Morgunblaðið - 06.04.1997, Qupperneq 30

MORGUNBLAÐIÐ
.',30 SUNNUDAGUR 6. APRÍL 1997
SKOÐUN
Krukkið í
bifreiðagiöldin
UMRÆÐAN um aðflutnings-
gjöld af bifreiðum er nú hafin að
nýju. Tilefnið að þessu sinni virðist
vera deila eins bifreiðaumboðanna
við fjármálaráðuneytið um inn-
kaupsverð á amerískum bifreiðum
er viðkomandi umboð selur hér á
landi. Þetta umboð á, eins og fleiri,
undir högg að sækja. Inn í þessa
deilu blandast að innflutningur á
notuðum bifreiðum skuli hafa verið
um 20% af sölunni á síðasta ári.
Sum umboðin eru að vonum óhress
með samkeppnina. Skýring þessa
er tvíþætt: I fyrsta lagi okrar ríkið
svo á bifreiðatollum, sérstaklega
af amerískum bifreiðum og öðrum
af stærri gerðum, að ekki er hægt
að flytja þær inn nýjar. í öðru lagi
er verðmyndun hjá umboðunum
þannig að þau hafa ekki náð ár-
angri í sölu þessara stærri og dýr-
ari bifreiða.
Þrýst er á fjármálaráðherra að
banna innflutning á notuðum bif-
reiðum og bifreiðum skemmdum
eftir umferðaróhöpp. Ástæðan er
sögð stórfelld svik þeirra sem
standa í þessum innflutningi. Það
-^er hreint yfirvarp. Tollalög, tolleft-
irlit og ákvæði hegningarlaga virð-
ast ekki ná til þessarar starfsemi.
Orð Indriða Þorlákssonar, skrif-
stofustjóra í fjármálaráðuneytinu í
Morgunblaðinu 9. janúar sl., um
breytingar á reglum um aðflutn-
ingsgjöld gefa tilefni til víðtækra
andsvara þótt hann hafí síðar reynt
að draga úr hræðslu manna við hið
yfirgengilega norska tollkerfi sem
er verið að „skoða“ með tilliti til
notkunar hér á landi.
Vor í Reykjavík?
Nokkur einföldun var gerð á toll-
flokkum vorið 1996. Hæsti flokkur-
inn sem var 75% af CIF-verði bif-
reiða með stærri vélar en 3000 cm3
var felldur niður. í stað hans kom
annar aðeins lægri eða 65% af CIF-
verði m.v. sömu vélarstærð. Aðrir
flokkar lækkuðu eða stóðu í stað
eftir vélarstærðum. Ekki er það svo
að þessi breyting hafi skipt miklu
máli í raun fyrir neytendur, því
enginn venjulegur launamaður eða
kona gat leyft sér að kaupa bifreið-
ir sem lentu í hæstu tollflokkunum.
Hitt skipti meiru að hér var sýnileg
Er norsk neyslustýring betri en íslensk?
Þetta tollakerfi er eitt hið svívirðilegasta, segir
Guðmundur Kjartansson, sem upp hefur verið
hugsað í skattheimtu um langt árabil.
stefnubreyting að eiga
sér stað til samræmis
við vilja ijármálaráð-
herra. Hann hefur
marglýst því yfir að af-
nema beri neyslustýr-
inguna en farið yrði í
það af gát. Hófsemi var
gætt er lögunum var
breytt sl. vor og átti
ekki að koma markaðin-
um úr jafnvægi.
Fullnaðarleiðrétting
skyldi koma síðar, en
nú kveður við annan
tón. Hvað hefur breyst?
Lúxusskattar, á
hvern?
Með lögum nr. 29 -1993 náðist
sá „árangur" að innflutningur og
sala stærri fólksbifreiða lagðist af
nema handa fyrirfólki hjá ríkinu og
þar sem hægt var að færa ósann-
gjarna gjaldtöku ríkisins til kostn-
aðar hjá fyrirtækjum. Hagsmunir
almennings voru fyrir borð bornir.
Hagfræðirökin þrutu og þá var far-
ið að tala um umhverfismál. Afleið-
ingin er sú að kaup á stærri og
öruggari bifreiðum eru aðeins fyrir
fáa útvalda.
Frjáls innflutningur skal út
Skilaboðin frá embættismanna-
kerfinu eru þau að neyslustýringin
skuli hert þótt i henni felist gróf
brot á verslunarfrelsi og sjálfs-
ákvörðunarrétti. í fréttinni sem
Morgunblaðið birti 9. janúar sl.
kemur fram að í fjármálaráðuneyt-
inu sé verið að skoða „norska gjald-
kerfið“ með það í huga að innieiða
það hér á íslandi. Þetta tollakerfi
er eitt hið svívirðilegasta sem upp
hefur verið hugsað í skattheimtu
um langt. árabil. Er þar langt til
jafnað, jafnvel í Skandinavíu. Það
mun leiða til hærra verðs, minni
samkeppni og minna
vöruúrvals.
Verði það innleitt
hér munu frumáhrifin
þau að jeppar, pallbíl-
ar og stærri fólksbílar
verða endanlega út-
lægir af íslandi. Upp-
haflega ástæðan fyrir
þessum afskiptum er
auðvitað fijáls inn-
flutningur á notuðum
bifreiðum. Af því sést
að menn virðast vilja
viðhalda fákeppni á
markaðinum. Áfleið-
ingarnar eru m.a þær
að samkeppnin frá
innflutningi notaðra
bifreiða mun hverfa af því að undir
hinu dæmalausa norska kerfi ber
notuð bifreið sömu aðflutningsgjöld
og ný, uppá krónu. Er það ásetning-
ur yfirvalda að eyða samkeppni?
Innflutningur á notuðum bifreiðum
stuðlar að heilbrigðari verðmyndun
í greininni fyrir utan að gefa neyt-
endum fleiri valkosti. Hann á því
fullan rétt á sér. Lögbrot eru mál
sem ber að taka á með öðrum hætti
en að múra hálfa þjóðina inni.
Mengun — tvískinnungur í
algleymi
Þörf markaðarins fyrir stærri
fólksbifreiðir en eru leyfðar á Is-
landi hefur verið haldið niðri af rík-
inu með gervirökum. Forráðamenn
ráðuneytisins og Alþingis verða að
búa sig undir að svara fyrir það í
vaxandi umræðu. Stjórnmálamönn-
um er ekki vorkunn að því að taka
mark á sérfræðingum sem eru í
raun að krydda mál sitt með per-
sónulegu, ófaglegu gildismati. Að
stærstu og öruggustu bifreiðirnar
séu tollaðar út af markaði hér í
nafni umhverfisverndar er rökleysa.
Getur einhver ábyrgur aðili svarað
Guðmundur
Kjartansson
KEftAVlK
.JOOUEGUR
istftMAOUR
KARLMEI^
KARLMENN
Út er komið 1. tbl. 2. árg. af
tímaritinu VIÐ KARLMENN með
fjölbreyttu efni fyrir ykkur.
VIÐ KARLMENN er eina
tímaritið á markaðnum
sinnar tegundar.
Fæst í bókaverslunum
og bensínstöðvum.
Styrkið útgáfu tímarits
fyrir ykkur með áskrift.
Síminn er 553 3233
FÁLKAFELLehf
því, hvers vegna okurtollar eru
lagðir á stærri og öruggari gerðir
bifreiða, sérstaklega amerískar?
Sama á við um vörur frá Bandaríkj-
unum almennt, en yfirvöld notuðu
tækifærið og hækkuðu tolla á öllum
bandarískum iðnaðarvörum um
5-10% í framhaldi af EES-samn-
ingnum. Engu er líkara en að það
sé gert til að láta Iíta út fyrir að
vörur frá EES-löndum hafi Iækkað.
Verslunarfrelsi ... fyrir suma
Fáir hafa séð ástæðu til að at-
yrða embættismenn eða Alþingi
fyrir að bijóta eða níðast á stjórnar-
skrárvernduðum réttindum manna
til atvinnusköpunar og sjálfs-
ákvörðunar. Réttur fólks til að
skapa sér lífsviðurværi og ráða
neyslu sinni er mjög sterkt ákveðinn
í íslenskum lögum.
Yfirgengilegt tollaokur, sérstak-
lega á dýrari fólksbifreiðum, leiðir
menn inn á grá svæði við að mæta
óskum markaðarins. Allir eru að
leita sér lífsbjargar. Undir þetta
fellur innflutningur bæði á tjónabif-
reiðum og innflutningur bifreiða á
fölsuðum reikningum. Ríkið hefur
i hendi sér að ná til þeirra sem
stunda þessa iðju, en virðist ekki
aðhafast neitt í því. Af því má ráða
að lögbrotin eru ekki það sem skipt-
ir máli, heldur hitt hver má versla.
Það er ekki nýlunda á þessu landi.
í stað þess að horfast í augu við
veruleikann og eyða ólögum ætia
embættismenn að beija höfðinu við
steininn og girða alla þjóðina af.
Lausir frá GATT?
Með því að staðfesta GATT-sam-
komulagið og með því að gerast
stofnaðili að Alþjóða viðskiptastofn-
uninni skuldbundu hérlend stjórn-
völd sig til að lúta ákveðnum_ leik-
reglum í alþjóðaviðskiptum. í bif-
reiðainnflutningi þýddi þessi skuld-
binding það að íslensk tollayfirvöld
urðu að taka vörureikninga gilda
eins og þeir voru lagðir fram. Þetta
leysti af hólmi kerfi sem var þann-
ig að þeir sem reyndu að flytja inn
bifreið á eigin vegum voru sendir
af tollyfirvöldum til viðkomandi
umboðs til að fá umsögn um verð-
gildi bifreiðarinnar. Þannig höfðu
bifreiðaumboðin í hendi sér hvernig
tollfgreiðslu menn fengu sem hugs-
anlega voru í beinni samkeppni við
þau. í flestum tilvikum þýddi þetta
að verðið sem lagt var til grundvall-
ar tollútreikningi var erlent smá-
söluverð. Það tekur út yfir allan
þjófabálk að ríkisvaldið hlutist til
um þessi mál frekar en orðið er.
Rökvilla, ekki rökstuðningur
Það er hrein rökvilla hjá skrif-
stofustjóra fjármálaráðuneytisins
ef hann heldur því fram að lögbrot
fáeinna manna sé tilefni til þess að
setja heilli þjóð stólinn fyrir dyrnar.
Skrifstofustjóri ijármálaráðuneytis-
ins orðar lýsingu sína á vandamál-
inu snyrtilega, en það sem hann er
að boða er í fyrsta lagi bann við
innflutningi einstaklinga á bifreið-
um, sérstaklega notuðum. í öðru
lagi á að svikja loforð ráðherrans
um algera leiðréttingu á tollakerf-
inu eins og því er skipað í L.
29-1993. Ætla embættismenn að
viðhalda skömmtunarstjórn á kaup-
um almennings á þessari vöru?
Jafnvel þvert á vilja fjármálaráð-
herra og annarra er um þetta mál
hafa fjallað. Hver eru rökin fyrir
því?
Leiðréttingin
Þar sem ríkisvaldið hefur árlega
um 20 milljarða í tekjur af bifreiða-
útgerð landsmanna er athugandi
að fella algerlega niður aðflutnings-
gjöld af þeim. Stefnan hefur lengi
verið í þá áttina að skattleggja
neysluna ofan á allt annað. Skatt-
lagning þessarar vöru er fyrir mörg-
um árum komin út fyrir öll eðlileg
mörk. Hví ekki að snúa dæminu
við? Ef neyslustýringin er mönnum
svo heilög, þá felst nóg af henni í
verði eldsneytis og annarri notkun-
arbundinni gjaldheimtu. Einnig er
hægt að fara þá leið til málamiðlun-
ar í tekjutilliti að innheimta einung-
is virðisaukaskatt og þá af FOB-
verði. Að öðrum kosti:
1. Núverandi vörugjaldsflokkun
sem byggist á hlutdrægni og ótil-
hlýðilegri andstöðu við stærri og
öruggari bifreiðir verði afnumin að
fullu.
2. Innheimt verði ein flöt pró-
senta af FOB-verði skv. verðupplýs-
ingum frá óháðum aðilum. Hætt
verði að nota CIF-verð til grundvall-
ar tollútreikningi þar sem það fram-
kallar óeðlilegan verðmun á innan-
landsmarkaði vegna mismunandi
flutningskostnaðar á sömu vöru.
Fullt, tilefni er nú til að spyija hvort
ekki sé tímabært að hætta álagn-
ingu tolls á flutningsgjöld. Eitt fyr-
irtæki er nú markaðsráðandi á öll-
um sviðum flutninga innanlands og
utan. Það verður tæpast til hags-
bóta fyrir neytendur ef marka má
kenningar hagfræðinnar um sam-
keppni.
3. Horfið verði frá ríkjandi for-
ræðis- og forsjárhyggju í lagasetn-
ingu á þessu sviði sem öðrum, en
þess í stað miðað við þarfir meiri-
hlutans sem er tryggur landi sínu
og þjóð.
Okurtollar og
umferðarslys
Á sl. ári kom út mjög ítarleg
skýrsla á vegum Hagfræðistofnun-
ar Háskóla íslands um kostnað
þjóðarbúsins vegna umferðarslysa.
Megin niðurstaða skýrslunnar er sú
að heildarkostnaður samfélagsins
vegna umferðarslysa sé í dag um
eða yfir 15 milljarðar króna á ári.
Kostnaðurinn skiptist nokkuð niður,
en stærsti hlutinn, sá sem lendir á
ríkssjóði til greiðslu, er 7-8 milljarð-
ar skv. tölum sem fram koma í
skýrslunni. Afgangurinn skiptist á
einstaklinga, tryggingafélög og
aðra óopinbera sjóði.
Árlegar tekjur ríkissjóðs af að-
flutningsgjöldum af bifreiðum nema
1,5 til 2 milljörðum. Þessi upphæð
er um 10% af kostnaði samfélagsins
vegna umferðarslysa. Heildartekjur
ríkissjóðs af bifreiðum landsmanna
nema um 20 milljörðum á ári.
Tekjuafgangur ríkissjóðs af bif-
reiðasköttum þegar tekið er tillit
til íjárútláta vegna umferðarslysa
er því á bilinu 13-15 milljarðar.
Þarf að kvarta undan þessari út-
komu?
Hefur ijármálaráðuneytið látið
reikna út fyrir sig hver sparnaður-
inn gæti orðið í heilbrigðiskerfinu
ef samsetningin í bifreiðaeign
landsmanna breyttist yfir í miklu
stærri, öruggari og betri bifreiðir
en Islendingum er nú „leyft“ að
kaupa? Beinn fjármunalegur sparn-
aður yrði fyrir alla aðila ef dæminu
væri snúið við og fólk beinlínis hvatt
til að eiga efnismeiri bifreiðir. Þá
er ótalin sú andlega kvöl sem hægt
yrði að spara hundruðum fórnar-
lamba umferðarslysa. Þingsálykt-
unartillaga nokkurra alþingis-
manna um að gefa afslátt af völdum
öryggisbúnaði eru vel meintar og
ættu að vera hluti af gagngerum
umbótum. Ein og sér er þessi til-
laga ekki nægilegt innlegg í málið.
Krafan er sú að allir sitji við
sama borð í þessum efnum; neyt-
endur, framleiðendur án tillits til
þjóðernis og seljendur hér á landi.
Innflutningur notaðra bifreiða fái
áfram að þrífast, en við lagalegt
umhverfi sem neyðir menn ekki til
afbrota. Eitt skal yfír alla ganga.
Höfundur er
rekstrarhagfræðingur.