Morgunblaðið - 26.06.1997, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 26. JÚNÍ 1997 11
FRÉTTIR
A *
Friðrik Skúlason ehf. og Islensk erfðagreining vinna að gerð gagnasafns með ættfræðiupplýsingum um alla Islendinga
520 þúsund Islendingar
hafa þegar verið skráðir
Friðrík Skúlason hf. og íslensk erfðagreining
vinna nú sameiginlega að gerð gagnasafns
sem innihalda mun ættfræðiupplýsingar um
alla íslendinga fyrr og síðar sem einhverjar
heimildir fínnast um. Snæfríður Ingadóttir
kynnti sér þá möguleika sem safnið býður
upp á þegar það kemst í gagnið, líklega
um næstu aldamót.
„NÚ ÞEGAR eru komnar inn upplýs^
ingar um rúmlega 520 þúsund Is-
lendinga en mikil vinna er enn óunn-
in við að tengja alla þessa einstakl-
inga saman. Þegar upp er staðið
verða rúmlega 600 þúsund manns í
safninu og vonandi verður hægt að
gefa það einhvern tímann út á
geisladiski," segir Friðrik Skúlason,
annar eigandi hugbúnaðarfyrirtæk-
isins Friðriks Skúlasonar ehf.
Fyrirtæki hans hefur ráðist í sam-
starf við Islenska erfðagreiningu um
að skrá niður alla íslendinga fyrr
og síðar sem einhverjar heimildir
finnast um og setja upplýsingarnar
saman í eitt safn. „Hingað til hafa
ættfræðingar verið að grúska hver
í sínu horni en með tilkomu gagna-
safnsins munu allar ættfræðiupplýs-
ingar um Islendinga finnast á einum
stað,“ segir Friðrik.
Tvenns konar útgáfur af
safninu
Lokaniðurstaða verkefnisins mun
fæða af sér tvær útgáfur af safninu.
Önnur mun fara í almenna dreifingu
en hin er ætluð íslenskri erfðagrein-
ingu. „Þeir fá sama safnið sem inni-
heldur aðeins opinberar upplýsingar
en þeirra safn er á aðeins öðru formi
þannig að þeir geta bætt við ýmsum
trúnaðarupplýsingum sem við getum
ekki sett inn í almenna safnið en
eru samt nauðsynlegar fyrir þeirra
erfðafræðilegu rannsóknir. Sem
dæmi má nefna upplýsingar um
raunverulega foreldra barna sem eru
ættleidd. Upplýsingar sem þessar
munu þeir setja inn í sína útgáfu
eftir á, sem eins konar leiðréttingu
en við höfum engan aðgang að þeim
upplýsingum," segir Friðrik.
„Það eru til ýmsir smærri gagna-
grunnar sem við höfum bjargað okk-
ur með. Við höfum verið að fletta
upp í bókum og hringja í fólk þann-
ig að þessi gagnagrunnur mun valda
mikilli breytingu á starfsháttum
okkar sérstaklega þegar fram í sæk-
ir,“ segir Guðmundur Sverrisson,
yfirmaður upplýsingasviðs hjá Is-
lenskri erfðagreiningu.
Starfsemi stofnunarinnar felst í
grunnrannsóknum í erfðafræði þar
sem m.a. er leitað að erfðavísum sem
bera galla sem valda því að maður
geti fengið einhvern ákveðinn sjúk-
dóm. „Erfðafræði byggist á skyld-
leika fólks og við þurfum að hafa
gögn sem eru mjög góð og ná langt
aftur í tímann. Þessi sameiginlegi
áhugi Friðriks á ættfræði og okkar
þörf á því að hafa aðgang að góðum
gögnum hefur komið þessu verkefni
af stað,“ segir Guðmundur.
Tómstundagaman í byrjun
Ættfræðiáhugi Friðriks byrjaði
sem tómstundagaman en hann er
menntaður tölvufræðingur og hefur
meðal annars gefið út stafsetning-
arforritið Púka og vírusforritið
Lykla-Pétur. Á sínum tíma skrifaði
Friðrik ættfræðiforritið Espólín og
var það ætlað sem hjálpartól fyrir
fólk til að skrá ættir sínar en gagna-
safnið sem fylgdi forritinu var lítið.
Munurinn á núverandi verkefni og
Espólín er sá að nú er gagnasafnið
í fyrirrúmi en ekki forritið.
Öll vinnan í sambandi við verkefn-
ið hefur hingað til verið unnin meira
og minna af Friðriki sjálfum í hans
frítíma. „Síðustu tvö sumur hef ég
haft starfsmenn í vinnu í safninu
en með tilkomu fjölnotendaútgáfu
af innsláttarkerfinu geta fleiri verið
að slá inn upplýsingar samtímis,"
segir Friðrik sem í dag hefur 6
starfsmenn sem vinna við verkefnið.
Undir venjulegum kringumstæð-
um hefði Friðrik haldið áfram að
vinna verkefnið í frítíma sínum ef
Islensk erfðagreining hefði ekki
komið inn í þetta. „Mér er í raun
sama þó safnið verði ekki tilbúið
fyrr en eftir 10 ár en íslenskri erfða-
greiningu liggur á þessu og er tilbú-
in að leggja peninga í verkefnið svo
það gangi hraðar. Þess vegna er ég
ekki lengur einn að vinna í þessu
og er að bæta við starfsmönnum,"
segir Friðrik.
Minningagreinarnar nýttar
Að sögn Friðriks koma upplýs-
ingarnar í safnið víða að og er til
dæmis efni úr minningagreinum
Morgunblaðsins notað þar sem þar
er oft miklar ættfræðiupplýsingar
að finna. Erfiðasta vinnan við verk-
efnið er að hans sögn upplýsinga-
söfnun frá fyrri tímum og þarf Frið-
rik oft að leita til handskrifaðra
kirkjubóka.
Sjálfur á Friðrik ágætis bókasafn
sem inniheldur nánast allar þær ís-
lensku ættfræðibækur sem gefnar
hafa verið út á landinu. „Ættfræði-
áhugi á íslandi er ótrúlega mikill
og gegnum tíðina hefur verið gefið
út mikið magn af litlum ættfræðipés-
um. Þessum pésum höfum við verið
að safna saman þar sem þeir inni-
halda oft gífurlegt magn upplýsinga
sem við höfum annars ekki aðgang
að,“ segir Friðrik.
Reiknað með 10 þúsund villum
Þegar safnið verður tilbúið er
áætlað að gefa það út á geisladiski
sem verður til sölu fyrir almenning.
Þá ætti hver íslendingur að geta
rakið ættir sínar langt aftur í aldir
á sinni eigin tölvu heima í stofu án
mikillar fyrirhafnar. Til að leita í
safninu er nóg að slá inn nafn eða
fæðingardag viðkomandi.
„Það eru engar upplýsingar um
nákvæma búsetu manna, heimilis-
föng eða símanúmer í safninu. Það
eru til lög um kerfisbundna skrán-
ingu er varða einkamál sem tölvu-
nefnd hefur með að gera og í þeim
lögum er einmitt tekið sérstaklega
fram að gagnaskráning í þágu ætt-
fræðirannsókna og æviskrárritunar
er undanþegin þessum lögum. Svo
lengi sem við skráum bara hreinar
ættfræðiupplýsingar erum við í góð-
um málum,“ segir Friðrik.
Hann kallar það vel sloppið ef 10
þúsund alvarlegar villur finnast í
safninu þegar það kemur út. „Það
er í rauninni ekki mikið miðað við
að við erum að tala um safn upp á
meira en hálfa milljón einstaklinga.
Kaupendur verða beðnir um að
senda inn leiðréttingar og að ári
liðnu verður þeim boðið að skila
fyrsta diskinum inn og fá annan leið-
réttan í staðinn," segir Friðrik.
íslendingar forvitnir um
náungann
Kostnaðurinn við gerð safnsins
hleypur á einhveijum tugum millj-
óna en Friðrik segir að verkefnið
muni að einhverjum hluta standa
undir sér sjálft enda telur hann að
markaðurinn fyrir gagnasafn sem
þettasé stór. „Ættfræði er þjóðar-
della íslendinga. íslendingar eru svo
forvitnir. Það kemur í blöðunum að
Jón Jónsson hafi verið dæmdur í
fangelsi fyrir hitt eða þetta og þá
fer fólk að hnýsast. Hverra manna
er hann? Hveijum er hann skyldur?
Er þetta nokkuð frændi minn? Þetta
er alveg draumaleikfang fyrir for-
vitið fólk,“ segir Friðrik. Hann er
nú þegar farinn að skipuleggja
framtíðarútgáfu af geisladiskinum
þar sem nýjar upplýsingar bætast
við safnið á hverju ári. Áætlað er
að selja viðaukana í áskrift á 5-10
ára fresti.
Að sögn Friðriks er í dag hægt
að rekja einhveijar ættir flestra nú-
lifandi íslendinga en draumurinn er
sá að hægt verði að rekja allar ætt-
ir allra. „Þegar búið verður að pijóna
allar upplýsingarnar saman þá verð-
Átak gegn auglýs-
á tengikössum
ingum
UNDANFARNAR vikur og mánuði
hefur borið mikið á því að límd
hafa verið auglýsingaspjöld á tengi-
kassa veitustofnana en það er með
öllu óleyfilegt. Þeir sem þetta gera
eru að auglýsa skemmtanir, sýning-
ar og fleira slíkt og eru nánast all-
ir tengikassar útlímdir af þessum
auglýsingum og eru af þessu óþrif
mikil. Oft á tíðum reynist erfitt að
komast í kassana þar sem límt er
yfir læsingar, segir í fréttatilkynn-
ingu frá Gatnamálastjóra.
Gatnamálastjórinn í Reykjavík,
Póstur og sími, Rafmagnsveita
Reykjavíkur og Vegagerðin hafa
ákveðið að gera átak gegn þessari
slæmu þróun sem setur ljótan svip
á borgina okkar og nánasta um-
hverfi.
í lögreglusamþykkt Reykjavíkur
gr. 10 stendur eftirfarandi: „Öllum
ber að gæta þess að ganga vel um
á almannafæri og skemma ekki þar
hluti sem ætlaðir eru til almenn-
ingsnota eða prýði. Þetta á einnig
við þann hluta af húsum og öðrum
mannvirkjum _ sem liggur að al-
mannafæri. Á slík mannvirki og
hluti má ekki mála eða teikna og
ekki festa auglýsingar nema með
leyfi eiganda eða umráða-
manns . . .“
Morgunblaðið/Ásdís
ÆTTFRÆÐISAFNIÐ er hugarfóstur Friðriks Skúlasonar sem
hefur unnið við það í frítíma sínum undanfarin ár. Upplýsingarn-
ar í safninu eru hins vegar Islenskri erfðagreiningu mikilvægar
og hefur fyrirtækið þess vegna komið á samstarfi við Friðrik.
ur hægt að fá svar við spurningum íslenskum ættum eitthvað aftur í
eins og eru allir íslendingar komnir aldir eiga að geta rakið ættir sínar
af Jóni biskup Arasyni, sem ég per- allt til Egils Skalla-Grímssonar, Ing-
sónulega er mjög spenntur fyrir að ólfs, Snorra og fleiri góðra manna,“
fá svar við. Állir þeir sem eru af segir Friðrik.
Auglýsing
FRÉTTABRÉF FRÁ
HEEMSKLÚBBNUM
dferðalögum
Það er ekki tilviljun sem ræður að fleiri og fleiri
snúa sér til HEIMSKLÚBBS INGÓLFS &
PRÍMU, þegar vanda á til ferðalaga. Reynslan
sýnir að ferðir Heimsklúbbsins eru öruggar og
ódýrar en í hærri gæðaflokki en gerist, svo að
við nefnum þær BETRI FERÐIRNAR.
Flestar skipulagðar hópferðir ársins eru því sem
næst uppseldar, en fjöldi beiðna um þjónustu
fyrir sérhópa á næsta ári eykst með hverjum
degi. Vissirðu, að auglýstar ferðir Heimsklúbbsins
eru nú aðeins um einn fjórði af viðskiptum hans
og veltu? Sérferðirnar eru orðnar gildasti
þátturinn, viðurkenndar fyrir faglega þjónustu,
byggða á reynslu og samböndum, sem tryggja
besta verð og þjónustu um allan heim, en
sérferðimar koma aldrei fyrir augu almennings.
Farið nú að huga að ferðum næsta vetrar og
næsta árs. Nú þegar eru í undirbúningi ferðir
sérfræðinga á þing í Ástralíu á næsta ári, ferðir
kennara til að kynnast menningu og mannlífí í
Austurlöndum, menningarferðir innan Evrópu
fyrir kóra, listunnendur og ýmis félagssamtök
og klúbba. Gleymið heldur ekki hinum vinsælu
siglingum og dvöl á eyjum Karíbahafs með betri
aðstöðu fyrir gestinn en áður hefur þekkst, þar
sem Heimsklúbburinn er í lykilaðstöðu vegna
sambanda sinna. Lykillinn að góðu ferðalagi
fylgir skipulagi okkar, hann fæst í viðskiptum
við Heimsklúbb Ingólfs, en það er allra hagur
að panta snemma.
LAUS SÆTI
Á WÆSTUNNI:
LISTATÖFRAR ÍTALÍU
9. ÁG. 2 FORFALLAS.
TÖFRAR 1001 NÆTUR
í AUSTURLÖNDUM
4SÆTI
Verið
velkomin.
FERÐASKRIFSTOFAN
HEIMSRLUBBUR
INGOLFS
Austurstræti 17, 4 hæð , 101 Reykjavík, simi 562 0400, fax 562 6564