Morgunblaðið - 05.04.1997, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
MINNIIMGAR
LAUGARDAGUR 5. APRÍL 1997 37
ÞORLÁKUR
KOLBEINSSON
+ Þorlákur Kol-
beinsson fædd-
ist á Ulfljótsvatni í
Grafningi 23. des-
ember 1911. Hann
lést í Reykjavík 22.
mars síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Geirlaug Jó-
hannsdóttir og Kol-
beinn Guðmunds-
son, sem bjuggu á
Úlfijótsvatni á
árunum 1903-
1929. Þorlákur var
næstyngstur sex
systkina, en þau
voru auk hans Arinbjörn, Guð-
mundur, Jóhannes, Katrín og
Vilborg. Eftirlifandi þeirra
systkina er Arinbjörn Kolbeins-
son, fv. yfirlæknir. Þorlákur
ólst upp á Úlfljótsvatni, en 1929
fór hann til Reykjavíkur og hóf
nám í húsgagnasmíði og lauk
þar námi. Hann starfaði um
sinn við iðn sína. Árið 1938 tók
hann við búsforráðum á Úlf-
ljótsvatni, en fór
þaðan árið 1944 að
Ljósafossi og vann
þar við smíðar. Um
vorið 1945 fluttist
hann að Þurá.
Árið 1941 kvænt-
ist Þorlákur Sigríði
Gísladóttur frá
Torfastöðum í
Grafningi, f. 1908,
d. 1961, og fluttust
þau sem fyrr segir
síðar að Þurá í Ólf-
usi 1945 þar sem
þau bjuggu til ævi-
loka. Þau voru
barnlaus.
Þorlákur var félagslyndur
maður. Hann sinnti kirkjulegu
starfi, var formaður í veiðifé-
laginu um Varmá og Þorleifs-
læk í aldarfjórðung og sat í
stjórn áveitufélags Olfusinga.
Útför Þorláks var gerð frá
Hveragerðiskirkju 2. apríl.
Jarðsett var í kirkjugarðinum
á Úlfljótsvatni.
Ég kynntist Þorláki skömmu
eftir komu mína í Höfnina, upp
úr 1950. Hann hjálpaði okkur
frumbýlingum við gerð kartöflu-
garða í hrjóstrugu heimalandinu
og hafði til þess hentug tæki, sem
komu sér vel. Kynni okkar voru
ekki náin á þessum árum, en þó
lágu leiðir saman á messudögum
í Hjallakirkju og síðar í Þorláks-
kirkju, eftir vígslu kirkjunnar.
Hann var hringjari í kirkjum sókn-
anna og hægri hönd sr. Tómasar
Guðmundssonar, síðar prófasts,
um árabil, en ég söng í kirkjukórn-
um um 40 ára skeið, og misstum
við trauðla úr messu. Hann var
varamaður minn sem safnaðarfull-
trúi um árabil og til dauðadags.
Kynni okkar Þorláks fóru síðan
vaxandi á seinni árum, eftir að ég
var skipaður hreppstjóri Ölfus-
hrepps, um knappan áratug. Þor-
lákur var úttektarmaður hreppsins
í tíð fjögurra hreppstjóra, þeirra
Hermanns Eyjólfssonar í Gerðar-
koti, Engilberts Hannessonar á
Bakka, minni og núverandi hrepp-
stjóra Jóns Hólm Stefánssonar á
Gljúfri. Þorlákur sat því uppi með
staðgóða þekkingu og reynslu af
þessum störfum hjá þeim merkis-
mönnum, fyrirrennurum mínum.
Þessi þekking kom sér vel, og
er ég Þorláki þakklátur fyrir sam-
starfið, en úttektar- og matsstörf
riðu yfir í hreppnum eins og hol-
skefla í hreppstjóratíð minni, og
skiptu tugum áður en lauk. Því
miður bendir sú þróun.til vissra
erfiðleika í búskap manna í hreppn-
um, sem vonandi er tímabundin
og gætir vissulega á landsvísu.
Ölfusið býður upp á flesta þá
meginkosti, sem prýða mega eina
sveit. Einstaka náttúrufegurð,
gnægð heits vatns og greiðar sam-
göngur, nálægð verslunar og
markaðssvæða og háan vor- og
hausthita.
í mati okkar á jörðum og fast-
eignum fórum við Þorlákur stund-
um ólíkar leiðir, sem oftast leiddu
þó til svipaðrar niðurstöðu. Hann
hafði lært og stundað smíðar og
var þaulkunnugur flestum bæjum
og jörðum hreppsins. Ég nýtti mér
hins vegar, og hafði til hliðsjónar,
ýmis mats- og tryggingargögn,
með varúð þó. Síðan voru niður-
stöður samræmdar og yfirfarnar,
og urðu báðir að vera sáttir.
Þorlákur hafði áhuga á veiðimál-
um og lét sig þau mál miklu skipta.
Hann var einlægur kaupfélags-
maður og maður samvinnu, af
gamla skólanum.
Með Þorláki er genginn góður
kunningi minn, gætinn maður og
glöggur. Ég votta aðstandendum
einlæga samúð, og bið hinum látna
Guðs blessunar.
Benedikt Thorarensen.
Þegar Þorlákur Kolbeinsson er
kvaddur, vakna minningar um góð
kynni og ánægjulegt samstarf á
sviði veiðimála um langt skeið, sem
yngri manni var lærdómsríkt.
Þorlákur komst fljótt í kynni við
silung og veiðar bæði í Úlfljóts-
vatni og Þingvallavatni, en móðir
hans Geirlaug var frá Nesjavöllum.
Þorlákur var einkar fróður um
þessi mál bæði fyrr og síðar, enda
glöggur maður og áhugasamur um
nytjar af veiðiskap og lífsferil lax
og silungs, og hafði því frá ýmsu
að segja.
Þegar veiðifélagið var stofnað
um Varmá og Þorleifslæk í Ölfusi
fyrir um aldarfjórðungi var Þorlák-
ur kosinn formaður þess. Hann
hafði þá verið bóndi á Þurá frá því
1945, lengst af ásamt konu sinni,
Sigríði Gísladóttur frá Torfastöð-
um í Grafningi.
Þorlákur var formaður veiðifé-
lagsins allan þennan tíma og var
eins og fyrr segir áhugasamur um
veiðiskap og fiskirækt og vildi hag
vatnasvæðisins sem bestan. Hann
rak um skeið klak og fóðrun á
laxi og silungi, en þeirri grein hafði
hann trúlega fyrst kynnst þegar
klakhús var á Úlfljótsvatni á þriðja
tug aldarinnar.
Ýmsar hættur stöfuðu að ánum
í Ölfusi vegna nærveru þeirra við
þéttbýlið, Hveragerði, og vegna
hitamengunar frá jarðhita og virkj-
un jarðgufu á þeim slóðum. Þorlák-
ur og félagar hans í stjórn veiðifé-
lagsins voru stöðugt á varðbergi
og hvöttu sífellt til aðgerða sem
tryggðu vernd vatnasvæðisins, en
það reyndi oft á þolrifin.
Þorlákur hafði mikinn áhuga á
veiðimálum almennt. Ég hygg að
hann hafi setið nær alla aðalfundi
landssamtaka veiðifélaga eftir að
hann varð formaður veiðifélagsins
1972. Áhugi hans og þátttaka í
þessu starfi sýndi hversu annt hon-
um var um þessi málefni, sem
hann lagði lið á sinn hlédræga en
þó afgerandi hátt.
Hin seinustu ár urðu Þorláki
erfið vegna veikinda og áfalla, sem
hann varð fyrir. Þrátt fyrir þetta
lét hann ekki bugast og braust
áfram og sinnti sínum málum, sem
fyrr. En að lokum varð hann að
láta í minni pokann, enda aldurinn
orðinn hár, en hann lést á 86. ald-
ursári.
Blessuð sé minning Þorláks Kol-
beinssonar.
Einar Hannesson.
Fallinn er frá hinn aldni bóndi,
veiði- og fræðimaður Þorlákur
Kolbeinsson, Þurá í Ölfusi.
Þrátt fyrir mörg aldursár sem
aðskildu okkur, þá var það ýmis-
legt sem samræmdi hug og áhuga-
mál okkar, enda skiptir aldur ekki
máli þegar um er að ræða áhuga-
og fræðimennsku, varðandi veiði
og veiðisögu.
Um Þorlák gæti ég skrifað langa
grein um fræði hans og störf.
Þorlákur var mikill heiðursmað-
ur á allan hátt og veiðimaður mik-
ill. Hann var einn af þeim fáu nú
á seinni árum sem þekktu einna
best veiðisögu í Úlfljóts- og Þing-
vallavatni, svo og almennt til sögu
Þingvallasvæðisins, enda var hon-
um svæðið afar hugleikið og kært.
Það er því þakkarvert hveijum
þeim sem reynt hafa að festa á
blað minningar og sögur manna
eins og Þorláks, slíkur er og var
fróðleikur þessara manna um Þing-
vallasvæðið.
Þorlákur þekkti því vel hina
dulúðlegu sögu stórurriðans í Þing-
valla- og Úlfljótsvatni.
Hann var jafnframt mjög kunn-
ugur laxi og laxasögu Sogsins,
enda stundaði hann þar klakveiði
til margra ára til að reyna að efla
uppvöxt stórlaxanna, eins og þar
voru veiddir fyrrum við fljótið tæra
og fagra.
Á mínum unglingsárum og árin
þar á eftir kom Þorlákur oftast á
hveiju hausti til veiða að Nesjavöll-
um og þá helst er verið var við
murtuveiðar. Hann lét það ekki
aftra sér þótt hann ætti oft mjög
erfitt með gang vegna fótameins,
slíkur var kraftur hans og veiðiá-
hugi.
Hugur Þorláks stefndi að því
að reyna að koma Þingvallaveið-
inni í fyrra horf, þegar veiðimenn
drógu stórfiska úr vatninu svo og
sílspikaðar bleikjur víðast hvar um
vatnið. Hann nefndi margar hug-
myndir og nauðsynlegar áherslur
í því sambandi, ef það ætti að tak-
ast.
Veiðiferðir Þorláks voru okkur
veiðimönnum á Nesjavöllum hug-
leiknar og þekking hans almennt
á vatninu og hrygingarstöðvum
þess og ekki skaðaði er hann sagði
okkur margar fræknar veiðisögur
varðandi viðureign veiðimanna við
stórurriðann í Þingvallavatni.
Þær frásagnir og staðfestingar
hrifu hug okkar Nesjavallamanna,
enda Þorlákur sögumaður góður
þótt hann segði rólega frá, en til
þeirra því betur vandað.
Hann sagði okkur frá árvissri
urriðaveiði er saltað var í trog til
heimilisnota við Miðfell, sem og
mikilli veiði um allt Þingvallavatn,
hvort sem um var að ræða urriða,
bleikju eða murtu, en þó aldrei
umfram þarfír hvers tíma og því
hafi aldrei verið um ofveiði að
ræða, þótt næg aflavon væri ætíð
fyrir hendi á þessum árum.
Þorlákur sagði okkur frá svaðil-
förum sem hann lenti í á Þingvalla-
vatni, til dæmis þegar hann og
veiðifélagar hans fóru eitt sinn til
að vitja hins dulúðlega stórurriða
Þingvallavatns.
Farið var á pallbíl úr Reykjavík
snemma morguns að Heiðarbæ
og róið þaðan djúpt suður með
löndum. Veðrið versnaði er leið á
daginn með rigningu og austan
strekkingi og bætti heldur í er
leið á daginn.
Ekki hættu þeir félagarnir veiði
fyrr en undir myrkur, en þá var
haldið í hann róandi að Heiðarbæ.
Slíkur var áhugi þeirra veiðifé-
laganna að fá tækifæri til að
handfjatla stórurriðann sem duld-
ist í djúpi Þingvallavatns og gat
glefsað í færið hvenær sem var,
þótt veðrið væri fremur slæmt.
Á leiðinni að Heiðarbæ versnaði
veðrið með austan roki og rigningu
og enginn annar möguleiki fyrir
hendi en að halda áfram og reyna
að ná þar landi.
Með látlausum austri, harðfylgi
og þekkingu á öldubroti vatnsins
náðu þeir veiðifélagamir landi á
Heiðarbæ í svarta myrkri.
Þorlákur sagðist aldrei hafa ver-
ið jafn hætt kominn á Þingvalla-
vatni og í þessari veiðiferð, þótt
litlu hafi oftar munað, til dæmis í
siglingu með Jóni í Valhöll um
1930, er vél bilaði í bát þeirra fé-
laga í slæmu veðri á miðsvæði
vatnsins.
Ekki var ferðinni lokið þegar
þeir félagar náðu landi á Heiðarbæ,
þá var framundan ferð til Reykja-
víkur eftir slæmum vegi aftan á
opnum pallbíl í roki og rigningu
og þeir fyrir gegnblautir og hrakt- ;
ir eftir daginn.
Þetta sýnir hversu mikið veiðiá- ,
hugamenn eins og Þorlákur og
félagar lögðu á sig til að reyna að I
komast í snertingu við hinn forna
og stóra ísaldarurriða Þingvalla-
vatns.
Það væri hægt að skrifa langa
lesningu og lofsorð um vin minn
Þorlák eða Láka eins og hann var
oftast kallaður, sem ég læt nægja
að sinni að hafa í minningu um
eftirminnilegan og fróðan persónu-
leika.
Þorlákur var einn af öldnu
veiðimönnunum sem þekktu Þing-
vallaveiðina afar vel og iðaði jafn-
an allur og reri fram á hné sér
þegar hann ræddi gamlar veiði-
sögur af Þingvallasvæðinu frá
fyrri árum.
Augun glitruðu eins og spegil- _
slétt vatn á björtum vordegi, bros- '
ið varð djúpt og tært þegar Þor-
lákur rifjaði þessa tíma upp.
Með þessum orðum kveð ég ald-
inn fjölskylduvin og fræðimann um
sögu þess tíma sem ég vildi að
hægt yrði að endurvekja með öllum
ráðum, það er uppvöxt Þingvalla-
veiðinnar, til minningar og heiðurs
um aldna veiði- og sveitarhöfðingja
af Þingvallasvæðinu.
Hvíl í friði og ró, aldni vinur.
Ómar G. Jónsson
frá Nesjavöllum.
RAGNHEIÐUR
BOGADÓTTIR
+ Ragnheiður
Bogadóttir
fæddist í Fljótum
20. mars 1921. Hún
lést á sjúkrahúsi
Siglufjarðar 26.
mars síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Kristrún Hall-
grímsdóttir og
Bogi Jóhannesson,
sem eru bæði látin.
Eiginmaður Ragn-
heiðar var Svan-
berg Pálsson,
fæddur 26. septem-
ber 1919, d. 9. júlí
1968. Þau eignuðust þrjú börn,
Hallfríði, sem er látin, Guðleif,
og Þóru. Barnabörnin eru sex
og langömmubörnin fjögur.
Ragnheiður verður jarð-
sungin frá Siglufjarðarkirlyu
í dag og hefst athöfnin klukk-
an 15.
Kveðja frá
ömmubörnum
Elsku besta amma nú ertu burtu kvödd,
við ætíð munum þína minning geyma.
I hugarfylgsnum okkar við heyrum þína
rödd,
og höldum því að okkur sé að dreyma.
í hjörtu okkar sáðir þú frækornunum fljótt,
og fyrir það við þökkum þér af hjarta,
en þó í hugum okkar nú ríki niðdimm nótt,
þá nær samt yfirhönd þín minning bjarta.
Kveðja frá börn-
um og tengda-
börnum
Við þökkum þér kæra hvern
dag hveija nótt,
við kveðjumst um sinn hér í
heimi.
Hjartkæra mamma, já hvíl þú
núrótt,
og heilagur drottinn þig geymi.
Kæra, góða vina, þú kölluð
varst á brott,
nú kalin við á hjarta eftir
stöndum.
Við söknum þín svo ákaft og
sorgin ber þess vott,
hve sálir manna oft hnýtast tiyggðaböndum.
(Una S. Ásmundsdóttir)
Nú hefur Ragna frænka mín
kvatt þennan heim.
Hún var ein af hetjum hversdags-
lífsins, sem aldrei æðraðist, þó að
líf hennar hafi ekki alltaf verið
dans á rósum. Hún missti elsta
barn sitt á fyrsta ári. Árum saman
annaðist hún veikan mann sinn
jafnframt því að vinna úti og missti
hann síðan frá tveggja ára gamalli
dóttur. Sjálf gekk hún heldur ekki
heil til skógar, því hún hafði sykur-
sýki í áratugi og var einnig skorin
upp við kransæðaþrengslum fyrir
mörgum árum. Sjálfsagt hefur hin
létta lund og hið mikla jafnaðargeð
létt henni lífsbaráttuna.
Ég man hvað ég hlakkaði til,
þegar ég var lítil, að fara í heim-
sókn til ömmu og afa, Rögnu, Svan-
bergs og Gulla yfir að Minni-Þverá.
Og hvað Ragna hafði mikið við
okkur krakkana, eins og fullorðna
fólkið.
Ég minnist líka margra skemmti-
legra samverustunda eftir að ég
varð fullorðin. Það var alveg kostu-
legt að vera með þeim systrum og
heyra orðtök þeirra, sem flest voru
höfð eftir einhveiju fólki í æsku
þeirra og enginn skildi sem ekki
hafði fengið skýringar. Það var sér-
lega gaman að bjóða Rögnu í bíltúr,
hún hafði svo gaman af að skreppa _
inn í Fljót eða bara eitthvert og
ekki var hún lengi að taka sig til.
Hún var líka svo kát og skemmtileg
og hló svo smitandi hlátri, að tárin
runnu ekki bara úr augunum á
henni, heldur líka þeim sem með
henni voru. Ragna hafði líka mikið
yndi af söng og gaman af að dansa.
Systkinin frá Minni-Þverá voru ein-
staklega samheldinn hópur og þegar
þau voru komin á efri ár og öll sem
á lífí voru búsett á Siglufírði held
ég að ekki hafí liðið sá dagur að
þau hittust ekki, töluðu saman í síma
eða fréttu hvert af öðru. Þau spiluðu
líka mikið og höfðu ákaflega mikinn
félagsskap hvert af öðru. Nú eru
aðeins þijár systur eftir af þessumY»
tíu systkina hópi og er mikið tóm
eftir Rögnu hjá þeim.
Ragna átti barnaláni að fagna,
þó að hún missti eldri dóttur sína
kornabarn. Börnin hennar elskuðu
hana og virtu, sem og tengdabörnin
og banabörnin. Þau sakna hennar
nú sárt og það gerum við öll, sem
þekktum hana. En við trúum því
að nú sé hún komin til Svanbergs
og Hallfríðar, sem svo lengi hafa
beðið eftir henni. Við Kalli og börn-
in okkar sendum öllum ástvinum
Rögnu innilegar samúðarkveðjur. ■
Kristrún.
Nú svífur sál þín amma á söngvavæng um
geim,
svo sæl og glöð í nýja og betri heima,
við þökkum fyrir samveruna, þú ert komin
heim,
og þig við biðjum guð að blessa og geyma.
(Una S. Ásmundsdóttir).
Handrit afmælis- og minningargreina skulu vera vel frá gengin, vélrituð eða tölvu-
sett. Sé handrit tölvusett er æskilegt, að disklingur fylgi útprentuninni. Auðveldust
er móttaka svokallaðra ASCII-skráa, öðru nafni DOS-textaskrár. Ritvinnslukerfin
Word og Wordperfect eru einnig auðveld i úrvinnslu. Senda má greinar til blaðsins
í bréfasima 5691115, eða á netfang þess Mbl@centrum.is en nánari upplýsingar
þar um má lesa á heimasiðum. Það eru vinsamleg tilmæli að lengd greina fari ekki
yfir eina örk A-4 miðað við meðallínubil og hæfilega linulengd — eða 2.200 slög.
Höfundar eru beðnir að hafa skírnarnöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.