Morgunblaðið - 27.02.1997, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 27. FEBRÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Fjalarstúfar/
fólk/tákn-
myndir
Morgunblaðið/Sig. Fannar.
UR „Smáborgarabrúðkaup-
inu“ eftir Bertolt Brecht í
flutningi Leikfélags Selfoss.
Kaffileik-
hús á
Selfossi
Selfossi. Morgunblaðið.
LEIKFÉLAG Selfoss stendur
um þessar mundir fyrir „leik-
húsveislu" í leikhúsi Selfyssinga
við Sigtún. Veislan er sett upp
í tilefni 50 ára afmælis Selfoss-
bæjar á þessu ári. Leikhúsveisl-
an samanstendur af forrétti,
aðalrétti og eftirrétti.
í forrétt er leikhúsgestum
boðið upp á „Leikhúsf erðina"
eftir Karl Valentin. í aðalrétt
er „Smáborgarbrúðkaupið" eft-
ir hið fræga leikritaskáld Bert-
holt Brecht. Eftirrétturinn er
síðan óvæntur glaðningur frá
Leikfélagi Selfoss og er réttur-
inn aldrei sá sami á milli sýn-
inga. Viðar Eggertsson leikstýr-
ir sýningunum. A meðan á leik-
húsveislunni stendur eru seldar
kaffiveitingar. Þetta framtak
Leikfélags Selfoss hefur vakið
mikla hrifningu þeirra sem sýn-
ingarnar hafa sótt og er
stemmningin á sýningunum
vinaleg og afslöppuð, þó svo að
á sviðinu séu ærslin og kátínan
í fyrirrúmi.
Leikfélag Selfoss er eitt virk-
asta áhugaleikfélag landsins og
heldur félagið upp á 40 ára af-
mæli sitt á næsta ári. Á þessum
árum hefur leikfélag Selfoss
frumsýnt 52 leikrit ásamt því
að taka þátt i fjölda annarra
verkefna.
MYNPLIST
Listasafn Kópavogs
MÁLVERK/SKÚLPTÚR
SKÚLPTÚR/TEIKNINGAR
MÁLVERK
Asdis Sigurþórsdóttir, Helgi Gísla-
son, Sólveig Helga Jónasdóttir. Opið
alla daga frá 12-18. Lokað mánu-
daga. Til 2. marz. Aðgangur 200
krónur.
EINS og fram hefur komið má
leggja út af ýmsu nálægu í skapandi
athöfnum, og þannig finnst Ásdísi
Sigurþórsdóttur verkum sínum einna
best lýst með tilvitnun í ijóð Davíðs
Stefánssonar frá Fagraskógi, sem
hefst á ljóðlínunum „Við götu mína
fann ég fjalarstúf/ og festi á hann
streng og rauðan skúf...
Þetta hittir í mark, þvi listakonan
mótar myndir sínar úr bómullarpapp-
ír á langar tréfjalir og málar með
akrýl, olíulitum og vaxi. Með þessum
aðföngum úr ýmsum áttum leitast
hún við að sameina málverk og
skúlptúr og með aflöngu láréttu og
ljóðréttu framvaxandi hrynrænu
ferli, framkallar _hún mjög lífrænar
heildir. Hér er Ásdís að leitast við
að ijúfa kyrrstöðu hins tvívíða flatar
málverksins með náttúrulegum
formum og áferð sem samspil ljóss
og skugga dregur fram og magnar
upp. Um er að ræða lágmyndir nýrra
grunnmála, nýtt vín í gömlum belgj-
um að segja má, og sú tilvitnun er
engan veginn út í hött, meður því að
í sumum verkanna kennir maður
áfengan, munúðarfullan og skreyti-
kenndan streng. Þannig hafa verkin
vísanir til ýmissa átta, og reikaði
hugur rýnisins alveg óforvarandis
langt aftur í tímann við endurtekna
skoðun kostulegu, skreytiþrungnu
myndarinnar nr. 12. Til fagra tíma-
bilsins „Bella Epoque" og lýsingar-
innar á hinni skrautlegu öldnu, La
Mome Bijou, (litla gersemið), er reik-
aði milli veitingahúsa Montmartre
hæða. „Skærlitað glingrið sem hún
skreytti sig með, fmgurgull, armbönd
og hálsfestar, var grænt, fjólublátt,
grámóskulegir rósalitaðir, falskir
rúbínsteinar, gimsteinar, blásteinar,
smaragðar og margvíslegar perlur.
Grænn hattkúfur úr fiauelsgrisju
með slöri og stórri rós var umgjörð
andlits hennar, er virkaði sem hvítföl
ásjóna trúðs, í augum hennar skynj-
uðu menn þó blik æskutöfra og lífs-
seiðs. Líktist helst litabakka tákn-
sæismálarans Gustave Moreau. Það
gerir mynd Ásdísar svo einnig, mun-
urinn er að það streymir ferskleiki
nýsköpunar úr henni, þótt i þessu
tilviki slái á fjarræna og rómantíska
strengi.
Aðrar myndir gátu hins vegar leitt
hugann að nöktum láréttum berangr-
inum og bylgjukenndri hrynjandi
hans, svo sem nr. 1, 11 og 24, en í
slíku landslagi greinir hið næma
auga sértæka fegurð. I lóðréttu
myndunum 3, 4, og 10 rýfur Ásdís
hina óhagganlegu kyrrstöðu og virkj-
ar rýmið kringum fjalirnar með boga-
mynduðum strengjum og fer það
sannfærandi úr hendi, einkum í hinni
síðasttöldu. Á stundum raðar hún
saman litríkum myndum svo úr verða
heildir, sem er besta mál þegar
grunnlitimir eru skyldir, en litríka
lárétta ferlið á endavegg nr. 13-23
tekur fullmikið í.
í stuttu máli, afar sérstæð sýning
sem ber öm þroskaferli vitni og lista-
konan hefur dijúgan sóma af.
Helgi Gíslason er tvímælalaust
einn athyglisverðasti myndhöggvari
sinnar kynslóðar, hefur verið vel
virkur á vettvanginum frá því hann
kom fyrst fram í lok áttunda áratug-
arins og mikilvirkur í gerð minn-
ismerkja. Það má líka kenna vinnu-
brögð hins reynda mótunarlista-
manns í verkum hans á sýningu þeirri
er hann nefnir Fólk og samanstendur
af tólf rýmisverkum og þremur stór-
um kolteikningum á pappír.
Einhvern veginn hefur maður það
á tilfínningunni að vera staddur á
safni höggmynda fornaldar, eða rétt-
ara brotabrota úr myndastyttum,
sem molnað hefur úr eða afbakast
og brotin svo sett á stall. í þessu
tilviki eru stallarnir afar hijúf smíð,
efnið ómengaðar spónaplötur.
Einhver ókennilegur og undinn
kraftur einkennir útfærslu verkanna
sem erfitt er að meðtaka í þessu
mikla opna rými auk þess sem stað-
setning þeirra er frekar tilviljana-
kennd. Og þótt vinnubrögðin kunni
að vera í anda tímanna I núlistum,
einkum innsetninga, njóta þau sín
tæpast á staðnum að örfáum undan-
skildum svo sem nr. 1 sem ber í sér
form skrúfusneiðings og svo nr. 6.
sem er einfaldast og um leið rismest
mótunarlega séð.
Hinar stóru einföldu og kröftugu
kolteikningar yfirgnæfa frekar en
að styrkja og í þeim ekki sá sköpun-
arlegi arnsúgur sem þyrfti til að
tendra líf í einingunum á gólfinu.
Sér á báti eru svo fjögur mótuð höf-
uð úr gifsi, steinsteypu og bronsi á
stöllum sem ganga út úr veggjunum,
sömuleiðis úr spónaplötum. Hráir
stallarnir og skuggar þeirra á veggn-
um bera höfuðin ofurliði og draga
úr formrænum styrkleika þeirra, sem
í sjálfu sér er ekki tiitakanlegur.
Sýningin verður þannig að frekar
áhrifalítilii heild.
Sólveig Helga Jónasdóttir hefur
lengi verið viðloðandi listsköpun frá
því þún lauk teiknikennaranámi við
MHÍ 1966. Bætti svo við námi í
kennslu heyrnarlausra, sem hún lauk
1982. Vann næstu árin mjög gott
verk í Heyrnleysingjaskólanum, urðu
mikil umskipti í kennslu í mynd-
mennt með komu hennar þangað.
Einnig hefur hún ásamt þremur öðr-
um myndmenntakennurum samið
kennslubók í myndmennt fyrir
grunnskólanemendur, gefna út af
Námsgagnastofnun 1995, sem hlýt-
ur að vera brautryðjendaverk að ein-
hveiju eða öllu leyti. Þá má nefna
að Sólveig er annar stofnandi Mynd-
listarskóla Kópavogs 1988. Hún var
gestanemi MHÍ veturinn 1988-’89
aðallega í fjöltækni.
Þetta er fyrsta alvarlega frumraun
Sóiveigar á sýningavettvangi, en hún
átti þó myndir á sýningu FIM 1975.
Framlag sitt nefnir Sólveig „Tákn-
myndir hugans”, - stólpar, og fylgir
því úr hlaði með smáformála í skrá
þar sem getur að lesa; „Ósamstæð
minningarbrot í útfærslu, ýmist slétt
og strokin, þokukennd eða hröð og
tilfinningaleg. Hugmyndaleg sam-
svörun,- fjöll og maður. .. Augað
myndar, hugurinn geymir það sem
augað sér .. . Forn menning annarra
þjóða numin, - hún er komin til að
vera með öðrum minningarbrotum
og öðrum stólpum. Verndum stólp-
ana í nútíð og framtíð . . .
Þetta eru þannig öllu öðru fremur
verk hugmyndalegs eðlis en málverk
í fagurfræðilegum skilningi, þótt
allar séu myndirnar unnar í olíu á
striga og vafalítið situr kennslan í
fjöltækni enn í listakonunni. Eins
og fram kom í grafík í MHÍ fyrir
margt löngu býr Sólveig yfir mjög
ríkri bernskri kennd, sem naut illu
heilli hvorki skilnings né fékk nægi-
lega útrás í það skiptið. Þessi
nævska frumstæða kennd kemur
sömuleiðis greinilega fram í dúkun-
um á sýningunni, en virðist frekar
á upphafsreit en að hafa þróast til
úrskerandi lausna.
Þetta eru einfaldar opnar mynd-
heildir, þar sem hugmynd og minn-
ingarbrot ráða ferðinni í anda ný-
lista, og það sem helst höfðaði til
rýnisins um innbyrðis átök við liti,
form, efni og byggingu var mynd
nr 11 „Það sem augað sér“ 11“ máluð
1996.
Bragi Ásgeirsson
Seiður
landsins
MYNPLIST
Gallcrí Borg, Aðalstra;tl
MÁLVERK
Jóhann G. Jóhannsson
Opið kl. 12-18 virka daga og kl. 14-18 um helgar
til 2. mars; aðgangur ókeypis.
ÞEIR sem kynna sér íslenska listasögu kom-
ast fljótt að því að hlutur landsins sjálfs er þar
óvenju stór. Sem efniviður myndlistarinnar hafa
landslagið og náttúran staðið af sér flestar koll-
steypur stílbreytinga og koma sífellt fram á ný
sem þau viðfangsefni, sem listamenn dragast
um síðir að. Þetta gildir ekki aðeins um verk
þeirra, sem hafa verið kenndir við svonefndar
hefðbundnari listastefnur, heldur einnig við
ýmsar nýrri tilraunir síðustu áratuga.
I málverkinu hefur þetta myndefni alla tíð
lifað góðu lífi, og þó efnistökin hafí breyst og
listafólk nálgist það með misjöfnum hætti verða
áhrif landsins á myndlistina hér á landi rakin
eftir óslitnum þræði alla þessa öld. Þannig kann
að virðast langur vegur milli þess hvernig lista-
JÓHANN G. Jóhannsson:
Dagsbirtan leikur sér.
menn eins og t.d. Hringur Jóhannesson, Georg
Guðni og Húbert Nói nálgast landið sem þeir
kveða sína list um. Nánari skoðun leiðir þó í
ljós að ætíð er gengið út frá sömu virðingu fyr-
ir viðfangsefninu og undrun yfir fjölbreytiieika
þess og áhrifum á viðkomandi persónu, sem
skilar sér síðan aftur til áhorfenda í þeirri mynd-
list sem þeir skapa.
Það er á þessum grunni sem eðlilegast er að
nálgast þau málverk Jóhanns G. Jóhannssonar
sem hann kynnir hér í tilefni fímmtugsafmælis
síns. Um er að ræða rúmlega fimmtíu myndverk
sem hann sýnir undir yfírskriftinni „Hughrif ís-
lenskrar náttúru", enda eru allar myndirnar
vaktar af þeim almennu áhrifum, sem landið og
margbreytileiki þess hefur haft á listamanninn.
Jóhann hefur verið lengi að á vettvangi mynd-
listarinnar og haldið fjölmargar einkasýningar,
þó hann sé flestum betur kunnur fyrir störf sín
á tónlistarsviðinu. Því er eðlilegt að jafnframt
myndverkunum kynni listamaðurinn hér nýja
tónsmíð, sem tengist viðfangsefnum hans í
myndunum.
í málverkunum koma fram með skýrum hætti
helstu einkenni þess myndmáls, sem hæst hefur
borið í verkum Jóhanns. Með tilvísun til tónlistar-
innar er hægast að tala um stemmur, þar serh
náttúran, birtuskil og veðrabrigði verða kveikjan
að dökkum flötum, sem leysast upp í litskrúði
lággróðurs eða fjariægra skýja, allt eftir því sem
stund sköpunarinnar býður upp á; jafnvel titlar
verkanna vísa oftar en ekki sterklega í þessa átt.
Jóhann nálgast þessi viðfangsefni einkum með
því að líta til hins nálæga, líkt og fleiri lista-
menn hafa gert, hver með sínum hætti. Sjón-
deildarhringnum bregður fyrir ofarlega í mörg-
um myndanna, en mesta áherslan er á það lit-
skrúð sem liggur fyrir fótum okkar og okkur
sést oft yfir. Myndbyggingin er í góðu jafn-
vægi, og í miðju myndanna bregður oft fyrir
einhvetju því áhersluatriði lita eða birtu sem
verkið í heild mótast síðan út frá. Fjörleg lita-
dýrðin, einkum í verkunum í efra rýminu, er
síðan eðlileg afleiðing þeirra hughrifa sem lista-
maðurinn vinnur út frá hvetju sinni.
Tök landsins á listamönnum linast ekki, og
seiðandi áhrif þess munu án efa halda áfram
að verða fleirum en Jóhanni dijúg uppspretta
myndmáls, sem aðrir geta haft ánægju af.
Eiríkur Þorláksson
Ilmandi
bækur
London. Reuter.
BRESKUR bókaútgefandi
hyggst höfða tii lyktarskyns
skólabarna í nýrri útgáfu sögu-
bóka sem væntanleg er á mark-
að. Meðal þess sem börnin geta
þefað af eru mykjuhaugar, rotn-
andi höfuð á stöngum og götur
þar sem plágan hefur geisað.
Um er að ræða röð sögubóka
sem nefnast „Smelly Old Hi-
story" (Illa þefjandi saga) og
klóra lesendur ofan af þar til
gerðum reitum, vilji þeir þefa
af frásögninni. Og ekkert er
dregið undan, hinir barnungu
lesendur geta brugðið sér aftur
til þess tíma er Rómveijar þvoðu
þvott sinn upp úr hlandi og aft-
ur til 16. aldar er evrópskir elsk-
endur skiptust á eplum sem
þeir höfðu borið í armkrikanum.
„Við gleymum oft mikilvægi
þefskynsins," segir höfundur
bókanna, Mary Dobson. „Það
er hið besta og hið versta, en
jafnframt erfiðast að koma fyrir
á bók.“ Það virðist hins vegar
hafa tekist og munu fyrstu þijár
bækurnar koma út um miðjan
mars.