest og
Svíamir Degerman og Hellsten hafa
fjóra vinninga.
Hannes Hlífar Stefánsson hefur
þijá og hálfan vinning og Jóhann
Hjartarson þijá vinninga. Jóhann lék
klaufalega af sér í tímahraki í vinn-
ingsstöðu gegn Rússanum Agrest í
fimmtu umferð.
Jólahraðskákmót TR
Undanrásirnar fóru fram 27.
desember og úrslitin þann 30. Jón
Viktor Gunnarsson, 16 ára, sigraði
mjög örugglega og þarf það ekki
að koma á óvart, því hann er ein-
mitt hraðskákmeistari íslands.
Þátttakendur voru 34 talsins. Skák-
stjóri var Ólafur H. Ólafsson.
A úrslit:
1. Jón Viktor Gunnarsson 13 v. af 15
2. Sigurbjörn Bjömsson 11'/» v.
3. Björn Þorfinnsson 10 'A v.
4. Páll Agnar Þórarinsson 10 'A v.
5. Einar Hjalti Jensson 10 v.
6. Magnús Örn Úlfarsson 9'A v.
7. Heimir Ásgeirsson 9 v.
8. Guðmundur Sverrir Jónsson 7'A v.
o.s.frv.
B úrslit:
1. Sverrir Sigurðsson 10'A v. af 12
2. Ólafur í. Hannesson 9 v.
3. Ari Konráðsson 9 v.
4. Eiríkur Kristjánsson 8'/z v. o.s.frv.
Margeir Pétursson
Ný biðstöð
SVR við
Lækjartorg
SVR hefur tekið í notkun nýja bið-
stöð við Lækjartorg, Hafnarstræti
20. Með henni batnar aðstaða við-
skiptavina SVR við Lækjartorg til
mikilla muna en biðstaða farþega
var áður staðsett í sameign hússins.
í frétt frá SVR segir að nýja bið-
stöðin sé alls 124 fermetrar með
björtum og rúmgóðum sal og góðri
yfírsýn yfir vagnsvæði. Þar eru veitt-
ar allar almennar upplýsingar um
þjónustu SVR ásamt farmiða- og
veitingasölu.
Biðstöðin verður opin alla daga
NÝ biðstöð SVR við Lækjartorg.
nema sunnudaga og helgidaga frá í tilefni af opnun biðstöðvarinnar
kl. 7-23.30. Á sunnudögum og verður viðskiptavinum boðið upp á
helgidögum verður opið frá kl. kaffi og heitt súkkulaði 1 dag, föstu-
10-23.30. dag.
AÐSEIMPAR GREIIMAR
Missagnir um
módemisma
NÝLEGA birtist bók eftir
Dagnýju Kristjánsdóttur, Kona
verður til, um fullorðinssögur Ragn-
heiðar Jónsdóttur. Mér fannst bókin
fróðleg og skemmtileg aflestrar, en
hér skal annars ekki um hana dæmt
- einungis svarað því sem að mér
snýr. Vitnað er til bókar minnar um
inódemisma í íslensk-
um bókmenntum, Kór-
alforspil hafsins
(1992), en einungis um
ljóð. Mig furðar að
Dagný skyldi ekki
fremur tengja þetta rit
sitt um skáldsögur við
þann helming bókar
minnar sem fjallar um
íslenska sagnagerð á
20. öld - eða við önnur
rit um það efni. Saman-
tekt á athugasemdum
hennar um sögusnið
Ragnheiðar (hlutverk
sögumanns, persónu-
sköpun, efnisröðun
o.fl.), og samanburður
á þessu við sögusnið
helstu samtímahöfunda hefði vænt-
anlega varpað ljósi á þann síminnk-
andi áhuga ritdómara á sögum
Ragnheiðar, sem Dagný undrast.
Slíkur samanburður hefði líklega
stutt kenninguna um að þessar
skáldsögur hafi þótt gamaldags -
eða mælt gegn henni. En þær skáld-
sögur hafa ekki fallið fyrir módern-
Ruglingurinn, segir Qrn
Olafsson, stafar ein-
göngu af óvandaðri til-
vitnun Dagnýjar.
isma að mínu mati, því hann setti
ekki verulegan svip á íslenska sag-
nagerð fyrr en í lok ritferils Ragn-
heiðar (Tómas Jónsson metsölubók
eftir Guðberg 1964, skáldsögur
Thors frá 1968).
Satt að segja virðist Dagný ekki
hafa gert upp hug sinn um í hverju
módernismi felist. Hún talar iðulega
eins og þar sé um að ræða fijálst
form í ljóðum (bls. 360 o.v.), en
segir þó (bls. 47): „Ég er sammála
Ástráði Eysteinssyni um að sam-
skiptahæfni tungumálsins sé sá ás
sem raunsæis- og módernismadeilan
hlýtur að hverfast um.“
Dagný segir réttilega (bls. 365)
að ég hafni því að skilgreina mód-
ernisma eftir hugmyndum sem komi
fram í verkunum, en leggi áherslu
á sundraða framsetningu, einkum í
myndmáli. Hún kallar þá skilgrein-
ingu þrönga, en leiðir engin rök að
því að hún ætti að vera víðari. Eyði
ég þó miklu rúmi í bókinni í að
rökstyðja hversvegna það leiði til
tóms hugtakaruglings að hafa hana
öðruvísi, t.d. að módern verk ein-
kennist af hugmyndum um einsemd
og tilgangslaust líf. Slíkar hug-
myndir hafa einkennt skáldverk frá
ýmsum tímum og stöðum, og nær
engri átt að telja það einkenna
stefnu í bókmenntum og listum sem
hófst á lokafjórðungi 19. aldar.
Ekki er síður fráleitt að telja ljóð
módemt vegna þess að það sé í
óbundnu máli eða fríljóð, en hvort-
tveggja hefur verið algengt á Vest-
urlöndum öldum saman, á íslensku
í rúma öld, frá því að nýrómantíkin
hófst. Vitaskuld er þessi afmörkun
módernisma ekki uppfinning mín,
heldur rek ég rök fyrir henni ítar-
lega eftir alþjóðlega viðurkenndum
fræðimönnum, bæði á frummáli og
í þýðingu minni (einkum á bls.
21-7), en það varð þó einum ritdóm-
ara (Kolbrúnu Bergþórsdóttur í
Pressunni 28.1. 1993) tilefni til að
segja þessa skilgreiningu mína
„heimasmíðaða".
í framhaldi spyr Dagný hvernig
þá standi á þeim harkalegu árásum
á fríljóð og prósaljóð atómskáld-
anna, sem komu fram uppúr seinni
heimsstyijöld. Ætla mætti að það
sýndi, að mín skilgreining væri allt
of þröng. En ég hefi reyndar sett
fram skýringu þessa í lok fyrrnefnds
rits, en þó miklu ítarlegar í doktors-
riti mínu Rauðu pennarnir 1990
(m.a. bls. 137): Á árunum milli
stríða var töluvert ort
af fríljóðum og prósa-
ljóðum, einnig módern-
um ljóðum, með annar-
legu myndmáli, og án
röklegs samhengis.
Nýjungamenn, m.a.
róttæklingar, fögnuðu
slíkum nýjungum, sem
virðast hvergi hafa átt
verulegri andstöðu að
mæta þá. En þeirra
gætir lítt eftir 1930,
nema hvað þá ber
nokkuð á fijálsu Ijóð-
formi með einföldum,
röklegum textum, til
að orka á lesendur með
boðskap. „En eftir
miðjan 4. áratug verð-
ur æ útbreiddara í röðum róttækl--r
inga að hafna jafnvel slíkum bók-
menntanýjungum, og boða skáldum
að halda sig við hefðina - til þess
að ná til alþýðunnar og orka á hana
til baráttu. Hér sé ég undirrótina
að þeirri miklu andstöðu sem atóm-
skáldin mættu um miðja 20. öld,
forverar þeirra höfðu snúið við blað-
inu. En einnig kemur til aukin þjóð-
emisstefna - m.a. kommúnista - í
seinni heimsstyijöld og við lýðveldis-
stofnun og áframhaldandi hersetu,
hefðbundin ljóð voru helsti vett-
vangur þjóðernisstefnu, og því þótti
mörgum tilræði við þjóðemið að ■
hverfa frá þeirri hefð í yrkisefnum,
myndmáli eða formi."
Að lokum þetta: Neðanmáls (á
bls. 365) talar Dagný um ósamræmi
í skilgreiningu minni, því ég miði
módernisma venjulega við sundrað
myndmál, „en á blaðsíðu 31 er ljóð-
ið „Fútúrískar kveldstemningar"
eftir Þórberg Þórðarson ekki flokk-
að sem módernískt vegna þess að
„ekki verður séð að þessi sundur-
leitu atriði orki saman að einhveiju
marki“.
En hér er ekki um neina mótsögn
að ræða, ruglingurinn stafar ein-
ungis af óvandaðri tilvitnun Dagnýj-
ar. Ég sagði í framhaldi af þessun -
„heldur er markmið kvæðisins miklu
takmarkaðra, einungis að skjóta
niður vinsæl ljóð samtímans með
skopstælingum, svo sem höfundur
rekur sjálfur (bls. 89). En þá yfirgef-
ur kvæðið ekki þá bókmenntateg-
und.“
Þetta ítreka ég í umfjöllun um
kvæði Halldórs Laxness „Erfiljóð
eftir stórskáld", og segi m.a. (bls.
64-5) að kvæðið sé að öllu saman-
lögðu samhengislaust og óskiljan-
legt. Enda þótt finna megi undiröldu
hugrenningatengsla milli einstakra
atriða þess, verði ekki séð að hinir
ýmsu liðir kvæðisins falli saman í
eina samþætta heild - fyrir utan
sameiginlega aðferð, í þessu tilfelli
það að setja mótsagnir fram í ljóð-
myndum. „En hversvegna skyldi þá
þetta ljóð Halldórs fremur teljast
módernismi en t.d. „Fútúrískar
kveldstemningar" Þórbergs, þar
sem sundurlaus atriði voru heldur
ekki samþætt í heild? Vegna þess
að það er skopstæling, en þetta ljóð
er sjálfstætt, þó svo að það hafi
ekki neina endanlega merkingu,
heldur megi fremur kallast net til
að veiða lesendur. Því mér virðist,
að það sé meginatriði þessara [mód-
ernu] kvæða Halldórs, að virkja les-
endur í að fínna þeim merkingu.
Einmitt í því skyni er hefðbundið
form þess virkt.“
Er þetta ekki nógu skýrt?
Höfundur er bókmenntafræðing-
ur og kennir íslenzku við
Oslóarháskóla.
Örn Ólafsson