Morgunblaðið - 21.03.1997, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 21. MARZ 1997
MORGU NBLAÐIÐ
LISTIR
Ognþrungnir
fyrirboðar
Morgunblaðið/ Ásdís
VERK eftir Jón Axel Björnsson
MYNPLIST
Listasafn Kópavogs
— Gcrðarsafn
MÁLVERK
Eyjólfur Einarsson/Jón Axel
Björnsson. Opið alla daga (nema
mánud.) kl. 12-18 tíl 31. mars; að-
gangur kr. 200; sýningarskrá E.E.
kr. 200.
ÞAÐ ER einn helsti kostur
stærri sýningarstaða að þar er
hægt að nálgast samtímis mynd-
list frá hendi margra listamanna.
í einni ferð geta listunnendur
kynnst fjölbreyttum vinnubrögð-
um og verkum sem nýta sér
möguleika ólíkra miðla, sem þeir
þyrftu að öðrum kosti að leita
eftir á mörgum aðskildum stöð-
um.
Listasafn Kópavogs - Gerðar-
safn - býður upp á þessa mögu-
leika í tveimur skemmtilegum
sölum á efri hæð og sýningarsal
á jarðhæð, sem einnig hefur ýmsa
kosti til að bera. Þama standa
nú yfir þrjár einkasýningar ólíkra
listamanna, sem eiga það allir
sameiginlegt að bera fram
ásækna og vandaða myndsýn,
sem gestir geta notið í verðugu
umhverfi.
Eyjólfur Einarsson
Eftir að Eyjólfur Einarsson
hélt sína fyrstu einkasýningu rétt
rúmlega tvítugur hefur hann ver-
ið virkur þátttakandi á íslenskum
myndlistarvettvangi í rúmlega
þijá og hálfan áratug. Myndheim-
ar hans hafa ávallt verið sérstak-
ir og kunnuglegir í senn, og bor-
ið með sér ákveðið andrúmsloft
spennu sem listunnendur hafa
kunnað meta.
Hér sýnir Eyjólfur þrettán olíu-
málverk og fjögur steinprent, þar
sem hann byggir sem oft áður á
hlutveruleikanum til að skapa
annarlegan, mannlausan mynd-
heim, sem helst má kenna við
ógnþrunga veröld ýmissa fýrir-
boða sem áhorfendur fá að glíma
við. Vönduð vinnubrögðin og hið
dimma yfirbragð myndsviðsins
gera að verkum að ímyndin verð-
ur ef til vill ekki ósvipuð því sem
Giorgio de Chirico var að glíma
við á öðrum áratug aldarinnar
með sínum mannlausu torgum
og löngu skuggum; sú tilvísun í
ókunna heima undirmeðvitundar-
innar sem hreif súrrealistana svo
mjög í verkum de Chirico er vissu-
lega einnig til staðar í verkum
Eyjólfs.
Þetta kemur fram með ýmsum
hætti í þeim verkum sem fylla
þessa sýningu. „Fljúgandi Hol-
lendingurinn" (nr. 2) er ekki
lengur veðrað stórskip drauga-
sögunnar, heldur birtist sem
ógnvænlegur pappírsbátur út úr
myrkrinu; málverkið „Þar sigla
svörtu skipin“ (nr. 4) sýnir ekki
risaskip kljúfa öldurnar, heldur
koma aðeins rauðir kilir þeirra
niður úr skýjunum; „Goðsögnin“
(nr. 8) - annað risaskip - er að
hverfa fyrir horn eilífðarinnar
um leið og það sekkur á vit djúps-
ins.
Maðurinn er víða viðfangsefn-
ið í málverkum Eyjólfs - þrátt
fyrir fjarveru sína. I myndum
eins og „Dúkkuhús“ (nr. 3), „í
lok Útópíu“ (nr. 7) og „Flóttinn“
(nr. 10) hefur einstaklingurinn
losnað frá örlögum sínum, slitið
sig lausan, er horfínn á braut -
honum verður ekki lengur stjórn-
að sem strengjabrúðu. Hvert
hann hefur farið er ekki gefið í
skyn, né hvort honum mun farn-
ast betur þar; litaspjaldið er ekki
góður fyrirboði en engu að síður
skal láta á það reyna.
Eyjólfur er vandvirkur í allri
sinni myndgerð og öll uppbygg-
ing lita, forma og hlutfalla er
hér afar hnitmiðuð. Það er ávallt
fengur að vel unnu listaverki,
þar sem myndefnið hefur einnig
til að bera eitthvað það sem kann
að hreyfa við gestinum; svo er
vissulega hér.
Jón Axel Björnsson
Það er skammt stórra högga á
milli hjá listmálaranum Jóni Axel
Björnssyni. Á síðasta ári hélt
hann stóra sýningu á verkum sín-
um í Gallerí Borg, og nú hefur
hann fyllt austursal Listasafns
Kópavogs með fimm risastórum
málverkum, sem öll eru unnin á
þessu ári.
Í örstuttum inngangi í sýn-
ingarskrá vísar Börkur Gunnars-
son til þess að í heimspekinni -
og væntanlega í listinni líka -
sé maðurinn upptekinn af eilífri
leit að tilgangi tilverunnar og
skýringu á í hveiju hún felist.
Þessi leit endurspeglast í mál-
verkunum, sem eru unnin með
kolum og olíu á striga með svip-
uðum hætti og Jón Axel hefur
lengi tamið sér. Stærðin gefur
þeim hins vegar mjög aukið vægi,
sem helst má telja að eigi mestan
þátt í að leiða áhorfandann að
þeirri niðurstöðu, að leitin sé von-
lítil - maðurinn sé öðru fremur
leiksoppur afla sem móta hann,
einangra eða kasta til án þess
að hann fái þar nokkru um ráðið,
fremur en steinvala í umróti fjör-
unnar.
Þessa nöturlegu ályktun er
auðvelt að heimfæra upp á
stærstu málverkin hér, sem virka
sem eins konar þrískiptar altari-
stöflur; í miðju er einangrað
myndsvið mannsins, en til sitt
hvorrar handar eru svört tjöld eða
veggir sem þrengja að þrátt fyrir
allt rýmið. I öðrum verkum eru
mannverurnar líkt og týndar í
draumheimi, þar sem þær fljóta
áfram án þess að hafa nokkur
áhrif á umhverfi sitt.
Það er tómleiki og einsemd í
flestum málverkunum, hvort sem
rétt er að tengja hann söknuði
eða illum fyrirboðum. Menn og
konur eru hvergi saman í fleti,
en tengjast þó úr sitt hvoru horni
flatarins í einni myndinni, svo
segja má að þar rofi örlítið til í
þeim myrkviðum, sem fylla sal-
inn að öðru leyti. Og þar sem
þetta verk er talið síðast má
segja að hér sé að finna nokkra
von í lokin.
Hér getur að líta persónulega
og sérstæða listsköpun, eins og
vænta mátti frá hendi þessa
vandvirka listamanns.
Listasafn Kópavogs státar að
öllu samanlögðu af hinum ágæt-
ustu sýningum þessa dagana, og
því er rétt að hvetja sem flesta
til að líta inn á meðan tækifæri
gefst.
Eiríkur Þorláksson
íslensk fegurð
að eilífu í Osló
í BIÐHERBERGI
fegurðarinnar er
yfirskrift heilsíðu-
greinar í norska
blaðinu Aftenpost-
en um sýningu ís-
lensku listakon-
unnar Önnu Líndal
í RAM-galleríinu í
Ósló. Á sýningunni
eru myndir af ýms-
um fegrunarað-
gerðum sem Anna
framkvæmir til
þess að verða lag-
legri og kallast
sýningin „Beauty
Forever" (Fegurð
að eilífu).
Yrkisefni sín
hefur Anna hingað
til sótt m.a. í eld-
húsið, hvort heldur
er búrið eða postul-
ínsskápinn en nú
beinir hún sjónum
að líkamanum
sjálfum. Hár og
augnabrúnir eru
lituð, húðin hreins-
uð og óæskileg lík-
amshár fjarlægð
áður en listakonan
klæðir sig upp,
málar og punt-
ar.„Við gerum svo
margt án þess að
leiða hugann að því
hversvegna. Mér finnst spennandi
að verða meðvituð um þessi smá-
atriði, að kanna hvort þau hafi
tilgang í sjálfu sér,“ segir Anna.
Hún tekur fram að með verkinu
sé hún ekki að setja sig í dómara-
sæti yfir fegurðarímynd nútím-
ans. Þegar hún sé hins vegar
skoðuð jafnnákvæmlega og hún
geri, virðist þessi ímynd fáránleg,
fegurðin sé að svo mörgu leyti
orðin mælanleg.
Hugmyndina segist hún hafa
fengið er hún komst í kynni við
kvennablaðið Cosmopolitian á síð-
asta ári en þar var m.a. grein um
hvemig konur gætu„prófað að-
dráttaraflið", með því að fylla út
spurningalista. Það varð til þess
að opna augu Önnu fyrir vanga-
veltum um í hveiju fegurð væri
fólgin.
tfdspiCBitpn, oaH&árta
n#ia**rmá£iO'
Þróun þjóðkirkjunnar
BÆKUR
Kirkjumál
SAGA KIRKJURÁÐS OG
KIRKJUÞINGS
Eftin Magnús Guðjónsson. Útgef-
andi: Skálholtsútgáfan. Stærð: 240
blaðsíður, innbundin. Viðmiðunar-
verð: 2.000 kr.
HÖFUNDUR Sögu kirkjuráðs
og kirkjuþings, sr. Magnús Guð-
jónsson, er fyrrverandi sóknar-
prestur m.a. á Eyrabakka. Hann
hefur verið biskupsritari um
margra ára skeið, ritari kirkjuráðs
frá 1977 til 1991 og séð að mestu
um útgáfu fundargerða kirkju-
þings, Gerða kirkjuþings, frá 1982.
Fáir hafa fylgst jafnvel með þróun
mála þessara æðstu stofnana ís-
lensku þjóðkirkjunnar á seinni
árum en hann. Hann er því vel til
þess fallinn að rita bók sem þessa.
í inngangi bókarinnar segir að
markmiðið með ritun hennar sé
að „gera eins og kostur er grein
fyrir þeirri þróun, sem kirkjan hef-
ur gengið í gegnum — aðallega frá
miðri 19. öld — og tengja þannig
þátíð, nútíð og framtíð" (bls. 9-10).
Höfundur aflaði fanga í fundagerð-
um kirkjuráðs og kirkjuþings,
mörgum kirkjulegum blöðum og
tímaritum og víðar. Einnig er gerð
grein fyrir uppbyggingu bókarinn-
ar og helstu heimildum.
Bókin skiptist í fimm aðalhluta.
Fyrsti hluti
Fyrsti hlutinn er um aðdraganda
að lýðræðisþróun íslensku þjóð-
kirkjunnar.
Fjallað um stöðu kirkjunnar í
landinu og sambands hennar við
hið veraldlega vald, m.a. helstu lög
er varða kirkjuna, fjárhagsgrund-
völl hennar, þróun biskupsembætt-
isins, tilkomu prestastefnu og til-
gang hennar, aðdraganda að stofn-
un kirkjuþings og að-
draganda og stofnun
kirkjuráðs 1931. Þessi
hluti bókarinnar
spannar tímabilið frá
kristnitöku til stofnun-
ar kirkjuráðs 1931.
Annar og þriðji
hluti
Annar hluti er um
kirkjuráð 1932-1957.
Hér er getið helstu
mála ráðsins, t.d. um
aðsetur biskupsemb-
ættisins, eigna- og
íjármál kirkjunnar og
um aðdraganda að
stofnun kirkjuþings.
Þriðji hluti: Kirkjuþing og
kirkjuráð 1957-1992.
Þróun verksviðs og valds
kirkjuþings er rakin og viðskipti
þess og yfirstjórnar kirkjunnar við
Alþingi og ríkisstjórn. Einnig er
gerð grein fyrir samstarfi kirkju-
þings og kirkjuráðs. Gerð er grein
fyrir nokkrum helstu málum þess-
ara æðstu stofnana þjóðkirkjunn-
ar. Þar er helst að geta um aðset-
ur kirkjustjórnarinnar og sameig-
inlegra stofnana hennar, endur-
reisn Skálholts sem kirkjumið-
stöðvar, eflingu blaða- og bókaút-
gáfu, vinnu við endurskipulagn-
ingu kirkjunnar, sérstaklega
starfs starfsháttanefndar, og laga
sem til urðu í kjölfarið, eigna- og
fjármál og stofnun kristnisjóðs.
Reynt er að sýna fram á hvernig
starf þjóðkirkjunnar hefur styrkst
með tilkomu kirkjuráðs og kirkju-
þings og þeirra stofnana sem sett-
ar hafa verið á stofn fyrir tilverkn-
að þeirra.
Fjórði og fimmti hluti
Fjórði hlutinn er um ýmis mál
kirkjuþings.
Hér er getið nokkurra mála af
ýmsum toga. Sem dæmi má nefna
umfjöllun um helgi-
dagalöggjöfina, vímu-
efni, myndbönd og
tölvuleiki, aðstoð við
þróunarlönd, samband
ríkis og kirkju, kristni-
fræðikennslu í skólum
og fræðslumál, eyðni,
fjármál heimilanna
o.m.fl.
Fimmti hluti: Kirkj-
uráðs- og kirkjuþings-
menn.
Þessi hluti hefur að
geyma skrár yfir alla
kirkjuráðsmenn frá
1932 til 1994 og
kirlq'uþingsmenn frá
1958 til 1992.
Saga kirkjuráðs og kirkjuþings
gefur gott yfirlit yfir þróun ís-
lensku þjóðkirkjunnar undanfarna
áratugi, sérstaklega hvað varðar
skipulag stjómar hennar. Hér eru
upplýsingar samankomnar úr
mörgum kirkjulegum heimildum
sem ekki eru allar aðgengilegar
almenningi. Það var löngu tíma-
bært að bók sem þessi liti dagsins
ljós. Það er mikill fengur að henni.
Hún mun nýtast vel öllum sem
áhuga hafa á sögu og málefnum
hinnar íslensku þjóðkirkju. Heim-
ildaskráin í lok bókarinnar auð-
veldar fólki enn frekari rannsókn-
ir. Hún hefði þó mátt vera lengri.
Fráhrindandi titill
Titill bókarinnar er fráhrindandi
og gefur neikvæða hugmynd um
innihald þessarar ágætu bókar.
Hún er fallega innbundin. Nokkrar
svart-hvítar myndir prýða hana.
Biskupinn yfir Islandi, herra Ólaf-
ur Skúlason, ritar formála. Bókin
er tileinkuð minningu sr. Jóns Ein-
arssonar, prófasts í Saurbæ á
Hvalfjarðarströnd, og sr. Þórhalls
Höskuldssonar, sóknarprests á
Akureyri.
Kjartan Jónsson.
Magnús
Guðjónsson