Morgunblaðið - 03.01.1997, Blaðsíða 42

42 FÖSTUDAGUR 3. JANÚAR 1997
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Desember-neikvæðni formanns
V erzlunarmannafélags Reykj avíkur
Á UNDANFÖRNUM vikum hef-
ur formaður Verzlunarmannafélags
Reykjavíkur, Magnús L. Sveinsson,
séð ástæðu til að vera með yfirlýs-
ingar í garð Kaupmannasamtaka
íslands og kaupmanna, sem eru
fullar af hroka og lítilsvirðingu í
garð þeirra. Nú á jólaföstu, eins og
undanfarin ár, virðist hann þurfa
að vera með hnútukast í garð kaup-
manna. Hver er tilgangurinn? Þarf
hann að sanna eitthvað fyrir félags-
mönnum sínum? Nú vil ég taka
skýrt fram að hvorki ég né aðrir
kaupmenn hafa áhuga á því að
vera að munnhöggvast við formann
VR, en stundum er ágætt að hugsa
áður en menn þeysast fram á völl-
inn með yfirlýsingar sem eru oft á
tíðum rangar. Tilefni þess að ég
rita þessar línur er að formaður
VR hefur að undanförnu gefíð yfir-
lýsingar um kaupmenn og verslun-
areigendur sem eru honum sem
formanni stærsta stéttarfélags
verslunarfólks ekki sæmandi.
Magnús L. Sveinsson ritar grein
í VR-b!aðið fyrir nokkrum dögum
sem hann nefnir Kaupmannasam-
'tökin: íslenskt, nei takk? Þar byijar
hann á því að vitna til viðtals sem
átt var við framkvæmdastjóra
Kaupmannasamtaka íslands, Sig-
urð Jónsson, í fréttatíma Ríkisút-
varpsins. Sigurður á að hafa gert
sér ferð til fréttastofunnar og beðið
um viðtal. Það er ekki Sigurði að
kenna að fjölmiölar sýndu áhuga á
auglýsingu, sem vitnað er í, um
verslunarferðir félagsmanna VR til
útlanda. Sigurður sinnti þar skyldu
sinni sem framkvæmdastjóri KÍ að
=' fara í umrætt viðtal, því að eftir
því var leitað. Ég er reyndar sam-
mála Sigurði um að það er klaufa-
legt að VR skuli, á sama tíma og
verslunareigendur og verslunarfólk
hvetja almenning til þess að versla
heima, standa að auglýsingu um
sérstakar verslunar-
ferðir til útlanda fyrir
félagsmenn VR. Þá
skiptir það ekki megin-
máli til hvaða aidurs-
hóps menn eru að ná í
slíkum auglýsingum.
Kaupmannasamtök-
in lögðu á það áherslu
í því átaki sem stóð
yfir í haust og nefndist
Islensk verslun - allra
hagur!, að vera ekki að
agnúast út af því að
fólk færi til útlanda.
Fólk á að ferðast eins
og það vill og getur,
og kemur hvorki Kaup-
mannasamtökunum,
VR né öðrum það neitt við. Hins
vegar er rétt að benda á, að það
er ekki ódýrara að sækja verslun
til erlendra stórborga, ef tekið er
tillit til þess mismunar sem íslensk
verslun býr við í sköttum, tollum,
vörugjöldum og öðrum álögum
samanborið við verslanir í sam-
keppnislöndum okkar. Þá hefur ver-
ið bent á hversu mörg störf glatast
í verslun á íslandi ef fólk beinir
viðskiptum sínum til annarra landa.
Athygli hefur verið vakin á að í
gildi eru lög um það hve mikið
hver ferðamaður má flytja með sér
til landsins af tollfijálsum varningi.
Það er ekki hlutverk kaupmanna
að sjá um að þeim lögum sé fram-
fylgt við komu ferðamanna til
landsins.
Kaupmenn þurfa eðlilega að
standa skil á virðisauka, tollum og
vörugjöldum af þeim varningi sem
þeir flytja inn til sinna verslana.
Þá sömu kröfu verður að gera til
annarra. Undir þessi sjónarmið hafa
margir félagsmenn VR tekið, m.a.
með bréfum sem skrifstofu KÍ hef-
ur einmitt borist frá félagsmönnum
VR vegna þess viðtals sem formað-
ur VR vitnar til í grein
er hann skrifar í 10.
tbl. VR-blaðsins. Það á
að vera saméiginlegt
hagsmunamál félags-
manna VR og kaup-
manna, hvort sem þeir
eru félagsmenn KÍ eða
ekki, að auka og efla
vitund almennings um
það, að við þurfum að
standa vörð um „|s-
lenska verslun" á ís-
landi til þess, ekki síst,
að fjölga störfum inn-
an hennar. Meðal ann-
ars af þeim ástæðum
er það óskiljanlegt
hvers vegna VR og
einnig Landsamband íslenskra
verslunarmanna hafna þátttöku í
átakinu „íslensk verslun - allra
hagur“. Eg er þeirrar skoðunar að
það hafi verið slys hjá þessum aðil-
um að vera ekki með í átakinu, sem
m.a. hefur þann tilgang að fjölga
störfum í verslun.
Vegna ummæla formanns VR
um ritstjóra Verzlunartíðinda, Jó-
hönnu Birgisdóttur, vegna skrifa
hennar sem blaðamanns Viðskipta-
blaðsins um umrætt viðtal vii ég
segja, að það er ómaklegt af honum
að vera með aðdróttanir í þá veru
að henni sé íjarstýrt frá Kaup-
mannasamtökunum og að Sigurður
Jónsson hafí eitthvað með það að
gera hvað hún skrifar í Við- skipta-
blaðið. Um tímaritið Verzlunartíð-
indi var á sínum tíma gerður út-
gáfusamningur við útgáfufélag
Viðskiptablaðsins, og með honum
einungis verið að tryggja framtíð
tímaritsins. Kaupmannasamtök ís-
lands eru eigandi blaðsins, en eiga
aðeins einn af þremur ritnefndarm-
önnum (hinir eru frá Bílgreinasam-
bandinu og Félagi íslenskra stór-
kaupmanna), og hafa á engan hátt
Yfirlýsingar formanns
VR um kaupmenn og
verslunareigendur, seg-
ir Benedikt Kristjáns-
son, eru honum ekki
sæmandi.
meira áhrif á störf Jóhönnu sem
ritstjóra en aðrir í ritnefndinni. Því
er fjarri lagi að Jóhanna sé starfs-
maður KÍ eða undir stjórn Sigurðar.
Magnús Sveinsson fer hörðum
orðum um það hvers vegna Kaup-
mannasamtök ísjands hafni þátt-
töku í átakinu „Islenskt, já takk.“
Ástaeðan er þessi: Kaupmannasam-
tök íslands eru landssamtök smá-
söluverslana sem af eðlilegum
ástæðum miða starf sitt við heildar-
hagsmuni og almennar leikreglur,
en láta ekki samkeppnismál ein-
stakra fyrirtækja til sín taka. Þess
vegna koma samtökin sér ekki í þá
aðstöðu að vera áberandi þar sem
hagsmunir starfsgreinarinnar skar-
ast, heldur fylgjast með því að leik-
reglur séu eðlilegar í þágu greinar-
innar allrar og lúti lögmálum mark-
aðarins.
Átakið „íslenskt já takk“ er aug-
ljóst dæmi um mál þar sem hags-
munir verslunarfyrirtækja fara ein-
faldlega ekki saman. Stór hluti fé-
lagsmanna KÍ selur eingöngu inn-
fluttar vörur, og aðrir mismikið af
íslenskum vörum. Það væri fásinna
að KÍ sem heildarsamtök smásölu-
verslana notaði fjármagn samtak-
anna til þess að efla sölu vöru eftir
framleiðslusvæðum. Ef það yrði
gert getum við alveg eins átt von
á að einstaka verslanir færu fram
á stuðning við ameríska daga,
Benedikt
Kristjánsson
breska daga, danska daga o.s.frv.
Ég vil taka fram að fjölmargar
verslanir á Islandi, bæði innan KI
og utan samtakanna, hafa á undan-
förnum árum tekið virkan þátt í
átakinu „íslenskt já takk“. Það er
formanni VR vel kunnugt um.
Hagsmunir íslensks iðnaðar og
verslunar fara oftast saman. Iðnað-
urinn getur ekki verið án verslun-
ar, þannig að hróp um að kaup-
menn og verslunareigendur hunsi
átakið „Islenskt já takk“ eru ósann-
indi og ekki til þess fallin að auka
og efla þessar starfgreinar sem eiga
margt sameiginlegt. Annað mál er
að KI tekur af fyrrgreindum ástæð-
um ekki þátt í átakinu.
Þá hefur Magnús L. Sveinsson
verið með yfirlýsingar um að þræla-
hald sé stundað í verslunum í des-
embermánuði. Starfsfólk fái ekki
eðlileg frí og eigi á hættu að missa
vinnuna ef það vinni ekki allt að
20 klst. á sólarhring. Svona yfirlýs-
ingar eru formanni stærsta stéttar-
félags verslunarmanna ekki sæm-
andi, enda getur hann ekki bent á
nein verslunarfyrirtæki sem stunda
þessa iðju. Það er ómaklegt að vega
að verslunarfyrirtækjum og kaup-
mönnum með þessum hætti, og
yfirlýsingar Magnúsar lýsa ekki
almennum starfsháttum innan
verslunarinnar. Okkar harðduglega
verslunarfólk veit og gengur að
því, að í desember er meira álag
en aðra mánuði ársins. En að
starfsmenn fái ekki frí ef þeir óska
þess er alrangt. Afgreiðslutími
verslana hefur aukist, en ekki bara
í desember. Neytendur hafa kallað
á þetta, og við því þarf að bregð-
ast t.d. með vaktavinnu í verslun-
um. Það hefur formaður VR ekki
verið tilbúinn að ræða. Hann ætti
fremur að hugleiða þær breytingar
sem hafa orðið í okkar viðskip-
taumhverfi og færa verkalýðs-
hreyfinguna til nútíðar, en vera
ekki ávallt að henda steini í kaup-
menn og þá um leið í verslun-
arfólk. Hann ætti að hætta þessari
árvissu desemberneikvæðni sinni.
Höfundur er formaður
Kaupmannasamtaka Islands.
Yfirstjórn dýraverndarmála
NÚ ERU fimm ár síðan um-
hverfisráðuneytið var stofnað og
einn af málaflokkum þeim sem
-•"-falla undir starfssvið þess er dýra-
verndarmál. Fyrstu viðbrögð um-
hverfisráðuneytisins lofuðu góðu
og þessi tilhögun vakti gleði í
bijóstum dýravina, sem sáu fram
á betri tíð með blóm í haga fyrir
dýraverndarstarfið. Með nýjum
dýraverndarlögum opnuðust nýir
möguleikar á að framfylgja ýmsum
gömlum baráttumálum dýravernd-
armanna fyrir bættri meðferð dýr-
anna. En illu heilli voru lög þessi
svokölluð „rammalög“ og sem slík
koma þau að takmörkuðu gagni
nema fyllt sé upp í eyðurnar með
reglugerðum. Én ráðuneytið er
ungt og ómótað og ráðherraskipti
„tíð. Sífellt fleiri störf hafa hlaðist
á það og reglugerðirnar láta á sér
standa. Að minnsta kosti sex
reglugerðir þarf að setja eða end-
urnýja samkvæmt nýju lögunum
en þær hafa enn ekki séð dagsins
ljós. Að vísu hefir ráðuneytið nú
sent frá sér reglugerð um notkun
lyfja og meðferð á sýningar- og
keppnishrossum. Reglugerðin er
sniðin að reglum hestamanna, sem
þegar eru í notkun, og hefir þann
sama annmarka, að sýni eru tekin
eftir keppni en ekki fyrir hana og
-,-Sihefir því takmarkað dýraverndar-
legt gildi. Reglugerðin hefði t.d.
ekki með öruggum hætti komið í
veg fyrir slys eins og Gýmisslysið.
Reglugerðir, sem setja þarf eða
lagfæra samkvæmt nýju dýra-
verndarlögunum, eru hins vegar
þessar:
Reglugerð, sem umhverfisráð-
•' herra ber að setja í samráði við
landbúnaðarráðherra
um vistarverur og að-
búnað dýra og skilyrði
fyrir eða bann við inni-
lokun eða tjóðrun
þeirra. Þetta er í fyrsta
sinn, sem mælt er fyr-
ir um að nákvæmar
reglur skuli settar um
þessi grundvallaratriði
í meðferð húsdýra, og
rétt er að benda sér-
staklega á, að með
heimildinni um bann
eða takmörkun við
innilokun dýra er stig-
ið stórt skref í átt til
bættar meðferðar dýra
í verksmiðjubúskap,
hænsnabúum.
Reglugerð um flutning dýra.
Með fækkun sláturhúsa hefur
flutningur húsdýra aukist og dæmi
er um að flutningabílar flytji
sauðfé á þremur hæðum, langar
leiðir. Flutningur búfjár til erlendra
hafna með skipum tíðkast enn,
enda þótt slíkt valdi dýrunum
óþarfa vanlíðan og ætti ekki að
viðgangast.
Reglugerð um takmarkaðnir á
aðgerðum á dýrum, sem ekki eru
í læknisfræðilegum tilgangi. Með
aukinni notkun dýranna í fjárhags-
legum tilgangi eykst hættan á því
að eigendur þeirra horfi í þann
kostnað að leita til dýralæknis,
hvenær sem þörf krefur og fremji
því sjálfir ýmsar þær aðgerðir á
dýrunum, sem dýralæknar einir
mega gera, svo sem geldingar og
lyfjagjafir og fleira.
Reglugerð um aflífun dýra við
slátrun. Ein breyting hefir verið
gerð á gömlu reglu-
gerðinni á þann veg
að heimilt er að svipta
sláturdýr meðvitund
fyrir slátrunina með
raflosti.
Reglugerð um með-
ferð tilraunadýra og
eftirlit með þeim.
Dýratilraunir fara
mjög vaxandi hér á
landi, sem annars
staðar, og hér ríkir
sama leyndin yfir
þeirri starfsemi. Allt
eftirlit er illfram-
kvæmanlegt, nema
reglugerð um starf-
semina verði sett.
Síðast en ekki síst þarf að setja
reglugerð um hverskonar dýrahald
í atvinnuskyni annað en í landbún-
aði, svo og um starfsemi dýra-
garða, dýrahappdrætti og dýrasýn-
ingar, sem ekki falla undir lög um
búijárrækt. Hverskonar önnur
starfsemi með dýr í hagnaðarskyni
færist nú mjög í vöxt og veldur
núverandi óvissa um framkvæmd
laganna miklum erfiðleikum við
að gæta velferðar þessara dýra.
Eitt stærsta áhyggjuefni dýra-
verndarmanna er hinn mikli fjöldi
hrossa í landinu, sem talið er að
fái ekki viðhlítandi fæðu og skjól
og sé jafnvel á útigangi. Slík
vandamál eru alltaf að skjóta upp
kollinum eins og t.d. Langeyjar-
hrossin, en krufning sýndi að þau
voru í mjög lélegu ástandi, með
lifrarskemmdir o.fl., sem talið er
að stafi m.a. af miklum árstíðar-
bundnum sveiflum í holdafari.
Hrossarækt virðist komin úr bönd-
Lausnin gæti verið sú,
segir Sigríður Asgeirs-
dóttir, að færa dýra-
verndarmálin til dóms-
málaráðuneytis.
unum og hverskonar viðskipti með
hross sýningar, hestaíþróttir og
keppnir eru nú einn af atvinnuveg-
um landsmanna. Hundaræktend-
um fjölgar einnig óðfluga og munu
vera orðnir á annað hundrað tals-
ins, þar af sumir með mjög stór
hundabú. Þau starfa öll í leyfis-
leysi vegna þess að reglur um
hundabú vantar og eftirlit er ekki
hægt að hafa með velferð þessara
hunda. Mörg átakanleg dæmi eru
um slæman aðbúnað hunda á
hundabúum.
Hér hefur aðeins verið stiklað á
stóru, en víst er að oft hefir reynst
ómögulegt að fylgja mörgum erfið-
um málum eftir, þar sem dýr eru
misnotuð í hagnaðarskyni. Reynt
hefir verið að knýja fram reglu-
gerðarsetningu við umhverfisráðu-
neytið með bréfaskriftum og við-
tölum en talað fyrir daufum eyrum.
Því miður lætur umhverfisráðu-
neytið ekki staðar numið við að-
gerðarleysið eitt, heldur hefur það
tekið upp óheillavænlega stefnu
með áður óþekktri íhlutun í starf-
semi hinna fijálsu og óháðu dýra-
verndarfélaga í landinu með þeim
afleiðingum, að samtök þeirra
klofnuðu og eru nú óstarfhæf.
Ástæðan fyrir afskiptum umhverf-
isráðuneytisins er þrýstingur frá
hundaræktendum og hvalveiðis-
innum. Hefir ráðuneytið komið
fulltrúum þessara aðila til áhrifa
innan nefnda ráðuneytisins en vís-
að frá fulltrúum dýraverndarfélag-
anna. Það er kaldhæðnislegt að
formaður hundaræktarfélagsins er
nú skipaður aðalfulltrúi í ráð-
gjafarnefnd um villt dýr, á sama
tíma og félagið er að beijast fyrir
því að fá að veiða hrossagauka,
sem nú eru friðarir. Og veiðiaðferð-
in er að láta veiðihunda elta uppi
bráðina en hundaræktarfélagið er
mjög stolt af veiðihundadeild sinni,
eins og fram kom í fjölmiðlum
nýlega. Enn kaldhæðnislegra er
þó, að umhverfisráðuneytið hefir
skipað fulltrúa sædýrasafnsmanna
í Hafnarfirði í dýraverndarráð.
Eins og kuinnugt er varð Sædýra-
safnið gjaldþrota, þegar tekið var
fyrir hvalveiðar fyrir nokkrum
árum síðan. Það berst nú fyrir því
að fá aftur að veiða háhyrninga
og sækir oft á ári til ráðuneytisins
um heimild til þess. Sú aðstaða,
sem umhverfisráðuneytið er nú
búið að skapa hvalveiðisinnum inn-
an dýraverndarráðs, sem um-
sagnaraðila um hvalveiðar, gæti
haft afgerandi áhrif á ákvörðunar-
töku um það, að hefja hvalveiðar
á ný. Hinsvegar er það ekki sæm-
andi fyrir umhverfisráðuneytið,
sem ráðuneyti dýraverndar- og
umhverfisverndar, að stuðla að
því, að hvalveiðar verði teknar upp
á ný og er það í andstöðu við stefnu
dýraverndarmanna hvarvetna i
heiminum, því enn hefir ekki fund-
ist mannúðleg aðferð við að veiða
hvali og enn ríkir óvissa um stærð
stofnanna.
í framhaldi af þessum aðgerðum
umhverfisráðuneytisins hafa vakn-
að efasemdir og spurningar um
það hjá hvaða ráðuneyti dýra-
verndarmálum væri best borgið.