Morgunblaðið - 26.06.1997, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 26. JÚNÍ 1997
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Fjallkirkjan
BOKMENNTIR
Skáldsaga
Fjallkirkjan
eftir Gunnar Gunnarsson. Halldór
Laxness íslenskaði. Gunnar yngri
Gunnarsson myndskreytti söguna.
Mál og menning 1997.866 bls.
ÞAÐ er gleðilegt að nú skuli
Fjallkirkjan eftir Gunnar Gunnars-
son (1889-1975) aftur
fáanleg í þýðingu Hall-
dórs Laxness. Eins og
flestum er kunnugt
kom bókin fyrst út á
dönsku í fimm hlutum
á árunum 1923 til
1928. Halldór Laxness
þýddi svo verkið á ís-
lensku á árunum 1939
til 1943. Sagan kom
þá út í þremur hlutum
og ritaði Gunnar eftir-
mála við hvern þeirra
þar sem hann sagði
meðal annars frá tilurð
verksins. Þessi útgáfa
kom út aftur árið 1951
og hafði Halldór þá
jrfirfarið þýðingu sína
og gert á henni nokkrar breytingar
sem einkum miða að því að fylgja
orðalagi frumtextans nákvæmleg-
ar. Á árunum 1964 og 1967 var
verkið endurútgefíð á dönsku og
sænsku, endurskoðað og stytt af
höfundi. Breytingamar sem þar eru
gerðar eru að miklu leyti þær sömu
og Gunnar gerði síðan á sögunni
þegar hann þýddi hana sjálfur á
íslensku á síðari hluta sjöunda ára-
tugarins og fyrstu árum þess átt-
unda. Þýðing Gunnars á Fjallkirkj-
unni kom út í heild árið 1973, „stytt
og endursamin", eins og skáldið tók
til orða. Voru mjög skiptar skoðan-
ir á þessari þýðingu.
Fjallkirkjan hefur æði sérstæða
stöðu í höfundarverki Gunnars
Gunnarssonar. Þótt hún sé án nokk-
urs vafa höfuðverk hans - og um
leið eitt af höfuðverkum norrænna
nútímabókmennta - þá er hún eins
konar millispil á höfundarferli hans
og að mörgu leyti sér um efni. Með
Fjallkirkjunni nær skáldskapur
Gunnars hins vegar hámarki og er
hún í þeim skilningi vendipunktur
í list hans.
Sagan er ævisöguleg, þótt skáld-
ið hafi alltaf viljað segja að hún
væri fyrst og fremst skáldskapur,
og sker sig að því leyti úr í höfund-
arverki Gunnars. í henni er ekki
glímt við stórar tilvistarlegar, hug-
myndalegar eða sið-
ferðilegar spurningar
eins og í öðrum verk-
um Gunnars heldur
rakin uppvaxtarsaga
drengs, Ugga Greips-
sonar, sem elst upp í
stöðnuðu bændasam-
félagi Austurlands um
síðustu aldamót og
fiyst ungur til Dan-
merkur til að láta
skáldadrauma sína
rætast.
Líta má á söguna
sem leit Gunnars að
forsendum og ástæð-
um skáldskapar síns,
þannig er hún á vissan
hátt innhverfari en
aðrar bækur hans sem eins og áður
sagði fást iðulega við almennari og
víðtækari spurningar.
Gunnari hlotnaðist frægð í Dan-
mörku með Sögu Borgarættarinnar
sem kom út á árunum 1912 til 1914.
Þetta var óvenju magnað byijanda-
verk en ekki mjög nýstárlegt, fýlgdi
evrópskum síðrómantískum straum-
um í sagnagerð.
Nokkrar næstu sögur hans vöktu
einnig stormandi lukku og voru jafn-
framt djörf og háskaleg glíma við
stríðstímana. Þessar sögur hafa ver-
ið kallaðar tilvistarlegar og sagðar
lýsa átökum mannsins við lífíð og
leit hans að merkingu og tilgangi í
heimi ringulreiðar og óvissu en þær
eru Ströndin (1915), Vargur í véum
(1916) og Sælireru einfaldir (1920).
Á öðrum áratugnum hefur Gunn-
ar líka að skrifa sagnaflokk um sögu
íslands sem hann kallaði Landnám
en fyrsta bókin í honum var Fóst-
bræður (1918). Gunnar heldur
áfram með þennan flokk fljótlega
eftir að hann lauk við Fjallkirkjuna
en í lok þriðja áratugarins og upp-
hafí þess fjórða komu út þær bækur
sem ásamt henni teljast til bestu
verka hans, svo sem Svartfugl
(1929) og Vikivaki (1932).
Gunnar byijaði á öðrum sagna-
flokki á þessum árum sem hann
kallaði Urðarijötur og fjallaði um líf
þjóðarinnar í landinu. Bækur sem
telja má með vissu til þessa flokks
urðu einungis tvær, Heiðaharmur
(1940) og Sálumessa (1952).
Gunnar skrifaði auk skáldsagn-
anna nokkur smásagnasöfn, leikrit
og þijár ljóðabækur sem voru það
fyrsta sem hann sendi frá sér. Einn-
ig var hann afkastamikill ritgerða-
og greinahöfundur en í þeim var
honum fátt óviðkomandi. Síðasta
bók Gunnars var Brimhenda. Hún
var skrifuð á íslensku og kom út
árið 1954.
Þessi útgáfa af Fjallkirkjunni er
myndskreytt af Gunnari yngri Gunn-
arssyni. Flestar myndirnar birtust
fyrst í áðumefndum dönskum og
sænskum endurútgáfum á sögunni
en sumar þeirra birtast nú á bók í
fyrsta sinn.
Það hefði verið skemmtilegt að
birta í þessari bók fyrmefnda eftir-
mála Gunnars við þessa þýðingu
Halldórs á sögunni. Þar var ýmislegt
sem varpaði ljósi á tilurðarsögu
verksins og afstöðu skáldsins til
þess.
Að lokum skal þess aðeins óskað
að áframhald verði á þessari útgáfu
Máls og menningar á Gunnari Gunn-
arssyni því eins og áður sagði eru
þessar eldri þýðingar á verkum hans
vandfundnar.
Þröstur Helgason
Gunnar
Gunnarsson
Myndlistarsýning í til-
efni afmælis Egilsstaða
Englar í
dómkirkju
NÚ stendur yfír englasýning í for-
kirkju dómkirkjunnar að Hólum í
Hjaltadal. Á sýningunni eru þijátíu
og tveir leikfangaenglar úr smiðju
Stubbs á Laugalandi í Eyjafirði,
skreyttir af jafnmörgum myndlistar-
mönnum.
Þetta er í þriðja sinn sem sýning-
in er sett upp. Áður hefur hún verið
í Deiglunni, Akureyri og í Dómkirkj-
unni í Reykjavík. Sýningin er tileink-
uð baminu sem lifir í okkur öllum,
segir í kynningu. Henni er ætlað að
vekja fólk til umhugsuanr um mikil-
vægi friðar og gagnkvæmrar virð-
ingar milli þjóða.
Sýningin er opin alla daga frá kl.
9-18 og stendur út ágústmánuð.
-----♦ ♦ ♦
Nýtttímarit
um menningu
NÝTT ársfjórðungslegt tímarit hefur
göngu sína 4. júlí að nafni Fjölnir.
útgefendur segja í tilkynningu að
tímaritið muni eiga efnisþætti sam-
eiginlega með samnefndu tímariti
sem gefið var út á síðustu öld, þ.e.
menning, listir og þjóðfélagsmál.
Fjölnir er gefínn út af Bókaforlag-
inu Dægradvöl í samvinnu við ís-
lensku Kvikmyndasamsteypuna,
Mokka-kaffí/Sjónarhól og Toyota.
Ritið verður um 80 til 100 blaðsíður
í stóru broti, rétt aðeins minna um
sig en dagblað. Blaðið verður selt á
850 krónur í lausasölu en árgjald
áskrifenda verður 3.000 krónur. Ár-
gjald fyrir 1997 vrður 2.300 krónur.
Egilsstöðum. Morgunblaðið.
í TILEFNI af 50 ára afmæli Egils-
staðabæjar hefur Myndlistarfélag
Fljótsdalshéraðs sett upp allviða-
mikla myndlistarsýningu í Grunn-
skólanum á Egilsstöðum. Hafa því
6 kennslustofur skólans fengið
veigamikið hlutverk í sumar, því
sýning þessi mun standa til 10.
ágúst. Við byijum í stofu 11 þar
sem hanga á veggjum málverk
eftir ekki minni meistara en Örlyg
Sigurðsson, Steinþór Eiríksson,
Gunnar Gunnarsson, Jóhannes S.
Kjarval og Ásgrím Jónsson. Mál-
verkin eru í eigu Listasafns Islands
og nokkurra Austfirðinga.
í stofum 12 og 17 má sjá mynd-
ir félaga úr Myndlistarfélagi
Fljótsdalshéraðs. Félagar eru alls
27 og þar af sýna 18 þeirra verk
á þessari sýningu. Eru hér myndir
unnar með olíu, vatnslitum, akryl,
blandaðri tækni, úr stáli og kakt-
us, rekaviði og birki. Stofu 14 er
sá sómi sýndur að geyma 34 verk
nemenda úr Egilsstaðaskóla. Gest-
ir sýningarinnar hafa fengið stofu
15 fyrir sig. Það eru þau Gréta
Ósk Sigurðardóttir, Karl Vil-
hjálmsson, Guðný G.H. Marínós-
dóttir og Ingiberg Magnússon. All-
ir þessir gestir eiga það sameigin-
legt að vera tengdir Egilsstöðum
og Héraði á einn eða annan hátt.
Tveir færeyskir listamenn hafa
fengið til ráðstöfunar stofu 16. Það
eru þeir Jóhannes Símunarson
Hansen og Karstín Olgar Lam-
hauge. Eru þeir hér í boði Egils-
staðabæjar. Jóhannes er bæjar-
listamaður Runavíkur, en Runavík
er vinabær Egilsstaðabæjar í Fær-
eyjum. Hann er sjálflærður lista-
maður og hefur haldið fjölda sýn-
inga bæði í Færeyjum og í Dan-
mörku. Karstín Olgar Lamhauge
stundaði nám við Myndlista- og
handíðasköla íslands frá 1992 þar
til í vor. Hann hefur einnig tekið
þátt í nokkrum samsýningum áður.
Á gangi skólans eru einnig tvö
listaverk. Eru þau eftir Ingiberg
Magnússon og Björn Kristleifsson.
Eins og áður er tekið fram
stendur þessi frábæra sýning, sem
enginn ætti að láta framhjá sér
fara, til 10. ágúst og er opin dag-
lega frá kl. 14 til 22. Formaður
Myndlistarfélags Fljótsdalshéraðs
er Björn Kristleifsson arkitekt.
Morgunblaðið/Ragnheiður Kristjánsdóttir
BJÖRN Kristleifsson, Sigrún Einarsdóttir myndlistarmaður og
Karsten Olgar Lamhauge myndlistarmaður.
Norræna húsið
Fyrirlestur
um
handritin
í OPNU húsi í Norræna húsinu
verður fyrirlestur fímmtudag-
inn 26. júní kl. 20.00, en sum-
ardagskrá hússins byijaði 19.
júní. Dagskráin er einkum
ætluð ferðamönnum frá Norð-
urlöndum og eru fyrirlestram-
ir fluttir á einhveiju Norður-
landamáli, en að sjálfsögðu eru
allir velkomnir að koma og
hlusta á fróðlegan fyrirlestur.
í fyrirlestrinum á fímmtu-
dag ætlar Sigurgeir Stein-
grímsson, cand. mag. og sér-
fræðingur hjá Stofnun Árna
Magnússonar á íslandi, að
segja frá Árna Magnússyni og
handritasöfnun hans. Sigur-
geir mælir á sænsku.
Á eftir kaffihléi verður sýnd
kvikmynd um ísland sem heit-
ir Island rundt og er hún með
dönsku tali. Aðgangur er
ókeypis.
Kaffistofa Norræna hússins
er opin til kl. 22 á fimmtudags-
kvöldum og býður hún upp á
íslenska sérrétti.
Fimmtudaginn 3. júlí heldur
Hrafnhildur Schram listfræð-
ingur fyrirlestur og talar um
myndlist á íslandi og fjallar
einkum um landslagsmálverk
frá 1900-1945.
I sýningarsölum í kjallara
stendur yfir sýningin Sögn í
sjón og þar eru til sýnis mynd-
lýsingar í íslenskum forn-
ritaútgáfum á 20. öld, sem
helstu listamenn þjóðarinnar
hafa gert. Einnig er sýning á
grafíkverkum eftir danska
listamanninn Lars Munthe og
sækir hann myndefni sitt m.a.
til handritanna.
Sýningin er opin daglega
kl. 13-19.
Skyndisýning
á Lauga-
vegi 20
SKYNDISÝNINGIN „Art
Take Away“ er á Laugavegi
20. Þar sýna listamennirnir
Ásdís Kalmann, Ingimar
Waage, Jóhann Torfason,
Karl Jóhann Jónsson og Sig-
ríður Ólafsdóttir olíumálverk.
Einnig sýnir Birna Matthías-
dóttir grafíkmyndir, Bryn-
hildur Olgeirsdóttir stein-
skúlptúra, Catherine Dodd
gull- og silfurskartgripi, Frey-
dís Kristjánsdóttir vatnslita-
myndir, Guðrún Bryndís
Karlsdóttir lampa úr pappír
og Jónas Bragi Jónasson gler-
verk.
Sýningin er opin daglega
frá kl. 14-18 og síðasti sýn-
ingardagur er mánudaginn
30. júní.
Flóka-
sýningum
að ljúka
SÝNINGUNUM Flóka án
takmarka, sex lönd - tíu
raddir og Flókaflíkur Bjargar
Fjetursdótturer, Sverrissal,
sem hafa verið undanfarið í
Hafnarborg, menningar-og
listastofnun Hafnarfjarðar,
fer nú senn að ljúka og er
þetta síðasta sýningarhelgi.
Sýningarsalir eru opnir frá
kl. 12-18 alla daga nema
þriðjudaga, til 30. júní.