Morgunblaðið - 05.04.1997, Blaðsíða 4

4 LAUGARDAGUR 5. APRÍL 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
MÁLVERK sem kallað var Litaspjald í landslagi, og eignað er Jóhann-
esi S. Kjaval hefur verið kært til RLR vegna sterks gruns um að það
sé faisað. Myndin til hliðar er tekin í útfjólubláu ljósi og sýnir glöggt
einsleita flúrljómun yfirmálningar, en á vinstri jaðri og neðst á verk-
inu glittir í oxaða upprunalega málningu eldra verks sem sýnir mislita
flúrljómun. Þetta sýnir yfirmálun. Á þriðju myndinni er undirskrift
sem sögð er tilheyra Kjarval, en að áliti sérfræðinga líkist hún undir-
skrift málarans frá tímabili áður en hann fór að fást við það viðfangs-
efni og stíl sem er á myndinni.
Mikil viðbrögð við fregnum af grun um fölsuð málverk
Böndín beinast að Danmörku

I
I
MÁLVERK sem kallað var Landslag (Esjan?) í upp-
boðsskrá, og eignað er Júliönu Sveinsdóttur. Ljós-
myndin af henni er tekin í hliðarlýsingu sem sýnir
vel sprungur i henni, sem hef málað hefur verið yfir,
en mjög ótrúlegt þykir að listamaðurinn hafi látið
slíkt verk frá sér. A myndinni til hliðar má sjá undir-
skrift sem sögð er tilheyra Júlíönu, en á svæðinu
undir henni hefur Ólafur hreinsað burt yfirmálningu
sem leiddi í (jós leifar af undirskrift á eldra verki.
ÓLAFUR Ingi Jónsson forvörður
segir að fjöldi aðila hafi haft sam-
band við sig í kjölfar þess að hann
kærði meinta fölsun þriggja mál-
verka til Rannsóknarlögreglu ríkis-
ins, og bæði bent á hugsanlegar fals-
anir aðrar og aðila sem kynnu að
vera viðriðnir málið.
„Þessir aðilar voru vitaskuld mis-
jafnlega trúverðugir, en hjá þeim
heimildum sem ég tek mest mark á
vegna þekkingar þeirra og sambanda
í þessum heimi, kom fram það álit
að afar sterk rök hnigu að því að
upphafsstaður þessara falsana væri
í Danmörku. Þar væri að finna aðila
sem stæðu að baki þessu máli.
Án þess að vilja leggja endanlega
dóm á þessar fyllyrðingar að svo
stöddu, finnst mér margt benda til
þess að þetta geti verið rétt,“ segir
Ólafur Ingi Jónsson.
Bendir til
sama uppruna
Hann segir jafnframt að þær at-
huganir sem gerðar hafi verið nú
þegar á verkum þeim sem eignuð
eru Júlíönu og Jóhannesi Kjarval,
gefi sterklega til kynna að málningin
á myndunum sé náskyld að gerð.
Reynist svo vera, bendi það eindreg-
ið til þess að uppruni þeirra sé sá
hinn sami.
„Ég hef kosið að kalla handbragð-
ið á þessum verkum aulafölsun, því
að þau eru með þeim hætti að sá
sérfræðingur sem ekki hefði greint
að eitthvað væri athugavert við þau,
væri blindur. Fólk þarf að geta leitað
sér ábyggilegrar ráðgjafar varðandi
kaup á listaverkum, því að eins og
ÍSLENSK
DAGSKRÁ!
Óskalög
Páll Óskar syngur eftirlætis
dægurlögin sín.
SJÓNVARPIÐ
í vikulokin
Hvað gerðist í vikunni sem
leið? Þröstur Haraldsson fær
valinkunna gesti í hljóðstofu.
RÁS 1
Dagmál
Bjarni Dagur með ljúfa tónlist,
notalegr spjall og spurningar í
morgunsárið.
RÍKISÚTVARPID
dæmin sanna virðist ekki aðeins al-
menningur grandalaus í þessum efn-
um heldur einnig fulltrúar þeirra
fyrirtækja sem settu þau á markað."
Hann segir að umræddar vísbend-
ingar séu til þess fallnar að rannsaka
þær frekar, en málið sé hins vegar
í höndum RLR og þar verði málið
leitt til lykta með viðeigandi hætti.
Fram hafa komið sterk viðbrögð
ýmissa aðila í fjölmiðlum eftir að
fregnir um kæruna birtust. Ólafur
kveðst telja þau sæta furðu að mörgu
leyti, ekki síst fyrir þær sakir að
fulltrúar þeirra uppboðsfyrirtækja
sem seldu myndimar, Gallerí Borg
og Bruun Rasmussen, virðast hafa
brugðist ókvæða við.
„Eg gætti þess að nefna þessi
fyrirtæki ekki á nafn þegar Morgun-
blaðið hafði samband við mig fyrir
páska til að afla upplýsinga um þetta
mál. Forsvarsmenn Gallerís Borgar,
hafa hins vegar talað opinberlega
eins og kærumar séu til þess eins
að klekkja á þeim vegna mynda sem
þeir seldu og eignaðar voru Júlíönu
Sveinsdóttur og Þórami B. Þorláks-
syni. Um anga af samkeppni milli
tveggja óskyldra fyrirtækja sé að
ræða. Þetta er alrangt eins og ferli
þessa máls sýnir raunar.
Vildi forðast árekstra
Áður en Pétur Þór Gunnarsson
aðaleigandi Gallerís Borgar fékk
myndina sem kennd er við Júlíönu
aftur í hendur, hafði ég með hans
vitund óskað eftir því við forvörð á
Listasafni íslands, að hann skoðaði
myndina og gerði síðan skýrslu
byggða á því mati. Þessa leið fór ég
ekki síst til að forðast árekstra milli
Morkinskinnu, þar sem ég hef starf-
að, og Gallerís Borgar, enda þeirrar
skoðunar að einhveijar gamlar vær-
ingar milli þessara fyrirtækja eigi að
vera málinu gjörsamlega ótengdar.
Ég kærði meinta fölsun verkanna
í eigin nafni og þetta mál hefur ekk-
ert með Morkinskinnu að gera. Kaup-
andi myndarinnar sem eignuð er
Júlíönu fékk þá skýrslu í hendur og
hún studdi grunsemdir þess_ efnis að
um fölsun væri að ræða. Á grund-
velli skýrslunnar var málverkið end-
urgreitt.
Pétur kveðst jafnframt undrandi
yfir því að ég hafi kært verkið til
RLR, þar sem hann hafí verið eig-
andi um nokkurra mánaða skeið, eða
frá því hann endurgreiddi verkið. Því
er til að svara að áður en endur-
greiðslan fór fram, fékk ég munnlega
heimild kaupandans til að halda
áfram með málið og það leyfi skipti
þó ekki höfuðmáli í þessu sambandi,
því fölsun er glæpur og hveijum og
einum ber skylda til að benda á hugs-
anlegan glæp. Maður hefði haldið
að Pétur myndi fagna slíkri rann-
sókn., ekki sist þar sem ekki er ver-
ið að kæra Gallerí Borg, heldur lista-
verkin og meinta fölsun þeirra," seg-
ir Ólafur.
„Mér finnst fullyrðing Péturs um
að hagsmunatengsl liggi að baki
kærunni hreint ótrúleg. Eg hef ekki
selt málverk fyrir aðra, ekki keypt
málverk til að selja eða keypt verk
til að gera við og selja, hvorki per-
sónulega né í félagi við aðra né hef
slíkt í hyggju. Kæruna setti ég ein-
göngu fram út frá þeim siðfræðilegu
forsendum sem öllum forvörðum og
öðrum fagmönnum eru lögð á herð-
ar. Staðhæfingar Péturs um að þetta
mál sé allt eitt allsheijar samsæri í
tengslum við samkeppni á listaverka-
markaði, eru því án þess að ég vilji
fullyrða slíkt, í besta falli hlægilegar.“
Hefði þurft kraftaverk
Ólafur kveðst jafnvel hugleiða að
leita réttar síns vegna þeirra orða
Péturs og að hann telji kæruna ekki
byggða á fagmannlegum forsendum.
Þetta sé alrangt, enda hafi hann
gert frumrannsóknir sem hafi strax
sýnt með nær óyggjandi hætti að
myndirnar, í þessu tilviki mynd Júlí-
önu, hafí verið falsaðar. Hann hafi
einnig fengið álit og stuðning ann-
arra listmenntaðra manna, m.a. for-
varðar Listasafns íslands.
„Þarna voru gerðar frumrann-
sóknir, meðal annars með útfjólubláu
ljósi, sem gáfu sterklega til kynna
að ekki væri allt með felldu. Um
yfirmálanir væri að ræða, annað-
hvort með nýlegri olíumálningu, eftir
viðkomandi listamann, eða sennilega
plastmálningu eftir hann eða aðila
listamanninum óviðkomandi. En til
að listamennimir sem verkin eru
eignuð, hefðu getað staðið þar að
verki, hefði þurft kraftaverk, því
þeir hafa legið í hinstu hvílu um ára-
tuga skeið og málningin ber þess
merki að hún hafi elst lítið.
Ólafur segir hugsanlegt að ráðist
verði í nákvæma rannsókn til að
kveða niður allar mótbárur. „En í
því sambandi verður að hafa í huga,
að nákvæmustu rannsóknir sem
hægt er að gera á þessu sviði, kosta
án efa talsvert meira en verkið sjálft.
Vísindin geta þó aldrei sannað hlut-
ina með 100% vissu, en þau geta
hins vegar útilokað það sem ekki á
við þangað til nákvæmnin er nánast
hafin yfir allar rökræður. í því sam-
bandi er mikilvægt að eigendasagan
sé handbær, og menn ráðast ógjarn-
an í ítarlega rannsókn án þess að
hafa aðgang að henni.
Gallerí Borg og raunar Bruun
Rasmussen einnig neituðu bón um
að láta hana af hendi, sem mér finnst
skjóta skökku við, því þegar óyggj- |
andi líkur eru á að myndir séu falsað- k
ar, er eðlilegt að búast við því að
fyrirtækin sýni samstarfsvilja og )
veiti þessar upplýsingar án tilhlutun-
ar lögreglu.
Pétur segir í samtali við Morgun-
blaðið á miðvikudag að danskur lög-
maður hafí átt verk Júlíönu og sá
maður hafí keypt hana beint af lista-
konunni. Öruggari gerist eigenda-
saga ekki, segir hann. Þetta er
merkilegt því þegar kaupandinn hér ^
heima spurði uppboðsfyrirtækið um
fyrri eigendur, var þessi „danski lög- P
maður" í líki heiðvirðra hjóna í vest- |
urbæ Reykjavíkur, sem væru svo
vönd að virðingu sinni að ekki mætti
ónáða þau með þessum grunsemdum,
hvað þá að krefja þau um endur-
greiðslu í eigin persónu. Burtséð frá
þessu misræmi, er líka ljóst að það
hefur enga þýðingu að fá eigenda-
sögu af þessu tagi, þ.e. að um ein-
hvern ótiltekinn lögmann sé að ræða. L
Til að eigandasagan þjóni tilgangi *
við rannsóknina, þarf nafn að liggja |
fyrir þannig að hægt sé að hafa sam- |
band við viðkomandi manneskju,“
segir Ólafur.